Home Random Page


CATEGORIES:

BiologyChemistryConstructionCultureEcologyEconomyElectronicsFinanceGeographyHistoryInformaticsLawMathematicsMechanicsMedicineOtherPedagogyPhilosophyPhysicsPolicyPsychologySociologySportTourism






Droga Ukrainy do UE

 

Aktualnie Ukraina nie jest członkiem UE i nadal kontynuuje swoją drogę do zostania członkiem UE. Historia relacji między UE a Ukrainą dowodzi, że kraje te stosowały wobec siebie politykę peryferyjną, wielosektorową, chaotyczną, czego skutkiem jest aktualna sytuacja polityczna na Ukrainie w okresie 2013-2014. Ukraina nadal pozostaje poza strukturami unijnymi, ponieważ:

- prowadzi niejednolitą, chaotyczną, nierealną politykę wobec UE;

- jest miejscem, na którym USA, UE i Rosja prowadzą polityczną grę;

- na Ukrainie znajduje się liczna mniejszość rosyjska, która jest przeciwna europejskiej integracji;

- sprzeczność interesów mieszkańców z zachodniej i południowo-wschodniej Ukrainy (mieszkańcy wschodniej Ukrainy są zainteresowani unią celną z Rosją, natomiast w zachodniej części postuluje się za wejściem do UE);

- Rosja wykorzystuje zależność Ukrainy od własnych dostaw ropy naftowej i gazu ziemnego w celach politycznych;

Ukraina nie jest członkiem UE ze względu na swoją sytuację wewnętrzną, do której zalicza się:

- korupcję, która niszczy państwo ukraińskie od środka;

- brak reform gospodarczych;

- kryzysy gospodarcze;

- udział ukraińskiej oligarchii w sprawowaniu władzy;

Ukraina od samego początku istnienia musiała stawić czoło następującym problemom:

- negatywnemu nastawieniu ZSRR i następnie Rosji wobec proklamowania niepodległości Ukrainy, która była jedną z najważniejszych republik radzickich (zajmowała drugie miejsce pod względem potencjału społecznego i gospodarczego);

- instrumentalnemu traktowaniu Ukrainy przez Stany Zjednoczone;

- ambiwalentnej polityce Wspólnot Europejskich a później UE;

Geopolityka Ukrainy jest zdeterminowana przez paradygmat euroatlantycki i euroazjatycki. Jestem położona na peryferiach Europy i Eurazji. Ukraina musiała od samego początku prowadzić niezwykle trudną politykę zagraniczną, która nie odnosi znaczącego sukcesu, ponieważ:

- znajduje się w strefie wpływu Rosji;

- nie jest członkiem NATO i UE;

- jest postrzegana przez kraje UE jako czynnik destabilizujący Europę Wschodnią, co wynika z braku prowadzenia skutecznej polityki europejskiej wobec Rosji;

- jej integralność terytorialna nie została utrzymana (aneksja Krymu);

- nie utworzyła strefy bezpieczeństwa między UE a Rosją;

Ukraina ani nie jest bliżej UE ani Rosji. Można zaryzykować twierdzenie, że aktualna sytuacja polityczna Ukrainy jest silnie zróżnicowana. Otóż, zachodnia Ukraina postuluje za wejściem do UE, a wschodnia część państwa deklaruje wolę zawarcia unii celnej z Rosją. Ukraina musi uczestniczyć w rozgrywce mocarstw, żeby wzmocnić swój byt państwowy i niezależność polityczno-gospodarczą. W rozdziale zostanie przedstawiona problematyka polityki zagranicznej Ukrainy, w tym jej droga do UE w okresie od 1991 roku do 2013 roku.



Politykę zagraniczna Ukrainy wobec UE można podzielić na kilka etapów:

- polityka L. Krawczuka, celem której było utworzenie bloku „międzymorza”, który byłby pomostem między UE a Rosją;

- polityka L. Kuczmy określana mianem polityki wielosektorowości. Jej celem było balansowanie między USA, UE i Rosją;

- polityka „Do Europy razem z Rosją”, co było przykładem zmiany orientacji polityki zagranicznej na Rosję;

- polityka zagraniczna w ramach EPS (Europejska Polityka Sąsiedztwa);

- polityka prorosyjska W. Janukowycza;

- polityka nowego rządu premiera Arsenija Jaceniukowa.

