CATEGORIES:
BiologyChemistryConstructionCultureEcologyEconomyElectronicsFinanceGeographyHistoryInformaticsLawMathematicsMechanicsMedicineOtherPedagogyPhilosophyPhysicsPolicyPsychologySociologySportTourism
Cztery przyczyny Arytotelesa•przyczyna formalna - forma lub istota rzeczy
•materialna - to z czego dana rzecz jest zrobiona, marmur, drewno, ciało zwierząt
•sprawcza lub poruszająca to od czego pochodzi zmiana i ruch,
•celowa - cel lub przeznaczenie rzeczy i działań, jest tym dzięki czemuś każda rzecz jest lub staje się tym czymś, dobro każdej rzeczy Determinizm •pogląd zakładający istnienie we wszechświecie uzależnienia stanów późniejszych (skutków) od wcześniejszych (przyczyn), •ponieważ między zjawiskami zachodzą stałe związki przyczynowe (zasada powszechnej przyczynowości) •Stanowi podstawę sformułowania teorii nauk przyrodniczych i społecznych Determinizm •pogląd zgodnie z którym każde zdarzenie można by przewidzieć, gdyby się znało wszystkie prawa natury i wiedziała dostatecznie dużo o jej wcześniejszych stanach, by móc posłużyć się tymi prawami w przewidywaniu. Determinista twierdzi, iż nikt nie „może" rozbić nic innego niż to, co faktycznie zrobił. •„Tak więc, jeżeli ktoś jest deterministą w kwestii postępowania człowieka, to sadzi, że - teoretycznie - już w przypadku zapłodnionej komórki można by w zasadzie, znając wszystkie sytuacje w których rozwijająca się w niej Istota ludzka znajdzie się w życiu, przewidzieć, jakiego rodzaju człowiekiem będzie ona w każdym stadium swego życia, co zrobi i co pomyśli w dowolnym momencie "
Teoria poznania epistemologia , gnozeologia
dział filozofii zajmujący się prawdziwością i prawomocnością poznania Klasyczna koncepcja prawdy •veritas est adaequatio rei ad intelektus •treści zjawiska musi być podobna do treści myśli
•myśl jest prawdziwa gdy stwierdza, że jest tak i tak i tak właśnie jest Nieklasyczne definicje prawdy •twierdzenie prawdziwe – to tyle, co twierdzenie, które czyni zadość kryteriom ostatecznym i nieodwołalnym •koherencyjna teoria prawdy prawda to zgodność myśli miedzy sobą, zgodność z innymi tezami uznanymi za prawdziwe
•utylitarystyczna koncepcja prawdy zdanie jest prawdziwe jeżeli sprawdza się w działaniu sceptycyzm • (od gr. skeotyikos = wątpiący) •stanowisko odrzucające możliwości osiągnięcia pewności w dziedzinie poznania teoretycznego bądź praktycznego „Tropy” sceptyków argumen- tacja przeciw możliwości poznania Pirron 376-286 p Ch.
