Home Random Page


CATEGORIES:

BiologyChemistryConstructionCultureEcologyEconomyElectronicsFinanceGeographyHistoryInformaticsLawMathematicsMechanicsMedicineOtherPedagogyPhilosophyPhysicsPolicyPsychologySociologySportTourism






V. Podstawowe gatunki dramatyczne

Dramat

 

I. Dramat a teatr

1. Utwór dramatyczny możemy postrzegać w dwojaki sposób:

a. jako utwór literacki, którego tworzywem jest język

b. jako jedno z tworzyw (gest, mimika +inne składniki inscenizacji) widowiska teatralnego

 

2. Dwie teorie dramatu

a. dramat jako rodzaj literacki, a więc twór tylko językowy (starsza) – przedmiot zainteresowań teorii literatury

b. dramat nie stanowi utworu literackiego i jest zjawiskiem pogranicznym między sztuką słowa a sztuką teatralną, w której język jest jednym z tworzyw (nowsza) – przedmiot zainteresowania teatrologii (realizacja sceniczna właściwą formą istnienia dramatu)

 

3. Dramat w warstwie językowej musi być tak zbudowany, by umożliwiał realizację sceniczną

4. Widz-odbiorca obserwuje (podobnie jak w życiu)

5. Świat przedstawiony – tylko postacie, brak narratora czy podmiotu lirycznego

6. Epika a dramat – w dramacie większa zwięzłość, eliminacja elementów luźno związanych z fabułą

7. Pochodzenie dramatu – starożytna Grecja – uroczystości związane z kultem Dionizosa

a. warunki, w których utwory dramatyczne były wystawiane wpłynęły na ich budowę (np. jedność miejsca, czasu i akcji

b. rozwój teatru w XX w. związany z rozwojem techniki

 

II. Budowa świata przedstawionego w dramacie

1. Bohater istnieje poprzez swoje wypowiedzi (brak narratora)

2. Bohater, nawet kluczowy, może nie wypowiadać się wcale (np., tytułowa bohaterka w sztuce Gombrowicza „Iwona, księżniczka Burgunda”)

3. Bohater może istnieć „poza sceną”

4. Tekst poboczny (didaskalia) informuje o bohaterze w niewielkim stopniu

5. Czasami pisarz od razu prezentuje bohatera (Kordian – monolog). Na ogół prezentacja odbywa się stopniowo – wraz z rozwojem akcji

6. Dwa rodzaje bohatera (w niektórych poetykach

a. typ – bohater nie jest indywidualnością („człowiek w ogóle)

b. charakter - dominuje jedna cecha, która dominuje i determinuje poczynania bohatera

7. Ewolucja dramatu – postać czasami reprezentatywna dla danej grupy społecznej

8. Teatr współczesny – bohater uwarunkowany przez zmienne sytuacje

9. Konstrukcja bohatera a motywacja

a. społeczno-psychologiczna

b. romantyczna (fantastyczna)

c. ideologiczna (typ bohatera)

10.Bohater jest zawsze uczestnikiem akcji (akcja – zespół dynamicznie organizowanych zdarzeń rozwijających się od konfliktowego punktu wyjścia do momentu, w którym konflikt zostanie rozwiązany przez nowy układ zdarzeń)

11. Brak akcji w niektórych typach dramatu (np., romantyczny, współczesny)



12. Akcja stanowi w zasadzie główny sposób organizowania świata przedstawionego, w odróżnieniu od epiki koncentruje się wokół jednej sprawy

a. jedność akcji – swoista cecha dramatu (chociaż czasami autor z niej rezygnuje)

13. Zaniechanie jedność i miejsca i czasu akcji (zasada 3 jedności wywodzi się z dramatu antycznego) – wpływ Szekspira

14. Czas akcji – musi być zachowane prawdopodobieństwo

15. Akcja w dramacie

a. konflikt dramatyczny (układ wyjściowy)

b. sytuacja – element dynamiczny akcji

c. tradycyjny model budowy akcji

· ekspozycja

· rozwinięcie

· punkt kulminacyjny

· perypetia

· rozwiązanie (zakończenie)

