Pułapki poznawcze badań ekonomicznych

MAKROEKONOMIA

Przedmiot makroekonomii: 2

Racjonalność: 2

Metody badań ekonomicznych: 2

Pułapki poznawcze badań ekonomicznych. 2

Podstawowe problemy ekonomiczne: 3

Popyt: 3

Podaż: 4

Zależności między popytem a podażą: 4

Klasyczna krzywa zależności podaży i popytu: 4

Keynesowska krzywa zależności podaży i popytu: 4

Produkt krajowy i narodowy brutto – PKB i PNB. 5

Metody obliczania PNB i PKB: 5

PNB realny i nominalny. 5

Inflacja. 6

Rodzaje inflacji: 6

Podział inflacji ze względu na tempo wzrostu: 6

Pomiar inflacji 6

Hamowanie wzrostu inflacji 6

koszty inflacji: 7

Skutki makroekonomiczne inflacji: 7

Skutki mikroekonomiczne inflacji: 7

Monetarystczna teoria inflacji 7

Inflacja a bezrobocie. 7

Bezrobocie. 8

Typy bezrobocia i ich przyczyny: 8

Skutki bezrobocia: 8

Sposoby zwalczania bezrobocia: 8

Prawo Okuna: 9

POLITYKA FISKALNA PAŃSTWA. 10

Budżet: 10

Deficyt budżetowy: 10

Rola polityki fiskalnej w gospodarce krajowej: 10

Podatki 11

Krzywa Leffera. 11

Miary dynamiki w gospodarce. 12

Indeksy Laspeyersa: 12

Indeksy Pashego: 12

Indeksy Fishera: 12

Przedmiot makroekonomii:

Ekonomia – nauka o tym, jak jednostki i społeczeństwo decydują o wykorzystaniu rzadkich zasobów (które mogą mieć alternatywne zastosowania) w celu wytwarzania różnych dóbr i rozdzielenia ich na konsumpcję obecną lub przyszłą pomiędzy różne grupy w społeczeństwie.

Mikroekonomia – zajmuje się badaniem poszczególnych elementów tworzących gospodarkę (przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowe) oraz analizowaniem sposobu działania i zachowania poszczególnych uczestników życia gospodarczego.

Makroekonomia – zajmuje się badaniem agregatowych wielkości ekonomicznych dotyczących całej gospodarki (takich jak: całkowita produkcja i konsumpcja) oraz badaniem wielkości ekonomicznych, dających się zidentyfikować tylko w skali „makro” (np.: inflacja, bezrobocie).

Ekonomia pozytywna – zajmuje się opisem faktów, okoliczności i wzajemnych zależności bez ich subiektywnej oceny.

Ekonomia normatywna – zajmuje się opisem faktów, okoliczności i wzajemnych zależności oraz ich subiektywną oceną z punktu widzenia etyki i sądów wartościujących.

Podstawowe zasoby gospodarcze:

- naturalne – surowce mineralne, lasy, ziemia

- ludzkie – siła robocza, nabyte doświadczenie

- kapitałowe – przetworzone dobra

Zmienne ekonomiczne:

- endogeniczne (wewnętrzne) – są elementami danego procesu (np.: budżet, bezrobocie, inflacja)

- egzogeniczne (zewnętrzne) – są elementami niezależnymi od danego procesu (np.: eksport innych krajów)

Prawa ekonomiczne – mówią o wzajemnych zależnościach różnych części rynku; podstawowe cechy praw ekonomicznych:

- obiektywność – niezależność

- historyczność

- stochastyczność – sprawdzalność

Teoria ekonomiczna – powstaje w momencie połączenia wszystkich procesów ekonomicznych.

Racjonalność:

Racjonalność – polega na dążeniu do maksymalizacji wyników z danych nakładów lub do minimalizacji nakładów w celu osiągnięcia zadanych wyników. Działania racjonalne to działania oparte na logicznej ocenie zjawisk i zasad postępowania; nauka o racjonalnym działaniu - prakseologia (T. Kotarbiński).

- określenie celu działania

- wiedza o sposobach realizacji celu

- wiedza o zachowaniu innych podmiotów

Metody badań ekonomicznych:

- obserwacja, pomiar – dotyczące wielu zjawisk ekonomicznych (np.: bezrobocia, inflacji).

- analiza modeli ekonomicznych (kontrolowane eksperymenty) – modelem nazywamy teoretyczne uogólnienie określonego odcinka badanej rzeczywistości, które w sposób syntetyczny i w jakimś stopniu uproszczony stara się odwzorować zachodzące w nim procesy ekonomiczne. Z analizą modeli ekonomicznych wiąże się klauzula ceteris paribus – założenie niezmienności wszystkich czynników z wyjątkiem czynnika badanego.