Pierwszą deklarację o zbliżeniu do Europy Zachodniej i pośrednio do struktur europejskich ogłosił minister spraw zagranicznych Anatolij Złenko (sprawował urząd od 27 lutego 1990 roku do 25 sierpnia 1994 roku), który podjął się realizacji zadania wprowadzenia Ukrainy na europejską drogę. Deklaracja ta nie odnosiła się konkretnie do zostania członkiem struktur Wspólnot Europejskich i następnie UE, lecz przekształcenia Ukrainy w ważnego partnera dla zachodnich krajów. Również przyjęto tzw. doktrynę Pawłyczki, która podkreślała, że Ukraina ma poza blokowy status. W ówczesnej Ukrainie postulowano jeszcze za prowadzeniem innej polityki, która odnosiła się do utworzenia bloku antyrosyjskiego (popierali ją opozycyjni politycy z Białorusi i Ukrainy). A. Złenko nie realizował tej odważnej i zarazem groźnej dla Ukrainy polityki. Skoncentrował się na polityce proeuropejskiej. Prowadzenie ukraińskiej polityki zagranicznej odbywało się w trudnych warunkach. Przykładem jest kwestionowanie przez Rosję 24 sierpnia 1991 roku porozumienia o nienaruszalności granic lub brak nawiązania ścisłej współpracy z Polską we wrześniu w 1991 roku. Omawiając politykę zagraniczną Ukrainy należy zwrócić uwagę na spotkanie A. Złenki z przedstawicielami Polski. Ośrodek decyzyjny Polski obawiał się reakcji Rosji na bliską współpracę dyplomatyczną z Ukrainą. Powinien to być sygnał dla formułującego się bytu państwowego, że należy przeanalizować sytuację polityczną krajów i na podstawie wniosków wyciągniętych z niej opracować założenia prowadzonej polityki zagranicznej. Ukraina nie przeanalizowała specyfiki politycznej państw w Europie Środkowej, co przekładało się na niską skuteczność jej polityki zagranicznej. Priorytetem krajów Europy Środkowej było wydostanie się ze strefy wpływów ZSRR i uniknięcie militarnego konfliktu. W Europie Zachodniej widziały one możliwość zrealizowania swojego celu. Zachód był zainteresowany wspieraniem krajów Europy Środkowej, ponieważ graniczył z krajami Europy Środkowej. Europa Środkowa jest jednym z decydujących czynników stanowiących o bezpieczeństwie krajów Europy Zachodniej. Ukraina nie była podobnie postrzegana przez Zachód, zatem musiała sama poszukiwać wsparcia w Europie Środkowej i Zachodniej. Jednakże kraje Europy Środkowej skupiały się na swoich priorytetach, do których nie należała współpraca militarno-gospodarcza, czego przykładem była Polska. Naród ukraiński nie może mieć pretensji do narodów z Europy Środkowej za brak chęci wspierania Ukrainy w drodze do struktur europejskich, ponieważ ówczesna sytuacja polityczna była niepewna i nikt nie potrafił przewidzieć reakcji ZSRR a następnie Rosji. Należy również podkreślić, że przedstawiciele Polski podkreślali, że nawiążą ścisłą współpracę dyplomatyczną po referendum z grudnia 1991 roku.

Od grudnia 1991 roku sfery polityki zagranicznej Ukrainy przejmuje nowy prezydent Leonid Krawczuk. Stosunki między Ukrainą a USA, UE i krajami Europy Środkowej nie były zgodne z oczekiwaniami prezydenta L. Krawczuka, ponieważ:

  • relacje między USA a Ukrainą są złe w związku z negocjacjami dotyczącymi denuklearyzacji;
  • UE traktuje Ukrainę jako źródło destabilizacji w Europie;
  • dla krajów z Europy Środkowej polepszenie relacji z Ukrainą może być powodem pogorszenia się stosunków politycznych z Rosją;

Z perspektywy historii można uznać politykę L. Krawczuka za antyrosyjską i dlatego nie mogła zostać zaakceptowana przez kraje Europy Środkowej. L. Krawczuk otwarcie mówił o woli wstąpienia do Trójkąta Wyszehradzkiego. Podczas wizyty w Polsce L. Krawczuk proponował współpracę wojskową i przekształcenie Trójkąta Wyszehradzkiego na grupę liczącą czterech członków. Jednak obawa przed Rosją była główną przyczyną rezygnacji Polski z tej propozycji. Również kraje z Europy Środkowej były sceptycznie nastawione do propozycji utworzenia strefy bezpieczeństwa, której celem miało być utworzenie pomostu między Europą Zachodnią a Rosją. Celem Ukrainy było przekonanie zachodniej społeczności, że Ukraina jest związana z Europą Środkową a nie z Eurazją. Propozycja Ukrainy została ponowiona w 1993 roku na obradach Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, ale i tym razem została odrzucona.

Sukcesem polityki zagranicznej w okresie prezydentury L. Krawczuka było utworzenie euroregionu Karpaty (14 lutego 1993 roku). Powstał on na mocy porozumienia ministrów spraw zagranicznych Polski, Ukrainy, Węgier, Słowacji i w późniejszym czasie Rumunii.

A. Złenko podczas wizyty w marcu 1994 roku w Polsce podkreślił, że celem polityki zagranicznej Ukrainy jest ekonomiczno-polityczna integracja w Europie.