16. Nie stosują się do tego np. dramaty Szekspira, dramat romantyczny, epicka dramaturgia Brechta)

17. Podział na akty (wycinek akcji zakończony zazwyczaj ważnym wydarzeniem) i sceny (całostka wydzielona ze względu na uczestniczące w niej osoby, zmienia się, gdy ktoś wchodzi lub wychodzi)

18. Różne typy bohatera

a. nosiciel tragizmu

b. figura (konwencjonalna)

c. człowiek mający przygody

d. rezoner (XV, XVI w.)- porte-parole autora

e. narrator (np. u Brechta)

 

III. Struktura językowa dramatu

 

1. Struktura językowa związana z potencjalną realizacją teatralną

a. słowo jako element dzieła literackiego (intonacja, składnia – sygnał zachowania postaci)

b. słowo jako składnik akcji – działanie

c. słowo może stanowić informację dla odbiorcy

d. wartość informacyjna tekstu pobocznego

2. Dwie podstawowe formy wypowiedzi bohatera

a. dialog (dłuższa wypowiedź bohatera w obrębie dialogu to tyrada)

b. monolog (zwłaszcza w dawniejszych dramatach)

      • właściwy (aktor sam na scenie)
      • na stronie

3. Np. w dramacie antycznym wypowiedź chóru (mogła być liryczna, narracyjna, stanowić relację lub komentarz)

4. W historii dramatu – bezpośredni zwrot bohatera do publiczności (np.. w dramacie hiszpańskim)

5. Monodram jako forma dialogu

6. Najpierw dramat był pisany wierszem, później prozą, od XIX wielu język dramatu zbliża się do języka potocznego

7. Język postaci jako wyraz zindywidualizowanej psychologicznie i społecznie osobowości.

8. W dramacie współczesnym – różne kształtowanie dialogów (często parodia codziennych, banalnych rozmów i charakterystycznych dla nich stereotypów)

9. W dramacie awangardowym – często izolowane słowa, urywane zdania, które nabierają znaczenia w trakcie realizacji scenicznej przedstawienia

 

IV. Tekst główny i tekst poboczny

1. Tekst główny – bezpośrednie wypowiedzi bohaterów, niezależnych od nadrzędnego podmiotu wypowiadającego

2. tekst poboczny (didaskalia)- wskazówki dla inscenizatora, pełnią funkcje informacyjne

a. w dramacie zjawisko stosunkowo nowe

b. czasami didaskalia bardzo rozbudowane – statyczna charakterystyka bohaterów (cechy zewnętrzne i wewnętrzne); charakterystyka ogólna, gdyż postać musi się zaprezentować w toku rozwoju wypadków, w których uczestniczy

c. często didaskalia wyrażają stosunek autora do zdarzeń

autor zarysowuje tło, daje wskazówki dla reżysera i dekoratora

autor poprzez didaskalia wpływa na sposób scenicznej realizacji swojego dzieła

d. rozbudowane didaskalia częste są w dramatach nieprzeznaczonych na scenę (dramat książkowy)

 

V. Podstawowe gatunki dramatyczne

 

Tragedia

a. jej powstanie wiąże się z kultem Dionizosa

b. początek tej formy – rytualny dialog chóru z przewodnikiem (u Ajschylosa – jeszcze charakter religijny, u Sofoklesa i Eurypidesa – laicyzacja)

c. tematycznie - mity, później Biblia, historia

d. pojęcie tragizmu– dla Greków – realizacja fatum, później powaga i nierozwiązywalność konfliktów. Typ bohatera (tragiczny ze względu na coś), końcowa katastrofa

e. budowa tragedii antycznej:

· prolog– dwie postacie; zapoznawał z punktem wyjściowym dla akcji i zarysowywał sylwetki bohaterów

· parodos– wejście chóru i jego pierwsza pieśń (chór – 1. wprowadzał do tragedii pierwiastki liryczne, 2. komentował bieg zdarzeń, 3. pełnił funkcję narratora, 4.bywał wprowadzany do akcji)

· epeisodion– 2 albo 3 osoby, część akcji

· stasimon– występ chóru wpleciony między epeisodia

· cała tragedia – 3 do 5 przeplatających się stasimonów i epeisodionów

· exodos– ostatnia pieśń chóru, chór poprzedza swe wyjście

f. współczesna tragedia – innowacje wprowadził Szekspir; rezygnacja z jedności; tragedie jeszcze często powstawały w XVIII w. (Corneille, Racine), obecnie rzadko

2. Komedia– zalążek w starożytnej Grecji - dramat satyryczny

§ luźna kompozycja

§ występował chór

§ parodia mitologii

§ poruszały współczesne sprawy

§ rubaszność i groteska

§ przeciwieństwo tragedii (którą cechował styl wysoki)

a. „Komedia nowa” – Grecja, Menader; Rzym, Plaut; później Beaumarchais, Fredro

§ utwór oparty na konflikcie i akcji, która rozwija się pomyślnie dla wszystkich bohaterów

§ komizm słowny i sytuacyjny

b. komedia zbliżała się do dramatu obyczajowego – „smutna komedia”

c. bliskie gatunki – farsa(błahy konflikt; cel – rozśmieszać), wodewil(dialog+muzyka)

3.Nowsze gatunki dramatyczne

 

a. comedia dell’arte, (stała treść i występujące postacie, zmienne dialogi,

konwencjonalne postacie i tematy), w Polsce komedie rybałtowskie

b. misterium – utwor o charakterze religijnym, związany z Nowym Testamentem, przerwy o charakterze groteskowo-satyrycznym (intermedia)

c. moralitet –utwór o charakterze alegorycznymi treści moralistycznej; personifikowane pojęcia, np. Dobro i Zło

d. comedie larmoyante (komedia łzawa, płaczliwa), dramat z życia mieszczańskiego, D. Diderot.

e. dramat (sztuka) jako jeden z gatunków dramatycznych – nie ma ani cech komedii, ani tragedii;

Ø odmiany:

· dramat romantyczny (rozbija zasadę trzech jedności, brak związków przyczynowo-skutkowych, ważna rola epizodów. kompozycja otwarta); gatunek synkretyczny.

· dramat obyczajowo-psychologiczny (sztuka)

A. przestrzeganie zasad jednolitej budowy

B. ograniczenie liczby występujących osób

C. kameralizacja – np. osadzenie akcji w jednym pokoju

D. nacisk na przedstawienie jednostki jako reprezentanta określonego środowiska

Ø właściwości:

A. dążność do realizmu

B. dbałość oto, by rozwój akcji nie naruszał zasady prawdopodobieństwa życiowego i nie wykraczał poza empirycznie sprawdzone doświadczenie społeczne

C. przedstawione środowisko ukazywane było na tle właściwych realiów obyczajowych

D. język

E. nawiązywał do form potocznego kontaktu językowego (intonacja mówiona, równoważniki zdań, zdania urwane czy niepoprawnie zbudowane)

F. „czwarta ściana” – aktorzy mieli się tak zachowywać, jakby nie było widowni

Dramat miał sugerować widowni, że sceny są „z życia wzięte”

Gatunek uprawiany współcześnie; twórczość o charakterze popularnym, nie awangardowym

 


Date: 2016-01-14; view: 1219


<== previous page | next page ==>
WHAT WE HAVE IN COMMON | Gedurft - gekonnt - gemocht - gemusst - gesollt - gewollt
doclecture.net - lectures - 2014-2024 year. Copyright infringement or personal data (0.01 sec.)