Unie Europejska = następca prawny Wspólnoty Europejskiej; ma osobowość prawną
TUE: „nowy etap w procesie tworzenia coraz ściślejszego związku między narodami Europy, w którym decyzje podejmowane są z możliwe największym poszanowaniem zasady otwartości i jak najbliżej obywateli” (art. 1 TUE)
Cele UE:
1. Cele ogólne (art. 3 ust. 1 i 2; art. 3 ust. 3 akapit 3 TUE)
- wspieranie pokoju, jej wartości i dobrobytu jej narodów
- zapewnienie obywatelom przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, z gwarancja swobody przepływu osób
- wspieranie spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej oraz solidarności między PC
- ustanowienie rynku wewnętrznego i działanie na rzecz trwałego rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost gospodarczy, stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o wysokiej konkurencyjności, zmierzająca do pełnego zatrudnienia i postępu społecznego oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości środowiska naturalnego; wspieranie postępu naukowo-technicznego;
- ustanowienie UGiW z walutą euro
2.2. Cele społeczne (art. 3 ust. 3 akapit 1 TUE)
- zwalczanie wykluczenia społecznego i dyskryminacji
- wspieranie sprawiedliwości społecznej i ochrony socjalnej
- równość kobiet i mężczyzn
- solidarność między pokoleniami
- ochrona praw dziecka
- ochrona różnorodności kulturowej i językowej; rozwój dziedzictwa kulturowego
2.3. Cele z zakresu polityki zagranicznej (art. 3 ust. 5 TUE)
- propagowanie wartości i interesów UE w stosunkach zewnętrznych
- ochrona własnych obywateli
- przyczynianie się do pokoju, bezpieczeństwa, trwałego rozwoju Ziemi, solidarności i szacunku między narodami
- propagowanie swobodnego i uczciwego handlu
- ochrona praw człowieka
- przestrzeganie i rozwój prawa międzynarodowego, zwłaszcza Karty Narodów Zjednoczonych.
Wartości UE
Godność osoby ludzkiej, wolność, demokracja, równość, państwo prawa, poszanowanie praw człowieka, w tym praw mniejszości;
Wartości społeczne: pluralizm, niedyskryminacja, tolerancja, sprawiedliwość, solidarność, równość kobiet i mężczyzn
Karta Praw Podstawowych – moc prawna taka jak Traktaty (nie dla wszystkich PC: Polska, Wlk. Brytania) (art. 6 ust. 1 TUE)
Przystąpienie UE do Konwencji o ochronie praw człowieka i wolności podstawowych (planowane)
Zasady demokratyczne UE (art. 2 i art. 9-12 TUE)
Wartości UE – podstawa dla „zasad demokratycznych”
Zasada przyznania:UE działa wyłącznie w granicach przyznanych jej w Traktatach; kompetencje nieprzyznane UE należą do PC (art. 5 ust. 2 TUE)
Zasada pomocniczości (art. 5 ust. 3 TUE)
Zasada proporcjonalności (art. 5 ust. 4 TUE)
Ramy instytucjonalne UE służą:
- propagowaniu wartości UE, realizacji jej celów, służeniu interesom UE, obywateli i PC
-zapewnieniu spójności, skuteczności i ciągłości polityk i zadań UE
Wzmocniona współpraca (art. 20 TUE)
Cel:sprzyjanie realizacji celów UE, ochrona jej interesów, wzmocnienie procesu integracji
- przejaw „integracji różnych prędkości”
Zakres przedmiotowy: tylko w odniesieniu do kompetencji niewyłącznych UE
Zakres podmiotowy: współpraca otwarta w dowolnym czasie dla wszystkich PC; dla rozpoczęcia – konieczne co najmniej 9 PC
Procedura: decyzja upoważniająca do podjęcia wzmocnionej współpracy – Rada
Skutki: w posiedzeniach Rady mogą uczestniczyć wszystkie PC, w głosowaniach uczestniczą tylko PC uczestniczące we wzmocnionej współpracy
Podział kompetencji UE-PC
kompetencje wyłączne, dzielone, koordynacyjne
Kompetencje wyłączne UE (art. 3 TFUE)
§ unia celna
§ ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych dla funkcjonowania wspólnego rynku
§ polityka pieniężna w strefie euro
§ zachowanie morskich zasobów biologicznych w ramach WPRyb
§ wspólna polityka handlowa
Kompetencje dzielone PC i UE (art. 4 TFUE)
Zasada zajętego pola
§ rynek wewnętrzny
§ rolnictwo
§ transport
§ energetyka
§ sieci transeuropejskie
§ inne…
Kompetencja koordynacyjne i uzupełniające UE (art. 6 TFUE)
§ ochrona zdrowia
§ kultura
§ edukacja
§ ochrona ludności
§ inne….
Zasady rządzące współpracą WE i PC
Zasada pomocniczości (art. 5 ust. 3 TUE)
W zakresie, który nie podlega wyłącznej kompetencji UE, Unia podejmuje działania tylko wówczas i tylko w takim zakresie, w jakim cele proponowanych działań nie mogą być zrealizowane w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast, ze względu na skalę i skutki proponowanych działań, mogą być lepiej zrealizowane przez UE.
Zasada proporcjonalności (art. 5 ust. 4 TUE)
Zakres i forma działania Unii nie wykraczają poza to, co jest konieczne do osiągnięcia celów Traktatów.
Zasada lojalnej współpracy (art. 4 ust. 3 TUE)
Zgodnie z zasadą lojalnej współpracy UE i PC wzajemnie się szanują i udzielają sobie wzajemnego wsparcia w wykonywaniu zadań wynikających z Traktatów.
PC podejmują wszelkie środki ogólne lub szczególne właściwe dla zapewnienia wykonania zobowiązań wynikających z Traktatów lub aktów instytucji UE.
PC ułatwiają wypełnianie przez UE jej zadań i powstrzymują się od podejmowania wszelkich środków, które mogłyby zagrażać urzeczywistnieniu celów UE.