Prezydenturę L. Krawczuka ze względu na jego nieostrożną politykę można uznać za negatywną. Głównymi zasługami L. Krawczuka, które można uznać za pierwsze kroki w kierunku do członkostwa UE są:

  • wejście do KBWE i Północnoatlantyckiej Rady Współpracy;
  • denuklearyzacja Ukrainy poprawiła relacje z Zachodem;
  • wejście do programu Partnerstwo dla Pokoju.

Jednym z najważniejszym postępów Ukrainy w drodze do UE było podpisanie Porozumienia o Partnerstwie i Współpracy (PCA). Zdaniem A. Złenki największym osiągnięciem było zapoczątkowanie kursu na zachód, co miało być pierwszym krokiem zmierzającym do uczestniczenia w integracji europejskiej. 2 lipca 1993 roku Rada Najwyższa przedstawiła w ramach dokumentu cele polityki zagranicznej Ukrainy, wśród których było pogłębienie europejskiej integracji, czyli zostanie członkiem europejskich organizacji a następnie UE. Należy również zwrócić uwagę, że polityka Ukrainy była skierowana na utworzenie własnego bytu poza integracją zachodniej Europy i Rosją. Czynnikami ukraińskiej polityki zagranicznej były:

  • nieodpowiednie relacje z Zachodem, który traktował Ukrainę jako źródło destabilizacji w Europie;
  • obawa przed reintegracją ZSRR;
  • rozszerzenie NATO, organizacji europejskich nie leżało w interesie Ukrainy, ponieważ Rosja będzie czuła się zagrożona i chciała odbudować swoją pozycję polityczną.

Mimo prozachodnich i prointegracyjnych postulatów Ukraina stosowała koncepcję Międzymorza, której celem miało być utworzenie strefy bezpieczeństwa w Europie Środkowej. Dzięki niej Ukraina miała mieć silniejszą pozycję w stosunku do Rosji.

Na podstawie powyższych informacji można uznać politykę L. Krawczuka za chaotyczną i pełną sprzeczności, co potwierdził S. Własow (polityk ukraiński) w październiku 1993 roku. Porażka polityki zagranicznej Ukrainy wynikała z:

- braku oceny własnych celów polityki zagranicznej;

- braku wyciągania wniosków w sytuacji odnoszenia porażek politycznych;

- braku oceny własnych możliwości;

Polityka zagraniczna Ukrainy była najpierw skoncentrowana na USA i Kanadę, następnie na Niemczech, Rosji (próba reorientacji polityki za czasów L. Kuczmy) i na końcu Polski oraz Turcji.

W okresie prezydentury L. Kuczmy prowadzono politykę zagraniczną L. Krawczuka, która miała charakter realistyczny i nie była antyrosyjska. Politykę tą można określić jako politykę wielowektorowa, która balansowała między Rosją, UE i USA.

L. Kuczma nie był zwolennikiem prorosyjskim, ale również miał dystans wobec Zachodniej Europy. Za jego prezydentury stosunki ukraińsko-rosyjskie ulegają stopniowemu ociepleniu. Polityka L. Kuczmy ma charakter pojednawczy z Rosją, ale prezydent prowadzi twarde negocjacje w sprawie podziału Floty Czarnomorskiej. Twarda postawa Ukrainy doprowadziła do odrzucenia następujących rosyjskich postulatów:

- ustanowienie języka rosyjskiego jako głównego języka oficjalnego na Ukrainie;

- nadanie podwójnego obywatelstwa dla rosyjskiej mniejszości narodowej;

Dopiero w 1997 roku Ukraina uregulowała kwestię nienaruszalności granic. W listopadzie 1994 roku zostaje zawarta Karta przez L. Kuczmą i B. Clintona, która odnosiła się do współpracy, przyjaźni i partnerstwa między Ukrainą a USA[3]. Podczas wizyty na Ukrainie prezydent USA potwierdził integralność terytorialną tego kraju oraz zobowiązał się do wspierania jej w przeprowadzaniu rynkowych i demokratycznych reform oraz uczestnictwa w europejskich procesach integracyjnych. Prezydent Ukrainy zobowiązał się do ograniczenia współpracy w ramach WNP. Współpraca między USA i Ukrainą przybrała na intensyfikacji. Ukraina w 1996 roku otrzymała status strategicznego partnera USA. Potwierdzeniem ocieplenia stosunku amerykańsko-ukraińskich jest udzielenie przez USA wsparcia finansowego dla Ukrainy. Na poprawę relacji między tymi krajami wpływ miała bliższa współpraca między Ukrainą a NATO, która zezwalała sojuszowi na rozszerzenie jej na wschód. Natomiast NATO określał Ukrainę jako determinant stabilizacji i bezpieczeństwa w Europie. Stabilizację stosunków miedzy Ukrainą a USA zapewniło podpisanie karty madryckiej, która określała ramy współpracy między NATO a Ukrainą.