•Nie znamy natury rzeczy
Powinniśmy powstrzymywać się od sądów o nich
To da nam spokój ducha a więc i szczęście Kartezjusz •Rene Descartes (ur. 1596 – 1650) Dwa typy substancji •Res cogitans • rzecz myśląca – dusza, świadomości jaźń
•Res extensa •rzecz rozciągła – materia, świat fizyczny
Zagadnienie źródeł poznania -pierwsze rozróżnienie
•natywizm (genetyczny racjonalizm) i genetyczny empiryzm •natywizm - niektóre nasze pojęcia i przekonania są nam wrodzone w tym znaczeniu że umysł nasz jest tak urządzony, że takie właśnie a nie inne pojęcia musi utworzyć, do takich właśnie a nie innych przekonań dojść musi - niezależnie od tego co dostarczają mu zmysły
•empiryzm genetyczny - umysł ludzki jest nie zapisaną tablicą (tabula rasa), dopiero doświadczenie wypisuje na niej swoje znaki nie ma niczego w umyśle czego nie byłoby w zmysłach Zagadnienie źródeł poznania -drugie rozróżnienie •aprioryzm i empiryzm •w sporze tym chodzi o to jaką rolę w naszym poznaniu odgrywa doświadczenie •empiryzm wszelkich odcieni przyznaje doświadczeniu dominująca rolę w poznaniu •apriorym natomiast podkreśla rolę tzw. poznania apriorycznego tzn. poznania od doświadczenia niezależnego Stanowiska skrajne •aprioryzm skrajny:tylko rozum, a nie doświadczenie zaznajamia nas z rzeczywistością (był obecny właściwie tylko w starożytności)
•empiryzm skrajny:wszelkie uzasadnione twierdzenie musi się opierać bezpośrednio lub pośrednio na doświadczeniu nawet twierdzenia matematyczne, czy naczelne tezy logiki są tylko indukcyjnymi uogólnieniami twierdzeń jednostkowych stanowiska umiarkowane •(empiryzm i aprioryzm) stwierdzają, że istnieją twierdzenia, które mają pełne uprawnienie do zaistnienia w nauce, a które mimo to nie opierają się na doświadczeniu czyli są twierdzeniami a priori
Stanowiska umiarkowane cd. •umiarkowany empiryzm uznaje za uzasadnione tylko takie zdania nieempiryczne, które wyjaśniają sens zawartych w nich terminów tzw. zdania analityczne
•aprioryzm umiarkowany twierdzi, że istnieją uprawnione twierdzenia apriori, które nie są zdaniami analitycznymi bo mówią coś o świecie są to tzw. zdania syntetyczne a priori Kant Proces poznawczy przebiegający według transcedentalnych praw Rozumu
Racjonalizm i irracjonalizm •racjonalizm- stanowisko głoszące rozumność, czegoś, uznające zasadniczą rolę (wartość) rozumu w różnych dziedzinach: bytu, wiedzy, działania a także postawa dopuszczająca jedynie przekonania lub decyzje spełniające określone warunki racjonalności
•irracjonalizm – stanowisko negujące lub ograniczające zasięg (wartość, rolę) rozumu w różnych dziedzinach bytu, poznania, działania oraz postawa dopuszczająca lub akcentująca przekonania pozbawione racjonalnego uzasadnienia. Nauka •Zorganizowany proces poznawczy prowadzący do konstruowania teorii •Zespół teorii dotyczących określonej dziedziny rzeczywistości i spełniających warunki metodologiczne co do precyzji pojęć, uzasadniania twierdzeń etc. Warunki naukowości •Poznaniem naukowym jest treść myślowa, która jest
•Intersubiektywnie komunikowalna •tzn. daje się drugiemu zakomunikować w słowach rozumianych dosłownie tj. bez przenośni, porównań, i innych półśrodków przekazywania myśli.
•Intersubiektywnie sprawdzalna tzn. o której słuszności może się przekonać każdy kto znajdziecie w odpowiednich warunkach
Dedukcja i Indukcja Spostrzeżenie, obserwacja, eksperyment •spostrzeżenie – bezpośrednie doświadczenie zmysłowe, ma charakter przednaukowy •obserwacja - spostrzeżenie nakierowane na pewne zjawisko, na określone pytanie •eksperyment - planowe przeprowadzenie obserwacji w warunkach zaplanowanych i kontrolowanych (przynajmniej częściowo) przez badacza Rewolucja naukowa – zmiana paradygmatu •Paradygmat –sposób widzenia rzeczy; wspólne supozycje, które determinują poglądy ludzi pewnej epoki oraz ich podejście do zagadnień naukowych jak wyjaśniamy zjawiska •wyjaśnianie przyczynowe - podajemy prawa przyczynowe, z których wynika obserwowane zjawisko •Prawa przyczynowe są deterministyczne tzn mówią one, że jeżeli spełnione zostaną określone warunki to musi zajść określone zjawisko tzn. ich skutek •wyjaśnianie teleologiczne - tłumaczymy dlaczego tak się stanie cel np. w biologii •wyjaśnianie statystyczne - odsyłają do praw statystycznych, ale nie podają jednoznacznie warunku wystarczającego dla zaistnienia wyjaśnianego zjawiska Co charakteryzuje naukę
•Nauka nie ocenia, co powinno lub nie powinno istnieć bądź się dziać. •Nauka dąży jedynie do zrozumienia, dlaczego jakieś zjawiska istnieją i w jaki sposób funkcjonują. •Nauka uogólnia te wnioski, rozwijając abstrakcyjne i pozbawione ocen teorie, które objaśniają przyczyny oraz sposób funkcjonowania zjawisk. Co charakteryzuje naukęcd. •Nauka poddaje owe teorie empirycznej ocenie, odrzucając je bądź modyfikując, jeśli nie znajdą potwierdzenia w faktach. •Nauka stosuje takie metody gromadzenia danych, którymi można posługiwać się wielokrotnie, po to by się upewnić, że dane wykorzystane do weryfikacji teorii są obiektywne.
