Twórczość Sławomira Mrożeka

Dramatopisarz, prozaik, satyryk, jeden z najbardziej znanych na świecie polskich pisarzy. Urodził się 29 czerwca 1930 w Borzęcinie, zmarł 15 sierpnia 2013 w Nicei.

Mieszkał w Paryżu, USA, Niemczech, Meksyku, w roku 1996 wrócił do Polski, do Krakowa. W roku 2008 ponownie wyemigrował z Polski i zamieszkał w Nicei we Francji.

Mrożek to twórca wyjątkowo wszechstronny, swobodnie poruszający się w rozmaitych formach wypowiedzi. Pisał o nim Tadeusz Nyczek: "Wielokrotnie podkreślano niesłychaną, niemal niepojętą i trudną do ogarnięcia skalę jego twórczych możliwości. Bo to i rysunki, którym pozostał wierny chyba najdłużej; i groteskowo-filozofująca proza, jeden z całkiem osobnych szczytów powojennej literatury, nie tylko opowiadania, ale i dwie niewielkie zabawne powieści; i dramaty, najsłynniejsza część dorobku; i scenariusze filmowe, z których dwa zrealizował sam jako reżyser; i publicystyka eseistyczno-felietonowa najwyższej znów próby, i nawet różne błahostki, zabawki literackie, jak głośne w stanie wojennym 'Donosy', wydane potem w Londynie w 1983. Natomiast rok 2004 to odkrycie Mrożka epistolografa. Listy do Jana Błońskiego i kilka lat później opublikowana korespondencja z Wojciechem Skalmowskim to 'literatura pocztowa' o nieprzepłaconej wartości intelektualnej i pisarskiej. (...) Wszystko razem składa się na niezwykły doprawdy portret autorski. Nawet nie idzie o to, że Mrożek potrafi z równą biegłością napisać znakomity analityczny esej o 'Popiele i diamencie', co komedię filozoficzną o trzech głodomorach na tratwie. Chodzi o pewien wewnętrzny akt odwagi, pański gest wolnego twórcy: proszę, stać mnie i na to - podpisywać własnym nazwiskiem rzeczy zarówno najpoważniejsze, co najbłahsze." (Tadeusz Nyczek, "Tango z Mrożkiem", w antologii tekstów Mrożka "Tango z samym sobą", 2009)

Początki kariery. Poparcie dla "budowania socjalizmu"

Swoją karierę artystyczną Mrożek rozpoczął jako rysownik i dziennikarz. Urodził się w 1930 roku w Borzęcinie, ale wkrótce rodzina Mrożków przeniosła się do Krakowa, gdzie ojciec Sławomira, urzędnik pocztowy, otrzymał posadę. Po latach wojny, spędzonych na prowincji, przyszły dramaturg ukończył krakowskie gimnazjum i zapisał się na studia - jednak nie mógł się odnaleźć na żadnym z trzech kierunków, które kolejno podejmował (architektura, orientalistyka, historia sztuki). Za to wkrótce zyskał popularność, zamieszczając satyryczne rysunki w "Przekroju" i "Szpilkach"(debiutował jako rysownik w 1950 roku). Pisywał też reportaże wspierające "budowanie socjalizmu". W latach 1950-1954 pracował w redakcji "Dziennika Polskiego" - jego teksty z tamtego okresu gorliwie spełniają wymogi ideologicznie słusznej publicystyki. A chociaż młodzieńcza fascynacja komunizmem minęła Mrożkowi dość szybko i radykalnie, nigdy nie wypierał się swojej przeszłości:

"Mając dwadzieścia lat byłem gotowy do przyjęcia każdej propozycji ideologicznej bez zaglądania jej w zęby, byle tylko była rewolucyjna. (...) Z takich jak ja rekrutowano kiedyś zarówno do Hitlerjugend, jak i do Komsomołu (...). Sfrustrowani, niepotrzebni i zbuntowani młodzieńcy są obecni w każdym pokoleniu, a to, co ze swoim buntem zrobią, zależy tylko od okoliczności." (Baltazar. Autobiografia, 2006)

Jednak droga, którą przebył młody pisarz - od wiary w komunistyczny ustrój, poprzez sceptycyzm, aż po negację - pozwoliła mu poznać na własnej skórze działanie mechanizmów społecznych:

"Stalinizm łamał często czy przynajmniej wykolejał artystów - pisał Jan Błoński. - Mrożka paradoksalnie wzmocnił, ponieważ pokazał mu de visu, czym jest siła stereotypu, narzuconego kodu, międzyludzkiej formy, która nasilając się i puchnąc, sama się w końcu swoim nadęciem unicestwia... ścieląc jednak często społeczną scenę trupami." (Wszystkie sztuki Sławomira Mrożka", 1995)

Zaś według Tadeusza Nyczka

"poczwórne życiowe salto mortale - przedwojenna wiejsko-drobnomieszczańska stabilizacja, niszcząca wojna, potem olśnienie rewolucyjnym komunizmem i wreszcie ucieczka z piekła naiwności - miało decydujące znaczenie dla charakteru Mrożkowej twórczości. Sam potrzaskany, postanowił zostać stłuczonym lustrem dla pokiereszowanej rzeczywistości polskiej czasów realnego socjalizmu. To stłuczone lustro zaczęło w dziesiątkach ułamkowych odmian odbijać polskie życie: w absurdalnym języku, zachowaniach stojących na głowie, całej śmieszności bytowania na śmietniku, określanym w propagandzie jako szczęście budowania socjalistycznej ojczyzny." ("Tango z Mrożkiem")

Date: 2016-01-14; view: 691