Teoria solidarystyczna

Prawa i wolności osobiste

· prawo do życia,

· nietykalność i wolność osobista,

· prawo do sprawiedliwego procesu,

· prawo do ochrony prawnej życia prywatnego,

· prawo rodziców do wychowania dzieci w zgodzie z własnymi przekonaniami,

· prawo do wolności oraz ochrony tajemnicy komunikowania się

· prawo do nienaruszalności mieszkania,

· wolność poruszania się po terytorium RP,

· wolność sumienia i religii,

· prawo do wolności poglądów oraz do rozpowszechniania informacji.

Prawa i wolności polityczne

· prawo do organizowania pokojowych zgromadzeń oraz uczestnictwa w nich,

· wolność zrzeszania się,

· wolność zrzeszania się w związkach zawodowych, organizacjach społeczno-politycznych,

· prawo do uczestnictwa w referendum czy prawo wyboru (prezydenta, posłów, senatorów oraz przedstawicieli do organów władzy samorządowej),

· prawo do składania wniosków, petycji oraz skarg.

Prawa i wolności ekonomiczne, socjalne i kulturalne

· prawo do posiadania własności oraz prawo do dziedziczenia,

· wolność wyboru miejsca pracy i wykonywania zawodu,

· prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy,

· prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy spowodowanej chorobą, inwalidztwem czy podeszłym wiekiem,

· prawo do ochrony zdrowia,

· prawo do nauki,

· ochrona praw dziecka,

· wolność twórczości artystycznej i badań naukowych.

Obowiązki obywatelskie

· wierność i troska o wspólne dobro narodu i społeczeństwa,

· przestrzeganie prawa RP,

· ponoszenie ciężarów i świadczeń na rzecz państwa (np. płacenie podatków),

· obrona Ojczyzny,

· dbałość o stan naturalnego środowiska, a także ponoszenie odpowiedzialności za jego zagrożenie i niszczenie.

Rola jednostki w społeczeństwie

Pozycja społeczna – relacje pomiędzy jednostką a otoczeniem. Otoczenie oczekuje wypełniania określonych ról społecznych przez jednostkę. Współcześnie duże znaczenie dla pozycji społecznej mają prawa człowieka, a dokładniej prawa i wolności oraz obowiązki. Podstawą jest zasada wolności działania. Obecnie dzieli się prawa człowieka na prawa pierwszej generacji (prawa i wolności publiczne) oraz drugiej generacji (ekonomiczne, społeczne, kulturalne). Pojawiła się koncepcja praw trzeciej generacji (życia w pokoju, rozwoju osobistego, poszanowania środowiska naturalnego).

Ochrona praw człowieka

Na płaszczyźnie międzynarodowej (powszechne i regionalne):

Trzeba tu przede wszystkim wymienić Europejski Trybunał Praw Człowieka. Ponadto Międzynarodową Organizację Pracy czy Komisję Praw Człowieka ONZ. Poszczególne regiony posiadają własne instytucje, np. w Afryce: Komisja Praw Człowieka i Ludów oraz Afrykański Trybunał Praw Człowieka i Ludów realizujące Afrykańską Kartę Praw Człowieka i Ludów.

Na płaszczyźnie krajowej:

Ma źródło w Konstytucji RP (art. 30). Stanowi obowiązek władzy publicznej. Organy powołane do ochrony: Rzecznik Praw Obywatelskich, Trybunał Konstytucyjny, Parlament, niezawisłe sądy. Ochroną praw i wolności zajmują się też instytucje społeczne, jak Amnesty Internatonal czy Helsińska Fundacja Praw Człowieka w Polsce.

Sprawiedliwość

· Dawniej „sprawiedliwy” to przestrzegający prawa. Obecnie raczej „oddający to, co komu się należy”.

· Formuły sprawiedliwości:

· wyrównawcza – oparta na „zasadzie odpłaty”, tj. świadczeniu w zamian za otrzymane świadczenie;

· rozdzielcza – podział dóbr i ciężarów pomiędzy członków społeczeństwa. Może być oparta na różnych zasadach: każdemu po równo, każdemu według potrzeb, każdemu według wysiłku, każdemu według wyników lub zasług, każdemu według urodzenia,

· sprawiedliwości społecznej.

Prawo - pojęcie

· oznacza uporządkowany formalnie treściowo zbiór norm o pewnych szczególnych cechach (prawo przedmiotowe),

· zespół określonych norm postępowania,

· zespół faktów psychicznych i społecznych związanych z określonego rodzaju normami.