•Nauka powiększa zasób wiedzy wówczas, kiedy akceptuje teorie, które zostaną potwierdzone empirycznie, natomiast odrzuca te, które takiego potwierdzenia nie znalazły. Mistyka •Doświadczalne przeżywanie rzeczywistości Bożej Pseudo-Dionizy Areopagita
•Doskonała zgodności woli cz. z wola Boga Bernard z Clairvaux
•Chwilowe zakosztowanie zbawienia - św. Bonawentura
•Identyczności z Bogiem - Mistrz Eckchart •Nadprzyrodzone doświadczenie Boga takim jakim on jest T. Merton
•Przeżycie zjednoczenia z Absolutem - Karl Jaspers
Filozofia i mistyka elan vital i ewolucja twórcza •elan vital; rozmach, pęd życiowy powoduje, że główną cechą przyrody jest nieustanny rozwój i zmienność •ewolucja nie jest mechaniczna ani teleologiczna Dwa źródła religii i moralności •moralność zamknięta przed racjonalna) - obowiązku nakładanego przez społeczeństwo w celu zachowania spójności życia społecznego
•moralność otwarta (poza racjonalna) odznacza się siłą pociągającą odwołuje się do ideałów człowieka czy idealnego społeczeństwa
•religia statyczna ma źródło przed intelektualne
•religia dynamiczna ponad intelektualne.
Filozofia człowieka •Piłat rzekł do nich: „Oto człowiek” •„Ecce homo” Antonio Ciseri , Galleria d’arte Moderna , Florencja B. F. Skinner •Człowiek jest workiem ze skóry z którego wchodzą i wychodzą sygnały energetyczne •takie pojęcia jak jaźń, osobowość, sumienie, charakter nie maja sensu •Zachowanie ludzkie można opisać jako układ S- R •Świadomość to tylko sposób reakcji na bodźce a więc zmieniając bodźce możemy dowolnie zmienić świadomość •Głównym założeniem tej koncepcji jest całkowite zarzucenie pojęcia autonomii człowieka jako do nieprzydatnej poznawczo a wręcz szkodliwej.
