SYSTEM BUDŻETOWY PAŃSTWA

Pozwala gromadzić środki pieniężne i rozdysponowywać je na realizację celów sektora publicznego gospodarki narodowej.

Budżet państwa stanowi roczne zestawienie ex ante (przyszłe założenia) i ex post (minionych) dochodów i wydatków ?związanych? (założonych) przez władzę państwową (rząd), określonych zadań ekonomicznych (ochrona praw własności, równowaga ekologiczna, ograniczenie bezrobocia, zrównoważony bilans płatniczy), społecznych (rozwój edukacji, kultury, nauki, techniki, bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrzne, zapewnienie sprawiedliwości).

Od 1991 roku rozdzielono budżet państwa od budżetów gmin, natomiast budżety regionalne (wojewódzkie) połączono z budżetem centralnym.

Pozyskiwanie dochodów przez budżet polega na tym, że opiera się na przymusie prawnym (obowiązek np. płacenia podatków), są one przyjmowane definitywnie i bezzwrotnie.

Główne źródła dochodów budżetu:

® dochody z własności publicznej;

® majątku publicznego;

® podatki i opłaty o charakterze przymusowym;

® pożyczki zaciągane przez państwo u podmiotów krajowych i zagranicznych lub na rynku finansowo-pieniężnym i kapitałowym.

Budżet spełnia 3 rodzaje funkcji:

Ø ekonomiczną;

Ø zarządzania;

Ø społeczną.

Funkcja ekonomiczna:

ü fiskalna - ściąganie od podmiotów podatków;

ü redystrybucyjna – określa udział budżetu we wtórnym podziale dochodu narodowego;

ü alokacyjna – zapewnia dopływ środków na finansowanie określonych potrzeb publicznych;

ü równowagi gospodarczej – wpływ na kształtowanie się globalnego popytu i globalnej podaży;

ü wzrostu gospodarczego – inwestycje budżetu ( w kapitał, ludzi, naukę) pobudzaja rozwój ekonomiczny.

Funkcja zarządzania:

ü planowania – przewidywania ex ante poziomu i struktury dochodów i wydatków budżetowych;

ü administrowania – konsekwentna i sprawna realizacja ex post zaplanowanego budżetu (realizacja wydatków i dochodów);

ü kontrolna – ma na celu przeciwdziałanie zjawiskom niegospodarności, korupcji w gospodarowaniu środkami publicznymi.

Funkcja społeczna:

ü uspołecznienie procesu podejmowania decyzji w procesie budowania budżetu jak i jego realizacji (udział w procesie decyzyjnym przedstawicieli różnych grup społecznych);

ü negocjacyjno-polityczne – rozstrzyganie sporów i konfliktów dotyczących decyzji budżetowych;

ü wychowanie społeczne – pobudzające zainteresowanie sprawami publicznymi, funkcjonowanie różnych dziedzin sektora publicznego i sposobami jego funkcjonowania.

(7.01.2005 r.)

SYSTEM PODATKOWY państwa jest to zbiór zasad, reguł, sposobów i instytucji ustalania i pobierania podatków od podmiotów gospodarczych, gospodarstw domowych, jednostek i zakładów sektora publicznego i podmiotów zagranicznych.

Funkcje systemu podatkowego:

· stabilizacja dochodów budżetu – elastyczność systemu podatkowego (jeżeli dochody podmiotów rosną szybko – wprowadza się progresywne skale podatkowe, w przypadku słabego tempa rozwoju skale podatkowe zmniejszają obciążenia;

· wspomaganie rozwoju gospodarki prywatnej – jest realizowany przez stosowanie stosownej polityki fiskalnej wobec tworzonych przedsiębiorstw prywatnych (np. przejściowe zaniechanie poboru podatków, ulgi podatkowe, umarzanie zaległych podatków i zaległości za zwłokę płacenia;

· oddziaływanie na proces prywatyzacji gospodarki publicznej – stosowanie zróżnicowanych stawek opodatkowania, wyższe dla sektora państwowego, niższe – dla prywatnego;

· tworzenie warunków do oszczędzania zasobów, akumulacji kapitału w przedsiębiorstwach i oszczędność środków pieniężnych przez gospodarstwa domowe – stosowanie ulg podatkowych z tytułu wykupu obligacji skarbowych i zwolnienie od podatku dochodów z obligacji oraz przyspieszona amortyzacja;

Między funkcjami systemu podatkowego dochodzi niekiedy do kolizji, np. zbyt szeroko stosowanie ulg może stanowić zagrożenie dla stabilności dochodów budżetu.