- formułowanie praw ekonomicznych – mówiących o wzajemnych zależnościach różnych części gospodarki. Prawa ekonomiczne sprawdzają się jedynie jako pewna przeciętna, a nie jako ścisła i dokładna zależność (zasada niepewności w życiu gospodarczym).

- formułowanie i weryfikacja hipotez

Pułapki poznawcze badań ekonomicznych

- Błąd post hoc – błąd logiczny na drodze rozumowania, że „po czymś“ oznacza „z powodu czegoś“. Fakt, że wystąpienie zjawiska A zaobserwowano przed wystąpieniem zjawiska B, nie oznacza, że zjawisko A jest przyczyną B.

- Błąd założenia – ma miejsce wtedy, gdy to co jest prawdziwe w odniesieniu do części, z tej wyłącznie przyczyny uznawane jest za nieuchronnie prawdziwe dla całości.

- Subiektywność – te same fakty mogą być odmiennie interpretowane w zależności od przyjętych założeń polityki i systemu ekonomicznego.

- Niepewność w życiu gospodarczym – ekonomia nie jest nauką ścisłą więc prawa ekonomiczne sprawdzają się jedynie jako pewna przeciętna, nie jako ścisła i dokładna zależność.

Podstawowe problemy ekonomiczne:

Rzadkość – ograniczoność zasobów

Koszt alternatywny – to koszt zaniechanych możliwości. Mierzony jest wartością tej produkcji, której nie realizujemy, lub z której rezygnujemy w tym celu, aby zwiększyć produkcję innych dóbr lub innych wartości.

Krzywa transformacji produktu (możliwości produkcyjnych) – graficzne przedstawienie różnych kombinacji dóbr, które mogą być wytworzone gdy wszystkie zasoby są w pełni wykorzystane. Krzywa ta obrazuje alternatywne kombinacje dwóch produktów, które społeczeństwo jest w stanie wytworzyć w danym czasie przy istniejących zasobach i danej technologii.

Prawo malejących przychodów – przy założeniu stałego zasobu czynników produkcji przesuwanie części tych czynników do innej dziedziny produkcji powoduje, że na początku przyrosty produkcji pierwszej w stosunku do produkcji drugiej (zmniejszonej) są duże, ale w miarę kontynuowania tego procesu stosunek efektów dodatnich do ujemnych jest coraz mniejszy.

Prawo rosnących kosztów względnych – w zamian za uzyskanie kolejnych, jednakowych przyrostów ilości jednego dobra społeczeństwo musi zrezygnować ze stale rosnących ilości innego dobra (w miarę zwiększania produkcji produktu o jakąś stałą wielkość na osi pionowej będą coraz większe spadki).

Substytucyjność – dwa dobra lub usługi są względem siebie substytucyjne gdy mają podobne właściwości i mogą zamiennie służyć zaspokajaniu tej samej potrzeby.

Komplementarność – dwa dobra są względem siebie komplementarne, gdy posiadanie jednego z nich powoduje zapotrzebowanie na drugie (np.: benzyna jest komplementarna względem samochodu).

Popyt:

Popyt– ilość danego dobra jaką nabywcy są w stanie nabyć po określonej cenie i w określonym czasie.

Popyt efektywny – popyt, przy którym chęć nabycia towaru jest poparta możliwościami dochodowymi nabywcy

Popyt potencjalny – popyt, przy którym chęć nabycia towaru nie jest poparta możliwościami dochodowymi nabywcy

Podział popytu w zależności od motywacji nabywców:

- funkcjonalny – wynika z cech jakościowych danego dobra

- niefunkcjonalny – wynika z oddziaływania efektów zewnętrznych

o owczego pędu – efekt związany z modą – jedni nabywcy kupują dane dobro ponieważ tak samo robią inni nabywcy.

o snobizmu – wzrost ceny danego dobra powoduje zwiększony popyt na niego wśród nabywców o dużych dochodach, którzy upatrują w zakupie dóbr luksusowych źródła dowartościowania

o veblenowski – spadek ceny dóbr luksusowych może spowodować spadek popytu na te dobra wśród nabywców o dużych dochodach, którzy przestają traktować takie dobra jako dobra luksusowe.