•„Zlikwidowano autonomicznego człowieka, jaźń, homunkulusa, demona, który opętał ludzkie ciało, i człowieka jakiego broniła literatura wolności i godności. •Jego zlikwidowanie powinno nastąpić już dawno. Autonomiczny człowiek jest wybiegiem, którym posłużono się, gdy nie można było inaczej wytłumaczyć pewnych zjawisk. Jest on wytworem naszej niewiedzy i jest wypierany w miarę jak wzrasta rozumienie pewnych rzeczy. Nauki ścisłe powodują nie dehumanizację człowieka, lecz de-homonkulizację. Jest to konieczne, jeżeli maja one zapobiec likwidacji ludzkiego gatunku. Człowieka jako osoby można pozbyć się bez żalu. Tylko wyzwalając go z władzy demonów możemy dojść do rzeczywistych przyczyn jego zachowania, przejść od obiektywnych obserwacji, od cudu - do spraw naturalnych, i od tego co nieosiągalne, do tego czym można manipulować” Świadomość • Człowiek jest układem odpowiadającym na bodźce; całe jego „wnętrze” jest wynikiem oddziaływań na które nie ma wpływu. „Psychika jest wypadkową struktury genetycznej, rezultatu ewolucji gatunku i jego osobniczej historii”. •Świadomości jest funkcją całkowicie społeczną, myślenie człowieka można wyjaśnić całkowicie i bez reszty poprzez teorie wzmocnień. •Świadomość jednostki jest produktem ubocznym jego zachowania, nie leży ona w jego gestii, ani też w gestii kogokolwiek. Relatywizm •„Każda kultura posiada swój własny zbiór pojęcie dobra, a to co zostało uznane za dobro w jakiejś kulturze może nim nie być w innej. Uznanie tego poglądu nosi nazwę ‘relatywizmu kulturowego’. To co jest dobre dla mieszkańca Wysp Triobrianckich, dobre jest dla mieszkańca Wysp Triobriandzkich, i na tym koniec” • Każda kultura wyznacza swoje własne standardy dobra i zła których nie wolno oceniać z perspektywy innej kultury, - nikt nie ma prawa powiedzieć że jakaś kultura jest zła jest tylko inna. Poza wolnością i godnością
•Nikt nie ma kontroli nad własnym życiem •Nie można odróżnić dorosłego od niedojrzałego •„Nie ma wolnych szkół. Jeśli nauczyciel zaniecha uczenia, uczniowie będą się uczyli tylko pod wpływem wprawdzie mniej jawnych, ale jednak skutecznych czynników” Determinizm – poza odpowiedzialnością • „[...] można zaplanować świat, w którym zachowanie zasługujące na karę rzadko lub nigdy się nie zdarzy. Usiłujemy świat taki stworzyć tym którzy sami nie potrafi asie uporać ze sprawą kary: dzieciom, upośledzonym umysłowo, chorym psychicznie, a jeśli możliwe będzie stworzenie takich warunków wszystkim ludziom, zaoszczędzi się wiele sił i czasu. Friedrich Wilchelm Nietzsche
•Główne dzieła • Antychryst, Tako rzecze Zaratustra, Genealogia moralność, Ludzkie Arcyludzkie, Poza dobrem i złem Postawa apollińska i dionizyjska •postawa apolińska - ceni to co jasne, przejrzyste, opanowane , zrównoważone i doskonałe - ład i harmonie, •Apollo symbolizuje światło, miarę i powściągliwość • •postawa dionizyjska - ceni pełnie życia płodność, znosi wszelkie granice i obala wszelkie prawa •Dionizos symbolizuje strumień samego życia • •Prawdziwa kultura jest jednością obu tych form • " Która z tych dwóch potęg jest wyższa i rozstrzygająca? Nikt wątpić nie będzie: życie jest potęga wyższą i panującą"
Moralność panów i niewolników w każdej kulturze i nawet w każdym człowieku są one wymieszane •moralność panów - moralność arystokratyczna dobry i zły oznacza tutaj szlachetny (dostojny, wspaniały) i lichy
• moralność niewolnicza jest to moralność stada • słabi boją sie więc trzymają się razem, wzorcem jest to co korzystne dla grupy słabych bezsilnych • takie cnoty jak altruizm miłosierdzie pomoc słabszym współczucie sprawiedliwość, wyższość dóbr duchowych, altruizm użyteczności •złe zaś to co rozbija jedność stada
Nadczłowiek •Człowiek jest czymś co przezwyciężone być powinno , •człowiek jest mostem a nie celem, • celem jest nie Ludzkość a Nadczłowiek Nietzsche – wieczny powrót •Życie to, jak je teraz przeżywasz i przeżywałeś, będziesz musiał przeżywać raz jeszcze i niezliczone razy […] Wieczna Klepsydra istnienia odwraca się jedno – a ty z nią, pyłku z pyłu.
Filozofia religii
•Teizm–- pogląd filozoficzny przyjmujący istnienie jedynego, osobowego i transcendentnego Boga będącego stwórcą świata i sprawującego nad nim opatrznościową opiekę
•Deizm – pogląd filozoficzny uznający istnienie Najwyższej Istoty, zwanej Bogiem, która stworzyła świat i obdarzyło go zdolnością do samodzielnego rozwoju wg. ustalonych przez siebie praw, nie interweniując od tej pory w bieg wydarzeń ani w ludzkie życie.