RODZAJE PODATKÓW:

v podatki majątkowe – mogą być ustalane w zależności od stanu posiadania majątku (jego wartości), od przyrostu majątku, od nabycia praw majątkowych, np. od spadków, darowizn;

v podatki przychodowe – podatki gruntowe, podatki od nieruchomości, podatki przemysłowe, podatki od przychodów z kapitału i od przychodu z pracy;

v podatki dochodowe – są ustalane na podstawie rzeczywistego czystego dochodu płatnika z poszczególnych źródeł lub ze wszystkich źródeł łącznie (podatek od osób fizycznych PIT – stawki 19, 30, 40 % oraz podatek od osób prawnych CIT 19 %);

v podatki konsumpcyjne – płacą przedsiębiorstwa sprzedające dobra i usługi, ale ich ciężar ponoszą nabywcy tych dóbr i usług. Do tych podatków zalicza się podatek obrotowy (akcyzowy), który obciąża niektóre wyroby, np. tytoń, alkohol, środki transportu, towary importowane;

v podatek od towarów i usług VAT – jego stawki są zróżnicowane i ustalane odrębnie dla określonych grup towarów i usług, podstawą opodatkowania jest wartość ich sprzedaży. W Polsce stosowane są 4 stawki – 22, 17, 7 oraz 0%.

Według źródeł pokrycia świadczeń podatkowych podatki dzieli się na:

- bezpośrednie – uzależniają wprost wymiar podatku od dochodu lub majątku;

- pośrednie – to podatki od wartości dodanej i podatki specjalne.

Według podstawy klasyfikacji podmioty pobierające podatki dzielą się na :

- centralne,

- lokalne.

RODZAJE SYSTEMÓW PODATKOWYCH:

W zależności od sposobów ustalania i egzekwowania podatków wyróżnia się:

1.System progresywny – jest tak skonstruowany, że procent dochodu płaconego w formie podatku do budżetu państwa rośnie wraz ze wzrostem dochodu podatnika.

2. System proporcjonalny – to taki sposób ustalania i pobierania podatków, w którym wszyscy podatnicy płacą tę samą stopę podatkową.

3.System regresywny – polega na tym, że procent dochodu płacony w formie podatku zmniejsza się w miarę wzrastania dochodu podatnika.

Wybór systemu podatkowego zależy od prowadzonej przez państwo polityki gospodarczej.

Polityka podatkowa państwa ma ograniczona skuteczność, na co wpływa:

ð niepewność co do wyboru właściwego systemu podatkowego;

ð niebezpieczeństwo wywołania inflacji, gdy aktywna polityka fiskalna powiększa rozmiary deficytu;

ð trudność zdobycia środków na rynku pożyczkowym, co może skłonić do emisji pieniądza bez pokrycia;

ð nadmierny fiskalizm, który doprowadza wypychania części pieniądza poza obieg gospodarki rzeczowo – pieniężnej, co może powodować wzrost stopy procentowej, spadek skłonności do inwestowania i procesy recesyjne w gospodarce.

ZASADY SYSTEMU PODATKOWEGO W POLSCE:

1) Centralnego władztwa – decyzje podejmowane pozostaje w centrum (a zatem w sejmie).

2) Koncentracji dochodów władz publicznych za pomocą podatku:

- od towarów i usług;

- akcyzowego;

- dochodowego od osób fizycznych;

- dochodowego od osób prawnych;

3) Przekazywania części podatków i opłat w gestię władza samorządowych, jest to źródło zasilania budżetów gminnych.

4) Oparcia się na podatkach pośrednich jako pewniejszych dla państwa i łatwiejszych do kontrolowania.

5) Powszechności podatku od dochodów osób fizycznych jako jednego z głównych źródeł dochodów budżetowych.

6) Partycypacji władz gminnych w podatkach władz centralnych, z mocy ustawy.

7) Możliwości używania podatków do realizacji celów pozafiskalnych.

8) Reformowania systemu podatkowego zgodnie z zasadami obowiązującymi w UE.

ZASADY SYSTEMU PODATKOWEGO WG A. SMITHA (1723-1790):

„Badania nad naturą i przyczynami bogactw narodów”:

1) Podatki powinny być sprawiedliwe i nie powinny przekraczać możliwości podatnika.

2) Wysokość podatków powinna być z góry określona.

3) Sposób i warunki płatności powinny być z góry określone.

4) Koszty poboru podatków powinny być niskie, a podatki nie powinny wpływać hamująco na aktywność i przedsiębiorczość podatników.

Date: 2015-12-24; view: 1186