CZYLI KRÓTKI PORADNIK

DLA DOCIEKLIWYCH

Książka o Harrym Potterze została przełożona z języka angiel­skiego, a jej akcja toczy się głównie w Anglii (albo w Szkocji). Dlatego występują w niej pewne słowa, a zwłaszcza nazwy własne, które nie­wiele znaczą dla tych, którzy nie przykładają się do języka angielskiego. Dla nich, a także dla wszystkich dociekliwych, zamieszczam poniżej krótki słowniczek nazw i terminów, które po angielsku coś znaczą, które nie wiadomo co znaczą i skąd się wzięły, albo które z takiego czy innego powodu zostały przetłumaczone tak a nie inaczej.

Tym razem nie zamieszczam tu jednak wyjaśnień, które podałem w tomie pierwszym (Harry Potter i Kamień Filozoficzny) i drugim (Harry Potter i Komnata Tajemnic). Po pierwsze dlatego, że słownik bardzo by się rozrósł, a po drugie dlatego, że trudno sobie wyobrazić, by ktoś mógł przeczytać tom trzeci i nie sięgnąć po dwa poprzednie.

ALBINEK - imię ulubionego króliczka Lavender Brown, w ory­ginale Binky.

ANIMAG - ang. animagus, czarodziej, który posiadł sztukę prze­mieniania się w jakieś zwierzę (od lać. animal - „zwierzę" i magus - „mag").

BLACK SYRIUSZ - nazwisko tytułowego zbiega z Azkabanu. Dla kompletnych ciemniaków językowych podaję, że black to po an­gielsku „czarny"; tak go zresztą nazwał Hagrid w pierwszym tomie. Warto jednak wiedzieć, że Syriusz to inaczej Psia Gwiazda, pod­wójna, składająca się z białego i czarnego karła.

BŁĘDNY RYCERZ - nazwa magicznego autobusu spieszącego z pomocą czarodziejom, którzy gdzieś zabłądzili; określenie an­gielskie - The Knight Bus - kryje w sobie niestety nieprze­tłumaczalną grę słów: knight to „rycerz", a night to „noc", a wy­mawia się tak samo: najt. Uznałem, że charakter tego magicznego pojazdu, który zjawia się, gdy go wezwiemy, bardziej uzasadnia polską nazwę „Błędny Rycerz" niż np. „Nocny Rycerz” albo jeszcze dziwaczniejszy „Rycerski Autobus”.

BŁYSKAWICA - najnowszy model latającej miotły wyścigowej, po angielsku Firebolt, czytaj: fajerbolt, czyli ściślej „piorun" albo „pocisk ognisty".

BOGIŃ - ang. boggart, upiór zamieszkujący ciemne miejsca, który na nasz widok przyjmuje postać tego, czego się najbardziej boimy. Są tacy, którzy twierdzą, że nazwa pochodzi od słowiańskiego bóg, czyli duch; inni wywodzą ją od angielskiego bóg, czyli bagna. Za­chowałem więc to bóg i całej nazwie nadałem słowiańskie brzmienie (por. boginka, boginiak).

CAL - angielska miara długości (inch) - 2,54 cm. Zob. STOPA.

DEMENTORZY - ang. Dementors. Jest to słowo wymyślone przez autorkę. Po polsku może kojarzyć się z „demencją", potocznie zwaną „uwiądem starczym", albo z „dementowaniem" jakiejś wia­domości, ale byłoby to bardzo mylne skojarzenie, bo dementorzy to straszliwe istoty, wysysające z ludzi wszelakie dobre i przyjemne uczucia.

DRUZGOTEK - ang. gryndilow, czytaj: gryndilou, od ang. grind - „miażdżyć", „kruszyć"; jadowicie zielony demon wodny miaż­dżący swoje ofiary.

FAŁSZOSKOP - ang. sneakoscope, czytaj: sniikoskoup, przyrząd ma­giczny do wykrywania podstępów. Angielski czasownik sneak oz­nacza m.in. „donosić", „kablować", więc można by ów przyrząd nazwać „kabloskopem", ale uznałem, że byłoby to zbyt mętne.