•Panteizm – ogólna nazwa na doktryn utożsamiających Boga ze światem i odmawiających Bogu osobowości Ateizm i agnostycyzm •ateizm doktryna lub postawa życiowa wyrażające negacje Boga; w aspekcie filozoficznym zaprzeczenie jego istnienia •agnostycyzm stanowisko teoriopoznawcze głoszące niepoznawalność czegokolwiek lub określonego przedmiotu lub kategorii przedmiotów •agnostycyzm religijny podkreśla ograniczoność lub niedoskonałość poznania Boga przez ludzi Pojęcie Boga (Na razie zastanawiamy się co ten termin znaczy a nie czy ma o realnie istniejący desygnat) •Bóg musi być czystym istnieniem czyli bytem istniejącym z samej swej istoty nie mającym dalszej przyczyny istnienia
•pozostałe atrybuty wskazują na Boga jako na najdoskonalszą i nieskończona pełnie pełnię bytu •Bóg jest nieskończony , niezmienny w czasie, niezłożony, niematerialny (duchowy)
•Bóg jest sprawcą wszechświata jako przyczyna sprawcza, która świat stworzyła i stale podtrzymuje w istnieniu Dowód ontologiczny Św. Anzelma •„Bóg to istota najdoskonalsza, ponad którą nic większego nie można pomyśleć”
•Coś co jest najdoskonalsze nie może nie istnieć , gdyż w tym wypadku nie było by najdoskonalsze
•dowody kosmologiczne dążą do wykazania, że budowa świata wymaga istnienia stwórcy
•Podstawowa struktura argumentu jest następująca: Badacze przyrody, historycy czy detektywi wychodzą od obserwacji danych, przechodząc następnie do sformułowania teorii, która najlepiej wyjaśniałaby występowanie tych danych. Możemy poddać analizie kryteria, na podstawie których dochodzą oni do wniosku, że pewna teoria jest lepiej potwierdzona przez te dane niż inna - to znaczy, że jest bardziej prawdopodobne, na bazie tych danych, iż jest ona prawdziwa. Posługując się tymi samymi kryteriami odkrywamy, że twierdzenie, iż istnieje Bóg, wyjaśnia nie tylko pewien wąski zakres danych, lecz wszystko co obserwujemy.” Pięć dróg świętego Tomasza •Schemat pięciu dróg jest jeden. Bóg występuje jako źródło nieskończonego istnienia, które stwierdzamy wszystkich obserwowanych rzeczach, a więc jako istnienie konieczne. Wszystkie one zachowują zasadę przyczynowości, zakładają też obraz świata hierarchicznie uporządkowane-go Zakład Pascala Przyjęcie istnienia Boga jest z naszej strony, hazardem. Stawiając na istnienie Boga, ryzykujemy niewiele, bo tylko jedno doczesne życie; jeśli zaś okaże się, iż mamy rację, to zyskamy — wieczne życie i szczęście.
Nie jest to dowód istnienia Boga, a próba wskazania jaka postawę powinniśmy przyjąć wobec niego. Argumentacja przeciw istnieniu Boga •Wewnętrzna sprzeczność pojęcia Boga
•Bóg i wolna wola – problem czy przedwiedza wyklucza wolność woli •problem istnienia zła. Św. Augustyn problem zła •zło jako niebyt – zło nie jest rzeczą, bo gdyby tak było miałoby naturę pozytywna a więc musiałoby być stworzone przez Boga, zło jest „czymś co odpada od istoty i zmierza do niebytu... Zmierza do dokonania czegoś co jest zaprzeczeniem bycia. •zło moralne polega na odwróceniu się od Boga •zło nie jest dziełem Boga a wolnych stworzeń zło nie jest realne, jest nie bytem zło jest potrzebne w świecie , nie psuje jego harmonii, dlatego Bóg je toleruje , dopuszcza choć nie on jest jego przyczyną Państwo Boże i państwo ziemskie •w dziejach widzimy walkę między dwiema zasadami •z jednej stromy miłość do Boga i podporządkowanie się jego prawu. • z drugiej miłość siebie, przyjemności i świata
•pierwsza zasadą kieruje się kościół •drugą państwo
Filozofia religii •Wąska droga cnoty i szeroka droga grzechu Jan Micker Muzeum Narodowe w Warszawie
•Religia (łac. religio od relegere:` znowu zbierać razem, rozważać) • powstała dzięki wierze osobowa więź człowieka z Bogiem (bóstwem) zawierająca dotyczące Go przekonania, pragnienia i uczucia człowieka oraz wyrażające te stany przekonania; •w sensie fenomenologicznym: przeżyciowe spotkanie (obcowanie) człowieka z sacrum i wywołane tym akty.