Współpraca między Ukrainą a UE miała charakter gospodarczy. Niewielkim sukcesem ukraińskiej polityki zagranicznej były porozumienia o przyjaźni i współpracy z UE. Nie zwykle ważnym wydarzeniem było wejście Ukrainy do Rady Europy w 1995 roku. W tym okresie Ukraina silnie współpracowała z Wielką Brytanią i Niemcami, ale nie przyniosło jej to wielu korzyści.

Relacje między Ukrainą a krajami Europy Środkowej przybrały chłodnego charakteru. Przyczyną tego było podkreślanie przez L. Kuczmę większego powiązania Ukrainy z Eurazją niż Europą Środkową, co było sprzeczne z polityką zagraniczną L. Krawczuka. Reorientacja polityki zagranicznej ukraińskiego prezydenta w 1996 roku przyczynia się do nieznacznego ocieplenia stosunków politycznych z krajami Europy Środkowej. W tym okresie ważną rolę odgrywają kontakty między prezydentami Polski i Ukrainy, ale zostaną one zaprezentowane w kontekście wspierania dążeń Ukrainy do UE przez Polskę (trzeci rozdział).

Prezydentura L. Kuczmy nie przyniosła przełomowego zbliżenia Ukrainy i UE, ale można wyróżnić inne pomniejsze sukcesy, które z perspektywy czasu mają duże znaczenie na uczestnictwo Ukrainy w integracji europejskiej:

- uznanie granic Ukrainy przez wszystkich sąsiadów poprawiło wizerunek Ukrainy oraz było czynnikiem umożliwiającym udzielanie kredytów przez MFW, BŚ, EBOiR, G7. Postrzeganie Ukrainy w kontekście jej członkostwa w UE jest bardzo ważne, ponieważ celem ukraińskiej polityki było podkreślenie, że naród ukraiński nie wyraża woli znajdowania się w rosyjskiej strefie wpływów;

- finalizacja ratyfikacji PCA z UE;

W okresie prezydentury L. Kuczmy stosowano pragmatyczną wielosektorową politykę, która poprawiła relacje z sąsiadami. Niestety prowadziło to do braku zaangażowania Ukrainy w ubieganie się o członkostwo w strukturach europejskich.

W 1998 roku w życie weszła polityczna część PCA, która wprowadziła coroczne szczyty UE-Ukraina. Porozumienie nie gwarantowało wejścia Ukrainy do UE, ale stanowiło dla niej przepustkę do zbliżenia jej do struktur unijnych. PCA pomimo swojego gospodarczego charakteru dawało Ukrainie większe możliwości dyplomatyczne. Na pierwszym szczycie PCA Ukraina potwierdza chęć zbliżenia z UE. W 1998 roku ministerstwo spraw zagranicznych Ukrainy uznaje zawarcie umowy stowarzyszeniowej z UE za cel priorytetowy. Natomiast strategicznym długoterminowym celem Ukrainy jest zostanie członkiem UE. Wówczas przewidywano, że Ukraina stanie się członkiem UE w 2007 roku. W 1999 roku na szczycie Rady Ministrów UE została przyjęta Wspólna Strategia wobec Ukrainy, w której Ukraina zostaje określona jako strategiczny partner, ale nie odnosi się do członkostwa w strukturach unijnych.

W okresie 1998 – 1999 Ukraina przeprowadzała intensywne działania wobec UE. Jednakże realizacja planów akcesji nie zależała już od działań politycznych, lecz od jej poprawy sytuacji gospodarczej. UE dążyła również do poprawy stosunków Rosji, która była dla niej ważnym partnerem gospodarczym. Przyczyniło się to do modyfikacji założeń polityki zagranicznej Ukrainy w 2000 roku, której celem miała być poprawa stosunków z Rosją. Zmiana polityki wynikała z:

- uzależnienie energetycznego i gospodarczego Ukrainy od Rosji;

- rozczarowaniem Ukraińców postawą UE;

- współpracy UE z Rosją w zakresie energetyki;

- koncentracji UE na rozszerzeniu w 2004 roku;

- rozpoczęcie negocjacji akcesyjnych UE z Rumunią i Bułgarią;

Nowa polityka realizowana między 2001 rokiem i 2004 rokiem zakładała, że strategicznymi partnerami Ukrainy są: USA i Rosja. Doktryna ministra spraw zagranicznych A. Złenki nie wspominała o UE. Gwarantem stabilności politycznej i gospodarczej była Rosja, a poręczycielem USA. Interesujące jest powstanie bloku „Do Europy razem z Rosją” w kwietniu 2001 roku, którego celem miało być wejście obydwu krajów do UE. Współpraca między Ukrainą i Rosją pozwala na wyciągnięcie następujących wniosków potwierdzających o stosowaniu złej polityki zagranicznej:

- Rosji nie zależy na przebudowie Ukrainy w państwo o standardach europejskich;

- Rosja jest ważnym partnerem UE i nie musi uczestniczyć w integracji europejskiej. W innej sytuacji jest Ukraina, ponieważ nie będąc członkiem UE staje się krajem peryferyjnym;