GARGULKI - ang. gobstones, czytaj: gobstouns, czarodziejska gra przypominająca kulki, w której kamyki do gry opluwają śmier­dzącym płynem gracza, gdy traci punkt. Gob to po angielsku „plwocina", stones to kamienie, kamyki, natomiast w języku polskim „gargulec" (inaczej: „rzygacz") to kamienne zakończenie rynny w postaci pyska potworka, z którego w czasie deszczu tryska woda.

GLIZDOGON - szkolny przydomek Petera Pettigrew (czytaj: Petigriu), ang. Wormtail, czytaj: Uormteil; warto zwrócić uwagę, że jako animag Peter zamieniał się w szczura, którego ogon przypo­mina cienką dżdżownicę.

GUMOCHŁONY - ang. Flobberworms, czytaj: floberuorms, magiczne stworzenia o wielkich, oślizgłych gardłach, żywiące się sałatą i uwielbiające gumę. Polską nazwę wymyśliła Joanna Lipińska z Warszawy, niestrudzona tropicielka błędów w polskim przekła­dzie Harry’ego Pottera.

HARDODZIOB - ang. Buckbeak, czytaj: bakbik, imię hipogryfa, ulubieńca Hagrida. Ang. słowo bitek ma mnóstwo znaczeń, m.in. „pysznić się", „być buńczucznym".

HOGSMEADE - czytaj :hogsmiid, nazwa miasteczka niedaleko Hogwartu; hog to po angielsku „wieprz" lub „świnia", a meade pochodzi zapewne odmeadow - „łąka", ale może też kojarzyć się ze słowem mead - „miód pitny", jako że tego trunku można tam było się napić, jeśli się ukończyło osiemnaście lat.

KRZYWOŁAP - ang. Crookshanks, czytaj: krukszanks, od crook - „haczyk" i shanks - „golenie", „nogi"; imię rudego kota Hermiony, sądząc po spłaszczonym pysku, zapewne mieszańca z persem.

LUNATYK - szkolny przydomek Remusa Lupina, po angielsku Moony, czytaj: muny; słowo to znaczy „księżycowy", ale i „bujający w obłokach", „marzyciel", „lunatyk". Lunatyk to imię, które mo­że łączyć się z wilkołactwem Lupina, objawiającym się podczas pełni księżyca, a także z włóczeniem się po nocy.

LUPIN, REMUS - profesor obrony przed czarną magią. Nabawił się wilkołactwa, a warto wiedzieć, że lupus to po łacinie „wilk", a Remus to jeden z wykarmionych przez wilczycę bliźniaków - założycieli Rzymu.

ŁAJNOBOMBA - ang. dungbomb, czytaj: dangbom, magiczna za­bawka do robienia dość głupich dowcipów, której działania łatwo się domyślić.

ŁAPA - szkolny przydomek Syriusza Blacka, ang. Padfoot, czytaj: pedfuut. Pad to po angielsku, „włóczyć się", a foot - „stopa", „noga".

MAJCHER - imię starego, ale wciąż krwiożerczego buldoga, ulu­bieńca ciotki Marge, po angielsku Ripper, czyli dosłownie „Rozpruwacz". Taki przydomek nadano słynnemu w XIX wieku mor­dercy kobiet w Londynie (Jack The Ripper, po polsku Kuba Roz­pruwacz). Nie można jednak nazwać psa Rozpruwaczem, bo trudno by go było zawołać, więc nadałem mu imię Majcher; wymyśliła je Agnieszka Kowalska z Warszawy, a ja wybrałem je spośród blisko 300 propozycji nadesłanych na konkurs ogłoszony przeze mnie na słynnej już internetowej stronie Harry’ego Pottera (www.harrypotter.prv.pl) redagowanej przez Tytusa Hołdysa.

MAPA HUNCWOTÓW - ang. Marauders Map, czytaj: merooders mep; słowo marauder pochodzi z francuskiego i oznacza włóczęgę, który tylko patrzy, gdzie by tu co zwędzić; ponieważ po polsku „maruder" kojarzy się raczej z kimś, kto marudzi, ociąga się, użyłem słowa „huncwot", podobnie mało już w Polsce znanego, jak w Anglii marauder, i też pochodzącego z obcego języka (niemieckiego).