•Religia naturalna - wyrastająca jedynie z przyrodzonych duchowych potrzeb człowieka
•Religia objawiona (historyczna), rodzi się lub przynajmniej jest w jakiejś mierze określana przez dziejowe czyny Boga (objawienia), rozpoznawane i werbalizowane przez pewnych ludzi.
• Z punktu widzenia socjologiczno-kulturowego religia jest bardzo złożonym zespołem zjawisk. •W każdej religii występują mniej lub bardziej wyartykułowane: •zagadnień egzystencjalnych: sensu ludzkiego życia, cierpienia i śmierci, sposobów pozaziemskiego lub ziemskiego zbawiania się od zła itp. Składniki religii cd. •(2) pewien kodeks norm moralnych ustanowionych i sankcjonowanych przez Boga; •(3) postawy uczuciowe wobec wartości zwanych sakralnymi lub numenalnymi (przysługujących bóstwu i przedmiotom z nim związanym);
• (4) skodyfikowane obrzędy kultowe (rytualne czynności i modlitwy jako sposoby komunikacji z bóstwem oraz uświęcania się); •(5) pewne instytucje społeczne, które określają i propagują nazwane wyżej czynniki. Rodzaje religii •1 Sakramentalne, w których szuka się Boga lub Jego manifestacji przede wszystkim w świętych przedmiotach. Właściwa odpowiedź człowieka na odkryte sacrum koncentruje się tu na rytualnych aktach wokół niego. Prymitywne religie, mające całkowicie sakramentalny charakter, kładą większy nacisk na poprawność rytuału niż na zachowania moralne.
•2. Profetyczne, w których dostrzega się Boga w dziejowych wydarzeniach oraz w inspirowanych przez Boga wystąpieniach wielkich osobowości (kluczowym słowem jest tu „objawienie"). Na pierwszy plan wysuwa się teoretyczne i praktyczne przyjęcie boskiego objawienia, adekwatną zaś odpowiedzią człowieka jest moralna postawa inspirowana treściami wiary, uważanej za najważniejszą cnotę Rodzaje religii cd. •3. M i s t y c z n e, w których akcentuje się wewnętrzne przeżycia imamentne, a zwł. stan zjednoczenia człowieka ze sferą bóstwa. Na drodze do stopienia się człowieka z bóstwem rozstrzygające znaczenie mają asceza i kontemplacja. Rytuały, przyjęcie boskiego orędzia, zachowywanie norm moralnych mogą być pomocne jako elementy ascezy, ale tracą znaczenie po osiągnięciu celu, jakim jest zjednoczenie z bóstwem. Podobnie jak w religiach sakramentalnych, występuje tutaj tendencja do rozdziału religii i moralności. Ludwig Feuerbach(1804 – 1872)
Soren Kierkegaard Stadia ludzkiego życia Jean-Paul Sartre ur. 1905 - 1980 •Nasze życie jest tylko wąska szczeliną między dwiema nicościami Istotą stosunków międzyludzkich jest konflikt, człowiek musi alby przekształcić innego w przedmiot albo pozwolić mu uprzedmiotowić samego siebie. Piekło to inni. W ogóle nie ma żadnych wskazówek na świecie •Absurdem jest, że się urodziliśmy, absurdem, że żyjemy, absurdem ,że umrzemy Albert Camus
Date: 2016-01-05; view: 1013
|