Przed 2004 roku UE nie widziała powodów ujednolicenia polityki sąsiedztwa. Relacje z blisko położonymi państwami były regulowane przez różne umowy. Dla państw WNP stosowano układy o współpracy i partnerstwie (PAC). Kraje, które zawarły PAC mogły korzystać z pomocy unijnej w ramach programu TACIS. UE musiała przeprowadzić rewizję prowadzonej polityki, ponieważ:

- narzędzie „wizja członkostwa” traciła na znaczeniu jako instrument oddziaływania na sąsiadów;

- UE przewidywała, że nie będzie w stanie rozszerzyć się po 2004 roku i dlatego musi zaoferować inną ofertę krajom chcący uczestniczyć w procesach integracyjnych;

- UE po rozszerzeniu z 2004 roku i zintegrowaniu jej na mocy Traktatu Nicejskiemu, miała aspiracje do kształtowania stosunków zewnętrznych ;

- obawa UE przed wzrostem przestępczości, którego źródło znajdowało się w krajach sąsiadujących;

- rozszerzenie strefy „stabilności, dobrobytu i demokracji”;

- skoncentrowanie środków finansowych rozproszonych na realizację wielu projektów;

Dążenie UE do stania się głównym graczem na świecie pod względem politycznym było powodem utworzenia Europejskiej Polityki Sąsiedztwa, która miała potwierdzić, że struktury unijne są w stanie prowadzić zintegrowaną politykę zagraniczną. Również UE w ramach EPS chciała stworzyć odpowiednie narzędzia do kształtowania stosunków zewnętrznych na arenie międzynarodowej.

UE obawiała się wzrostu przestępczości, którego źródła znajdowałyby się w krajach sąsiadujących. Kraje te charakteryzowały się wysoką korupcją, biedą, frustracją obywateli, brakiem stabilności. Dlatego sloganem EPS było „Pomagając sąsiadom pomagamy sobie”. Zdaniem Eneko Landaburu (styczeń 2006) celem polityki sąsiedztwa UE jest propagowanie i wspierania procesów transformujących w krajach ościennych.

Od 2002 roku Wielka Brytania i Dania zgłosiły propozycję nadania Ukrainie, Białorusi i Mołdawii statusu specjalnych sąsiadów. Na wniosek Hiszpanii i Francji do polityki sąsiedztwa weszły również kraje z południowego basenu M. Śródziemnomorskiego. Komisja Europejska w marcu 2003 roku zaprezentowała wizję polityki „Szersza Europa - Sąsiedztwo: Nowe Ramy dla stosunków z naszymi Wschodnimi i Południowymi sąsiadami”. Była to podstawa do opracowania EPS 12 maja 2004 roku. Z partnerstwa zrezygnowała Rosja, która uważała, że polityka ta charakteryzuje się brakiem równoprawności w traktowaniu sąsiadów. Ponadto w Sankt Petersburgu przyjęto, że stosunki UE-Rosja będą realizowane w formie strategicznego partnerstwa .

EPS odnosiła się do 12 krajów, które były bardzo zróżnicowane. Celem polityki było szerzenie zasad demokratycznych i gospodarki wolnorynkowej, propagowanie reform gospodarczych, poszanowanie praw człowieka itd. Celem polityki nie było rozszerzenie UE, ale przede wszystkim wyznaczenie granic związku. Realizacja EPS opiera się na poniższych zasadach:

- warunkowości – UE w ramach polityki EPS nagradza sąsiadów za realizację ważnych zmian gospodarczych, demokratycznych i politycznych;

- zasad współzależności –UE i jej sąsiedzi negocjują o zobowiązaniach między sobą w ramach polityki EPS;

- zróżnicowanego podejścia – mimo, że polityka EPS jest spójna to uwzględnia możliwość jej zróżnicowania względem danego państwa;

Podstawowym elementem współpracy UE i sąsiadów jest dokument Plan Działań, który jest przedmiotem negocjacji stron. Jest on zawierany na okres od 3 do 5 lat, po którym oceniane są efekty realizacji planu. Za zrealizowanie celów, UE w zamiana udziela pomocy finansowej, technicznej oraz oferuje pogłębioną współpracę gospodarczą. Realizacja priorytetów w ramach sąsiedztwa odbywa się przy pomocy programu ENPI (European Neighbourhood Policy Instrument), który zastąpił TACIS i MEDA. UE wspierała również współpracę transgraniczną między krajem członkowskim i państwem realizującym Plan Działań. EPS w 2006 roku został pozytywnie oceniony przez Komisję Europejską. Niestety nie można mówić o sukcesach ESP w szczególności w kontekście Ukrainy.