MIODOWE KRÓLESTWO - ang. Honeydukes, czytaj: hamdiuks, czyli dosłownie „książęta miodu", nazwa słynnego sklepu ze sło­dyczami w Hogsmeade.

MUGOLE - ang. Muggles (czytaj: magls), czyli zwykli, niemagiczni ludzie. Pochodzenie tego słowa nie jest jasne, jako że sam podział na mugoli i zwykłych ludzi ma bardzo prastary rodowód. Większość badaczy odrzuca związek z najbardziej popularnym znaczeniem angielskiego słowa mug - „kubek", „kufel"; inne, bardziej inte­resujące znaczenie słowa muggles to: „frajerzy", „naiwniacy", „tu­mani". Od czasu polskiego przekładu dwóch pierwszych tomów powieści o Harrym Porterze termin ten stał się już tak popularny, że funkcjonuje jako nazwa pospolita, więc piszemy go z małej litery.

NUMEROLOGIA - ang. arithmancy, dziedzina magii polegają­ca na odczytywaniu ukrytych znaczeń dzięki znajomości wartości liczbowych słów i liter.

PIWO KREMOWE - ang. Butterbeer, czytaj: baterbiir, wprawiający w wesoły nastrój pienisty napój niewyskokowy, dozwolony poniżej lat osiemnastu. Z czego był wyrabiany - nie wiadomo.

PONURAK - ang. Grim, olbrzymi pies-widmo straszący na cmen­tarzach; jego ukazanie się wieszczy czyjąś śmierć.

PREFEKT NACZELNY - ang. Head Boy, czytaj: hedboj, to mia­nowany przez grono nauczycielskie „starosta" całej szkoły (w odróżnieniu od zwykłych prefektów, czyli „starostów" czy „gospo­darzy" poszczególnych klas), zwykle z ostatniego roku. Jeśli szkoła jest koedukacyjna, mianuje się zwykle dwoje prefektów naczelnych, chłopca i dziewczynę.

ROGACZ - szkolny przydomek Jamesa Pottera, ojca Harry’ego, ang. Prongs, od prong - „widły", „widelec", „odnoga poroża je­lenia". Jako animag James Potter zamieniał się w jelenia.

STOPA - angielska miara długości (foot) - 30,48 cm. Stopa ma 12 cali.

SZLABAN - ang. detention, czytaj: detenszen, czyli „areszt", kara polegająca na zakazie wychodzenia (z domu, ze szkoły), połączona z koniecznością wykonania jakichś nieprzyjemnych prac.

SZYSZYMORA - ang. banshee, czytaj: benszii, straszna, wyjąca roz­paczliwie zjawa zwiastująca śmierć; wykorzystałem tu nazwę po­dobnej upiorzycy znanej we wschodniej Słowiańszczyźnie.

TELEPORTACJA - czarodziejska sztuka znikania i pojawiania się w różnych miejscach, dobrze znana miłośnikom komputerowych gier przygodowych. Po jej opanowaniu można się zdeponować, czyli zniknąć, i teleportować, czyli pojawić się w innym miejscu. Odpo­wiedniki angielskie to: apparate i disapparate.

TIARA - spiczaste nakrycie głowy dorosłych czarodziejów, a także uczniów Hogwartu. W oryginale hat, czyli dosłownie „kapelusz", ale po polsku kapelusz to nakrycie głowy z wypukłą główką i ron­dem, natomiast tiara to nakrycie głowy perskich magów (według tradycji Trzej Magowie - w Polsce zwani Królami - mieli na głowach właśnie tiary, podobnie jak do dziś prawdziwy, niekomercyjny święty Mikołaj).

ZWODNIK - ang. Hinkypunk, czytaj: hinkypank, zwiewny duszek wabiący wędrowców w bagna migoczącym światełkiem.

Date: 2015-12-11; view: 1008