- spekulacyjny – wiąże się z oczekiwaniami co do kształtowania się cen

Czynniki wpływające na popyt:

1. cenowe

2. pozacenowe

- wysokość dochodu realnego

- poziom cen dóbr substytucyjnych i komplementarnych

- zmiany preferencji nabywców: moda, zwyczaje, gusta

- zmiany struktury wiekowej i ilościowej populacji

- oczekiwane zmiany sytuacji rynkowej – zmiany cen i dochodów

- stopa procentowa

Zależność między popytem a ceną – zależność odwrotna – wzrost ceny powoduje spadek popytu. Popyt jest funkcją ceny:

Przesunięcie krzywej popytu – występuje wtedy, gdy zmieniają się pozacenowe determinanty popytu powodujące podniesienie lub obniżenie krzywej popytu.

Podaż:

Podaż– ilość danego dobra zaoferowana przez producentów do sprzedaży po określonej cenie i w określonym czasie.

Czynniki wpływające na podaż:

- koszty wytwarzania – przedsiębiorstwa zwiększają produkcję aż do punktu, do którego począwszy produkcja staje się nieopłacalna. Zwiększenie kosztów wytwarzania spowoduje przesunięcie krzywej podaży w lewo i w górę.

- sytuacja na innych rynkach – wzrost cen innego dobra może spowodować zmianę produkcji na to dobro co spowoduje wzrost ceny i przesuniecie na lewo krzywej podaży na dobro pierwsze.

- dostępność środków pieniężnych – spadek cen nakładów i podatków spowoduje obniżenie i przesunięcie w prawo krzywej podaży.

- warunki klimatyczne – utrzymywanie się niekorzystnej pogody może spowodować zmniejszoną podaż (np.: w rolnictwie)

- nowe technologie – obniżą krzywą podaży i przesuną w prawo

- substytucja

Zależność między podażą a ceną – zależność prosta – wzrost ceny powoduje wzrost podaży. Podaż jest funkcją ceny:

Zależności między popytem a podażą:

Cena równowagi– cena wyznaczana przez punkt przecięcia się krzywej popytu i podaży. Jest to cena, po której ilość dobra, którą chcą kupić nabywcy równa jest ilości tego dobra, którą chcą sprzedać sprzedawcy.

Nadwyżka konsumenta– pieniężna miara satysfakcji z konsumpcji. Wyraża się różnicą między wydatkami poniesionymi przez konsumenta na zakup określonej ilości dobra X po obowiązującej cenie rynkowej P a wydatkami, jakie byłby on w tym celu skłonny ponieść.

Nadwyżka producenta– różnica między przychodem uzyskanym ze sprzedaży określonej ilości dobra X po obowiązującej cenie rynkowej P a przychodem koniecznym do skłonienia producenta do dostarczenia tej ilości dobra X.

Klasyczna krzywa zależności podaży i popytu:

Krzywa AS, odzwierciedlająca ilości produktu oferowane przez przedsiębiorstwa przy różnych ogólnych poziomach cen, biegnie pionowo, ponieważ dzięki giętkości cen i płac na wszystkich rynkach podaż i popyt bardzo szybko się zrównują (klasycy założyli doskonałą giętkość cen i płac). Toteż przedsiębiorstwa dają podaż równą wielkości produktu potencjalnego bez względu na to, co się dzieje z cenami i inflacją.

Jeżeli wskutek zwiększenia podatków lub wprowadzenia bardziej rygorystycznej polityki pieniężnej konsumenci albo przedsiębiorstwa postanawiają wydawać mniej, ceny i płace szybko się zmieniają i przywracają pełne zatrudnienie.

Keynesowska krzywa zależności podaży i popytu:

Krzywa AS, w przypadku Keynesowskim, w początkowej fazie biegnie poziomo co spowodowane jest założeniem, że płace i ceny, w odróżnieniu od modelu klasycznego, są zupełnie sztywne i że istnieją niezatrudnione zasoby. Dzieje się tak w wyniku działania wielu czynników jak np.: związki zawodowe ( nie pozwalające na obniżenie płac), monopolizacja rynku. Na tym etapie wzrost produkcji (a co za tym idzie dochodów) można osiągnąć poprzez zwiększenie zatrudnienia. W środkowej fazie krzywa AS jest prostą nachyloną, co spowodowane jest faktem zmniejszającej się liczby ludzi bezrobotnych, a przede wszystkim liczby wykwalifikowanych bezrobotnych. Ceny zaczynają rosnąc gdy zatrudnienie osiągnie maksimum – tzn. dalsze zwiększanie produkcji nie jest możliwe, ponieważ nie można zwiększyć już zatrudnienia (wówczas większy dochód można osiągnąć tylko poprzez wzrost cen).

Date: 2015-12-24; view: 1624