Historię stosunków politycznych UE-Ukraina można ująć jako „historię nieporozumień, rozczarowań i bezpodstawnych nadziei”. Nawet deklaracje Ukrainy w sprawie zostania członkiem UE spotykały się z ignorancją Brukseli. UE nie podejmowała decydujących kroków zmierzających do przybliżenia Ukrainy do Europy Zachodniej. Przykładem tego jest wydanie we wrześniu 2002 roku dekretu przez L. Kuczmę ustanawiający Program Integracji Ukrainy z UE, który nie został zauważony i skomentowany przez UE. Celem strategicznym UE była akcesja 10 krajów w 2004 roku. Brak zaangażowania UE w przyciąganiu Ukrainy do swoich struktur było wykorzystywane przez Rosję, która prowadziła aktywniejszą politykę za czasów W. Putina. Jego celem było włączenie Ukrainy do głębszej współpracy gospodarczej z Rosją. W okresie od 1991 roku do 2004 roku UE lekceważyła Ukrainę, ale miało to się zmienić w ramach EPS. Pierwszym błędem UE popełnionym w EPS było włączenie Ukrainy do grupy państw, które z geograficznego punktu widzenia nie mogą zostać członkami UE.

Plan Działania EPS dla Ukrainy został zatwierdzony 9 maja 2004 roku, gdy wybory prezydenckie wygrał Wiktor Juszczenko. Ministerstwo spraw zagranicznych na Ukrainie zapowiedziało, że złoży wniosek o członkostwo do UE. Potwierdził to również prezydent W. Juszczenko. W tym czasie ukraiński rząd sformułował Narodową Strategię Integracji Europejskiej. Parlament Europejski wydał „rezolucję wzywającą do perspektywy członkowskiej Ukrainie”. Niestety UE w ramach EPS nie zaoferowała wizji, która mogłaby doprowadzić do przełomowych zmian na Ukrainie. Wystarczało, żeby UE wyraziła symboliczne zadowolenie dla aspiracji Ukrainy do uczestniczenia w procesach integracyjnych. UE przyjęła jedynie do wiadomości, ż Ukraina chce stać się członkiem jednoczącej się Europy.

Można uznać, że polityka UE nie była skuteczna wobec Ukrainy, ale odbywała się według koncepcji „Realpolitik”. Zmiany na Ukrainie miały charakter przełomowy pod względem jakościowym, politycznym i symbolicznym. Wtedy konieczne było wsparcie UE dla Ukrainy. Niestety Unia Europejska nie wykorzystała sytuacji, a Ukrainą coraz bardziej interesował się W. Putin. EPS jest polityką nieelastyczną ponieważ UE nie dostosowała się do zmian jakim była pomarańczowa rewolucja. EPS funkcjonuje poprawnie, ale tylko, gdy otoczenie działa według założeń UE.

Nowy Plan Działań został przyjęty w 2005 roku, ponieważ ukraińskie władze widziały w nim jako jedyny sposób na zbliżenie się do UE. W. Juszczenko ogłosił, że Plan Działań będzie realizowany według zasad odbiegających od ustaleń EPS. Celem realizacji Planu Działań miało być zbliżenie standardów ukraińskich do europejskich. Natomiast zdaniem Benita Ferrero-Waldnera Plan Działania ma na celu zbliżenie Ukrainy do Europy. Ukraina głosiła ponownie o woli członkostwa w strukturach unijnych, ale UE wyjaśniała, że celem EPS nie jest zapewnienie akcesji stron programu do związku. Podkreślano również, że Ukraina myli EPS z polityką rozszerzenia UE. UE i Ukraina prowadziły komunikację na dwóch różnych płaszczyznach, ponieważ EPS nie gwarantował wejścia tego kraju do struktur unijnych, na którym najbardziej zależało ukraińskim władzom. W związku z tym Ukraina postanowiła podjąć działania w celu zawarcia umowy stowarzyszeniowej, która miała uwzględniać perspektywę członkostwa w UE. Politycy europejscy nie rozumieli tych propozycji i nie podejmowano w tym celu nowych działań. Plan Działań w okresie 2005-2006 była pozytywnie oceniony przez KE pomimo, że Ukraina krytykowaną EPS za brak motywujących bodźców do przeprowadzania poważnych zmian w wewnątrz kraju.

Ukraina skupiła się na nierealnym celu, którym było zapewnienie sobie statusu państwa z perspektywą członkostwa w UE, ponieważ:

- Ukraina miała poważne problemy wewnętrzne;

- trudna sytuacja w UE wynikająca z odrzucenia traktatu konstytucyjnego w referendum Francji i Holandii w 2005 roku;

W tym okresie można również zauważyć ważne kroki zmierzające do poprawy wizerunku Ukrainy na arenie międzynarodowej:

- przyznanie przez UE Ukrainie statusu kraju o gospodarce wolnorynkowej;

- podpisanie Memorandu o współpracy energetycznej;

- zawarcie współpracy w ramach programu Galieo;

Współpraca między UE przebiegała na płaszczyźnie polityki wizowej i energetycznej. Współpraca na tych dwóch obszarach doprowadziła do:

- uproszczenie reżimu wizowego;

