Regionalne procesy integracyjne

Wraz z pozostałymi państwami regionu Polska uczestniczy obecnie w kilku układach integracyjnych, które przestrzennie obejmują region Europy Bałtyckiej, Europy Zachodniej, Europy Środkowej i Europy Południowej. Pojęcie integracji jest tu rozumiane bardzo szeroko, zarówno w sensie ekonomicznym, jak i politycznym.

Od 1992 r. nasz kraj uczestniczy w pracach Rady Państw Morza Bałtyckiego, której członkami są wszystkie państwa bałtyckie oraz Komisja Europejska. Na konferencji ministrów spraw zagranicznych w Kopenhadze podpisano deklarację określającą zadania Rady. Należy do nich koordynacja działań w dziedzinie współpracy ekonomicznej, ekologicznej i kulturowej oraz działanie na rzecz stabilizacji politycznej w regionie.

Ponadto przedstawiciele Polski uczestniczą od 1993 r. w Bałtyckiej Konferencji Współpracy Subregionalnej, powołanej dla promowania współpracy w dziedzinie edukacji, ekologii, gospodarki, kultury, młodzieży, spraw społecznych, komunikacji i technologii pomiędzy subregionami obszaru Morza Bałtyckiego.

Wraz z innymi państwami, Polska stara się aktywnie uczestniczyć w regionalnych strukturach integracyjnych, które obejmują kraje Europy Środkowej i Południowej. Należy do nich w pierwszym rzędzie tzw. trójkąt wyszehradzki, utworzony na mocy deklaracji z 15 lutego 1991 r. o współpracy między Czechosłowacją, Polską i Węgrami (od 1993 r. w „trójkącie” znalazły się Czechy i Słowacja). W ramach „trójkąta” a potem „czworokąta wyszehradzkiego” (znanego najczęściej pod nazwą Grupy Wyszehradzkiej) podejmowanych było szereg inicjatyw mających na celu rozwiązanie wewnętrznych problemów pomiędzy państwami doń należącymi oraz utworzenie środkowoeuropejskiej strefy wolnego handlu, służącej zarówno rozwojowi ich gospodarek, jak i zbliżeniu z Unią Europejską.

W Grupie Wyszehradzkiej Polska reprezentuje blisko 60% powierzchni i ogółu ludności. Ta przewaga powodowała pewne zaniepokojenie, szczególnie w Czechach, których politycy jeszcze niedawno otwarcie głosili tezę o samo-dzielnym dążeniu do UE i NATO oraz nie nadmiernym angażowaniu się w ugrupowania regionalne. Dokonana po przerwaniu powiązań gospodarczych w ramach RWPG reorientacja w handlu zagranicznym spowodowała dodatkowo wzrost konkurencyjności, a nie komplementarności pomiędzy państwami środkowoeuropejskimi, tym bardziej że w praktyce mają one do zaoferowania Europie Zachodniej te same walory (tanią siłę roboczą, surowce, artykuły rolne).

Różnią się one przy tym między sobą stopniem zaawansowania reform ekonomicznych, tempem budowy gospodarki wolnorynkowej i społeczeństwa obywatelskiego, uwarunkowaniami historycznymi i położeniem geopolitycznym.

W 1990 r. z inicjatywy Włoch i Austrii powołano do życia ugrupowanie pięciu państw zwane „Pentagonale”. Po roku konsultacji do ugrupowania obejmującego Włochy, Austrię, Węgry, Jugosławię i Czechosłowację przyjęto – pomimo początkowych sprzeciwów tego ostatniego kraju – także Polskę, a następnie powstałe w wyniku wojny domowej i rozpadu Jugosławii republiki Słowenii i Chorwacji oraz utworzoną po rozpadzie wspólnego z Czechami państwa Słowację. Od 1992 roku struktura ta zwana Inicjatywą Środkowoeuropejską obejmowało terytorium pomiędzy Adriatykiem a Bałtykiem, tworząc ugrupowanie specyficzne ze względu na duże zróżnicowanie interesów gospodarczych i politycznych państw członkowskich. W myśl założeń, miało ono koordynować poczynania w ramach szeroko rozumianej współpracy gospodarczej i politycznej. Obejmując tak bardzo zróżnicowane kraje stało się jednak przykładem ugrupowania regionalnego nie posiadającego wspólnych celów, podobnych systemów politycznych, ekonomicznych i społecznych czy nawet chęci do wspólnego działania, tak jak wykazał to kryzys i wojna domowa w byłej Jugosławii. Wojna domowa w Jugosławii w tragiczny sposób udowodniła iluzoryczność współpracy regionalnej tego ugrupowania zarówno w płaszczyźnie politycznej, jak i gospodarczej.

Wydaje się natomiast, iż w dobrym kierunku rozwijała się współpraca gospodarcza kolejnego ugrupowania regionalnego, które pod nazwą Środkowoeuropejska Umowa o Wolnym Handlu (Central European Free Trade Agreement – CEFTA) utworzone zostało w 1993 r. przez Czechy, Polskę, Słowację oraz Węgry i do którego w latach późniejszych przystąpiły Słowenia i Rumunia. Powstał w ten sposób regionalny wspólny rynek, obejmujący swoim zasięgiem obszar pomiędzy Morzem Czarnym, Adriatykiem i Bałtykiem o powierzchni ponad 790 tys. km kw. (w tym obszar Polski stanowi prawie 40%), zamieszkały przez około 90 mln ludzi (w tym 43% stanowią Polacy).

Wszystkie te formy regionalnego zaangażowania były w pewnym okresie niezwykle korzystne z polskiego punktu widzenia. W początkowej fazie ułatwiały demontaż i odcięcie się od byłego obozu. Później stanowiły one podstawę konsolidacji Europy Środkowej jako odrębnej przestrzeni geopolitycznej i zapobiegały jej traktowaniu jako szarej strefy czy ziemi niczyjej. Po odegraniu pożytecznej roli, ugrupowania subregionalne Europy Środkowej tracą na znaczeniu, zanika również poczucie solidarności państw regionu.

Polska, jak i pozostałe kraje Europy Środkowej, prowadziła aktywną politykę ukierunkowaną na powiązania z europejskimi strukturami bezpieczeństwa. Włączanie się w nie stanowi dla naszego kraju, ze względów geopolitycznych i historycznych, niezbędne zabezpieczenie m.in. przed przyszłymi próbami Rosji odzyskania swojej pozycji politycznej w tej części Europy.

W 1997 r. Polska, Węgry i Czechy zostały oficjalnie zaproszone do członkostwa w NATO, a procedura ratyfikacyjna stosownego protokołu – po pozytywnym głosowaniu w kwietniu 1998 r. Senatu USA – dobiegła końca.

Jeśli chodzi o dążenia do członkostwa w Unii Europejskiej, głównej strukturze integracyjnej na naszym kontynencie, to możliwość taką stworzyło podpisanie w 1991 r. przez Polskę, Węgry i Czechosłowację umowy stowarzyszeniowej ze Wspólnotami Europejskimi. Po długotrwałym procesie przygotowawczym i spełnieniu tzw. kryteriów kopenhaskich kraje te otrzymawszy, wraz z Cyprem, Słowenią i Estonią, pozytywną opinię Komisji Europejskiej, przystąpiły do rokowań akcesyjnych w kwietniu 1998 roku, by 1 maja stać się członkami tej organizacji.

Date: 2016-01-14; view: 647