PRZYPADKI I LICZBY RZECZOWNIKÓW

Rzeczowniki w języku polskim odmieniają się przez przypadki i liczby tak samo jak i w języku ukraińskim. Istnieje siedem przypadków:

i dwie liczby:

liczba pojedyncza (Ip), na przykład:

uczeń, dom, pani, książka, pióro, muzeum liczba mnoga (Im), na przykład :

uczniowie, panie, domy, książki, pióra, muzea.

ROZRÓŻNIAMY RZECZOWNIKI ŻYWOTNE I NIEŻYWOTNE

żywotne odpowiadają na pytania: kto? kogo? komu?, na przykład: uczeń, pana, koniowi...

nieżywotne odpowiadają na pytania: co? czego? czemu?, na przykład: las, cukru, -wodzie...

W języku polskim rozróżniamy trzy deklinacje rzeczowników: męską, żeńską i nijaką.

ODMIANA RZECZOMNIKÓW DEKLINACJI NIJAKIEJ pole, muzeum, niebo W LICZBIE POJEDYNCZEJ

Rzeczowniki: muzeum, centrum, konserwatorium, liceum, gimnazium, stypendium i inne im podobne w liczbie pojedynczej zawsze są jednakowe we wszystkich przypadkach.

MIANOWNIK ma końcówki -o, -e. W DOPEŁNIACZU te rzeczowniki posiadają końcówkę -a, w CELOWNIKU — posiadają -k. BIERNIK i WOŁACZ są równe MIANOWNIKOWI. NARZĘDNIK ma jednakową dla wszystkich rzeczowników rodzaju nijakiego końcówkę -em (w języku ukraińskim c&ji-om, noji-ejw),

W MIEJSCOWNIKU rzeczowniki na -e mają końcówkę -«, a rzeczow­niki kończące się na -o przybierają końcówkę -e (-ie), tutaj zawsze zachodzi wymiana tematowej spółgłoski: t-ć (palto—palcie), r~rz(pióro—piórze}, d-dz(rondo-rondzie), st-ść(miasto—mieście) i in.

PISOWNIA WYRAZÓW Z i I y

Większość spółgłosek w języku polskim bywają twarde i miękkie.

1. Miękkość spółgłosek oznaczamy ryseczką za pomocą znaka «'» nad
literą ś, ź, ć, dź, ń.

a) na początku i w środku wyrazu przed spółgłoską, na przykład:

śnieg, ćma, źrebię, dźwięk, słońce;

b) na końcu wyrazu, na przykład:

koń, gość, Łódź,

2. Miękkość wymienionych i innych miękkich spółgłosek przed samo­
głoskami oznaczamy literą «/» po spółgłosce przed samogłoską, na przykład:

niebo, ziemia, ciasto, siano, dziura; wiadro, biały, lilia, linia, miasto.

3. Literę «y'» piszemy:

a) na początku wyrazów przed samogłoskami, na przykład:

jabłko, jaskółka, jeż;

b) w środku i końcu wyrazów po samogłoskach:

mój, moje, Kijów, zając, jKyąK* twój, pokój, czajnik;

c) po niektórych przedrostkach:

odjazd, nadjechać, zjazd, zjeść;

d) w wyrazach zapożyczonych po spółgłoskach c, z, s przed samogłoskami:

Francja, Rosja, Azja, deklinacja, sesja, poezja, oficjalny. W wyrazach zapożyczonych po innych spółgłoskach piszemy <«'», ale wymawiamy [j], na przykład: armia, awaria, Dania, Maria, radio.

Rzeczowniki deklinacji żeńskiej na -a w DOPEŁNIACZU mają końców-

ke -y, po k i g i w CELOWNIKU i MIEJSCOWNIKU występuje wymiana

ąółgłosek: k-c; g-dz, t-c; r-rz; d-dz; ł-l, s-ś przed -e (-ie); w BIERNIKU zawsze
jest końcówka -ę, w NARZĘDNIKU ą, WOłACZ ma końcówkę -o.

PODZIAŁ CZASOWNIKÓW NA KONIUGACJE

W języku polskim, podobno jak i w języku ukraińskim, czasowniki odmie­niają się przez osoby, czasy i liczby.

Forma czasownika tylko nazywająca czynność nazywa się bezokoliczni­kiem, na przykład:

pisać, ćwiczyć, mówić, układać.

W tej formie czasownik spotykamy w słowniku.

Odmiana czasowników przez osoby i liczby nazywa się koniugacją.

W języku polskim rozróżniamy IV koniugacje według l i 2 osoby liczby pojedynczej.

W języku ukrańskim zaś istnieje dwie koniugacje rozróżniające się według 3 osoby liczby mnogiej.

Czasowniki wiedieć i znać w języku ukraińskim mają znaczenie —

HАTH.

Czasownika wiedzieć używamy z pytaniem o kim? o czym? Na przykład: Wiem o zadaniu na dzisiaj. Wiemy, że jutro pójdziemy do muzeum. Czy wiecie, gdzie jest ten uczeń?

Czasownika znać używamy z pytaniem kogo? co? Na przykład: Znam twojego brata. Czy znasz język polski?