- możliwość współfinansowania UE projektów infrastrukturalnych wykorzystywanych przez UE;

- kreowanie wizerunku Ukrainy jako kraju o strategicznym znaczeniu dla przesyłu surowców do Europy (w szczególności energetycznych);

W 2006 roku rozpoczęto negocjacje w sprawie nowego programu EPS wobec Ukrainy. Priorytety, które zostały określone w programie dotyczyły polityki wizowej i działań, celem których jest utworzenie strefy wolnego handlu. Niestety Ukraina nie mogła liczyć na możliwość uzyskania statusu kraju o perspektywach członka UE. Główną korzyścią polityki EPS jest zintensyfikowanie kontaktów między UE a Ukrainą. Władze ukraińskie oficjalnie stwierdzały, że w nowym planie EPS brakuje odwołania do członkostwa Ukrainy w UE. Celem Unii było przekształcenie Ukrainy w stabilny i bezpieczny kraj. Jednak ministerstwo spraw zagranicznych podkreślało, że EPS nie jest alternatywą dla rozszerzenia UE.

Zdaniem publicysty Mykoła Riabczuka polityka UE wynikała z postrzegania Ukrainy przez europejskich polityków jako kraju, który należy do strefy wpływów Rosji[4]. Wydaje się, że UE nie ma zamiaru rozszerzać się na wschód.

Polityka UE wobec Ukrainy w kontekście umowy stowarzyszeniowej była i nadal jest zależna od następujących elementów:

- brak jednomyślnej woli krajów unijnych na członkostwo Ukrainy w UE;

- dylematy finansowania współpracy stowarzyszeniowej z Ukrainą lub jej członkostwa w UE;

- świadomość o skali podziałów i problemów na Ukrainie;

- realizowanie przez ukraińskie władze polityki między Brukselą a Moskwą;

- obawa przed pogorszeniem się stosunków gospodarczych z Rosją ;

Powyższe czynniki decydują o polityce UE wobec Ukrainy, ale zapomina się o innym równie ważnym czynniku, który został poruszony przez S. Wojciechowskiego. Według niego na politykę UE wobec Ukrainy ma również słabość europejskiego związku gospodarczo-politycznego w następujących wymiarach:

- ekonomiczny

- instytucjonalny

- polityczny

Słabości UE w polityce zagranicznej potwierdziły się wobec Syrii, Białorusi, Ukrainy i Afganistanu. Brak sukcesów polityki zagranicznej UE jedynie dowodzi o istniejących podziałach w tym związku. Decyduje to o ograniczonej możliwości oddziaływania UE na sytuację międzynarodową. Poprawienie skuteczności polityki UE wymaga:

- Prowadzenie dynamicznej i skutecznej polityki wymaga wyznaczenia przywództwa politycznego w UE. Aktualnie realizowana jest integracja polityczna, ale nie przekłada się ona na wzrost efektywności polityki UE wobec Ukrainy.

- Związek UE dynamicznie rozwijał się i pod względem instytucjonalnym, gospodarczym, a nawet politycznym. Aktualnie kraje nie są zainteresowane rozszerzaniem i pogłębianiem integracji gospodarczo-politycznej, ponieważ będą miały mniejszy wpływ na sytuację ekonomiczną w danym kraju oraz utracą suwerenność. Obawa krajów UE przed głębszą integracją nie powinna być przedmiotem krytyki, ponieważ każde państwo najpierw analizuje korzyści dla siebie. Natomiast współpraca gospodarcza jest przedmiotem zainteresowania wielu krajów, jeżeli przynosi korzyści dla stron niniejszej kooperacji. Coraz większe tempo integracji UE dało początek zjawisku „Europa wielu prędkości”. Z jednej strony zjawisko to można oceniać negatywnie, ponieważ kraje nie integrują się w takim samym stopniu na płaszczyźnie społeczno-gospodarczo-politycznej. Między innymi Wielka Brytania nie przyjęła waluty euro, Polska i kraje nadbałtyckie mają inne podejście do kryzysu ukraińskiego niż Hiszpania i Portugalia. Zdecydowanie osłabia to siłę oddziaływania UE na międzynarodowej arenie. Europa wielu prędkości również ma swoje zalety, ponieważ prowadzi do głębszej integracji w krótszym czasie, dzięki czemu kilka krajów prowadzi politykę skuteczniej.

- Strategiczne cele UE nie odnoszą się do Ukrainy. Aktualnie problemem jest wzrost sceptycyzmu obywateli krajów członkowskich wobec UE. W UE uaktywniają się również problemy o charakterze instytucjonalnym, politycznym, legitymizacji, społecznym. Kryzys finansowy i zadłużenia wpłynął negatywnie na struktury organizacyjne UE. Dlatego UE można określić jako „Europę wielu kryzysów”. Ma to decydujący wpływ na Ukrainę, która nie jest priorytetem wśród państw członkowskich Unii.