PISOWNIA WYRAZÓW Z ą, ę, om, on, em, en

W wyrazach polskich zawsze piszemy ą lub ę. W niektórych wyrazach ą ę wzajemnie się wymieniają:

dąb — dębu

ząb — zęby

ręka — rączka

W pokrzewionych wyrazach ukraińskich na ich miejscu najczęściej występują a, h, y, to.

święto — cenmo

dąb — dyó gołąb — eojiyó

W wyrazach obcych piszemy połączenia om, on, em, en. Podobnie jest w języku ukraińskim.

koncert — Konąepm

kompas — Kounac

cement — ąeMenm

temperatura — meMnepamypa

Zasady te nie stosują się do pisowni końcówek rzeczowników, przymiotników, zaimków, czasowników.

W MIANOWNIKU rzeczowniki tej grupy w liczbie pojedynczej posiadają końcówki -ia, -ja, -i lub spółgłoskę miękka czy twardą.

DOPEŁNIACZ, CELOWNIK i MIEJSCOWNIK—jednakową końcówkę -i lub -y w BIERNIKU —- końcówkę -(i)ę, -je, a w rzeczownikach na spółgłoskę brak końcówki czyli B = M.

W NARZĘDNIKU wszystkie rzeczowniki tej grupy przybierająjednakową końcówkę -ją lub -ą.

WOŁACZ ma końcówki -io, -jo lub -i, -y.

Uwaga! Imiona zdrobniałe w WOŁACZU mają końcówkę -u: Kasiu! Marysiu! Aniu! Zosiu!

ZAPAMIĘTAJ!

Tylko rzeczownik pani w BIERNIKU ma końcówkę -ą, czym się różni od reszty rzeczowników rodzaju żeńskiego.

Porównaj końcówki przypadkowe rzeczowników rodzaju żeńskiego z odpowiednimi końcówkami rzeczowników rodzaju żeńskiego w języku ukraiń­skim.

ODMIANA PRZYMIOTNIKÓW PRZEZ RODZAJE,

PRZYPADKI I LICZBY

Przymiotniki w języku polskim podobnie jak w języku ukraińskim odmieniają się przez rodzaje, przypadki i liczby.

Przymiotnik przybiera przypadek, rodzaj i liczbę określanego rzeczowni­ka.

Przymiotniki rodzaju męskiego w MIANOWNIKU mają końcówkę -y po twardych spółgłoskach lub -i — po k- i g- i po miękkich spółgłoskach, na przykład:

nowy wysoki lisi
młody długi tani

Przymiotniki rodzaju żeńskiego w MIANOWNIKU mają końcówkę -a, a po miękkich -(i)a, na przykład:

nowa wysoka lisia
młoda długa tania

Przymiotniki rodzaju nijakiego w MIANOWNIKU mają końcówkę -e lub -(i)e po k- i g- i po miękkich spółgłoskach: na przykład:

nowe wysokie lisie młode długie tanie

W l osobie liczby pojedynczej zawsze jest końcówka -ę.

W 2 osobie liczby pojedynczej zawsze jest końcówka -isz lub -ysz (po sz, ż,rz, cz).

W 3 osobie liczby mnogej zawsze jest końcówka -ą.

Porównaj odmianę wymienionych czasowników z odmianą podobnych cza­sowników w języku ukraińskim.

PISOWNIA WYRASÓW Z ke, kę, kie, ge, gę, gieUwaga: kie, gie, ke, ge piszemy zgodnie z wymową;

1. Zazwyczaj ke i ge piszemy w wyrazach pochodzenia obcego, na przykład:
kefir, hokej, keks, kelner, geografia, geniusz, generacja, generał.

2. kę, gępiszemy tylko w wyrazach polskich, na prykład:
kędzior, sukienkę, rękę, gęś, nogę, mogę.

W wyrazach obcych te połączenia nigdy nie występują.

?. kie i gie piszemy zgodnie z wymową, na przykład:

kieszeń, żakiet, lakier, rakieta, ogień, drugie, długie, higiena, angielski,

ewont.

W języku polskim jak i w języku ukraińskim rozróżniamy rzeczowniki zywotne i nieżywotne Rzeczowniki zywotne rodzaju męskiego dzielą się na dwie grupy: m ę s k o o s o b o w ą i niemęskoosobową.

TO WŁAŚCIWE JEST TYLKO DLA JĘZYKA POLSKIEGO!

RZECZOWNIKI nieżywotne tej deklinacji w MIANOWNIKU i BIERNIKU nie mają końcówki, w DOPEŁNIACZU zwykle przybierają końcówkę -w, czasami -a, na przykład: talerza, miesiąca, grama, grosza, Krakowa, Lwowa, Kijowa, Dniepra i inne.

JEŻELI WĄTPISZ JAKIEJ KOŃCÓWKI UŻYĆ,

SIĘGNIJ DO SŁOWNIKA ! *xM%^/*fr

W CELOWNIKU te rzeczowniki mają końcówkę -owi, NARZĘDNIK zawsze ma końcówkę -em, (-i)em, w MIEJSCOWNIKU i WOŁACZU wys­tępują dwie końcówki -u lub -e, (-i)e.

Porównaj z językiem ukraińskim.

Date: 2016-01-14; view: 1882