- Brak strategii prowadzenia polityki zagranicznej UE, mnogość problemów prowadzi do kwestionowania UE jako decydującego podmiotu politycznego na arenie międzynarodowej.

- Długi proces podejmowania decyzji przez przedstawicieli krajów UE. Uzgadnianie wspólnej polityki wymaga zbyt długiego czasu.

- Interesy krajów są przekładane ponad interesem wspólnoty. Najlepszym przykładem jest roszczenie prezydenta Węgier w sprawie utworzenia autonomii węgierskiej na Ukrainie, co zarazem jest przedmiotem krytyki premiera polskiego rządu D. Tuska. Innym przykładem są interesy Niemiec w Rosji. Brak spójności w polityce krajów UE przekłada się na niską skuteczność polityki zagranicznej UE. Celem Rosji jest potęgowanie rozbieżności w polityce zagranicznej krajów UE. Warto zwrócić uwagę, że pomimo nakładanych sankcji USA i UE na Rosję, Moskwa wstrzymuje się przed nałożeniem własnych sankcji (w tym gospodarczych) na Zachód. Rosja przyjęła strategię przeczekania kryzysu gospodarczego. Podkreśla to jak bardzo UE jest podzielona wobec sytuacji na Ukrainie. Zaskoczeniem jest akceptacja przez byłego kanclerza Niemiec Gerhard Schröder aneksji Krymu, która jest aktem złamania Układu Budapesztańskiego gwarantującego integralność Ukrainy przez USA, Wielką Brytanię i Rosję. Zerwanie układu rodzi zagrożenie, że jedynym gwarantem bezpieczeństwa i integralności terytorialnej jest broń masowego rażenia. Należy zwrócić uwagę, że na przykładzie z Ukrainy kraje takie jak: Iran i Korea Północna mogą nie zrezygnować z uczestnictwa w pracach nad bronią masowego rażenia. Według Witalija Kliczki najlepszym gwarantem bezpieczeństwa jest posiadanie broni atomowej. Aczkolwiek należy również mieć na uwadze, że rezygnacja Ukrainy z broni atomowej dała Ukrainie wiele korzyści m.in. rezygnację z jej izolacji.

- UE bierze udział w wielu międzynarodowych wyznaniach, które rozpraszają środki finansowe na politykę zagraniczną. Prowadzi to, do oczywistego pogorszenia jakości polityki zagranicznej UE. Ten czynnik musi uwzględniać rywalizację z Rosją i Chinami, które podejmują wzmożone działania.

- Dla UE trudnym wyzwaniem jest podejmowanie działań wobec przypadków łamania zasad demokratycznych, które dotyczą państw o statusie mocarstwa.

 

Bibliografia:

 

  1. Wojciechowski S., Słabość polityczna Unii Europejskiej i jej przyczyny – kazus Ukrainy, Biuletyn Instytutu Zachodniego nr151/2013, Poznań,
  2. Świeżak P., Europejska polityka sąsiedztwa. Bilans funkcjonowania na przykładzie Ukrainy, Bezpieczeństwo Narodowe, 3-4/2007.
  3. Kapuśniak T., Ukraina jako obszar wpływów międzywojennych po zimnej wojnie, IEŚ – Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, Warszawa-Lublin 2008
  4. Fedorowicz K., Polityki Polski wobec Rosji, Ukrainy i Białorusi w latach 1989-2010, Poznań 2011.
  5. Bajor P., Zyblikiewicz L., Czajkowski M., Polityka zagraniczna Federacji Rosyjskiej. Wybrane aspekty stosunków z Polską, Ukrainą i Białorusią, Kraków 2010.
  6. Szeptycki A., Ukraina wobec Rosji. Studium zależności, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2013.
  7. http://wyborcza.biz/biznes/1,100896,15691061,Kolejny_kanclerz_Niemiec_popiera_Putina_w_sprawie.html
  8. http://fakty.interia.pl/raport-zamieszki-na-ukrainie/aktualnosci/news-witalij-kliczko-dla-rmf-fm-bron-atomowa-najlepsza-obrona,nId,1359404

 


[1] Z. Brzeziński, Wielka Szachownica: główne cele polityki amerykańskiej, przeł. T.Wyżyński, Politeja, Warszawa 1998, s. 46

[2] M.Bieliecki .Z.Brzeziński: Ukraina Jeszcze nie gotowa.Ńňîëč÷íčĺ íîâîńňč- 2006.-5.01

[3] http://www.pravda.com.ua/news/2013/09/16/6998005/ 02/02/2014

[4] P. Świeżak, Europejska polityka sąsiedztwa. Bilans funkcjonowania na przykładzie Ukrainy, s. 131.


Date: 2016-01-14; view: 1049


<== previous page | next page ==>
Rola Ukrainy w nowoczesnym świecie z perspektywy Z. Brzezińskiego | Types and sources of connotation.
doclecture.net - lectures - 2014-2024 year. Copyright infringement or personal data (0.015 sec.)