Dinin əsas dayaqları nədən ibarətdir?

964-5934-62-1

Mьndəricat

MЬQƏDDİMƏ.. 12

BİRİNCİ DƏRS. 13

DİN.. 13

İKİNCİ DƏRS. 18

DİNƏ MEYLİN SƏBƏB VƏ MOTİVLƏRİ (1) 18

1. CƏHALƏT NƏZƏRİYYƏSİ: 18

2. QORXU NƏZƏRİYYƏSİ: 20

3. ƏXLAQİ VƏ İCTİMAİ EHTİYACLAR NƏZƏRİYYƏSİ: 22

SUAL VƏ TAPŞIRIQLAR.. 23

ЬЗЬNCЬ DƏRS. 24

DİNƏ MEYLİN SƏBƏB VƏ MOTİVLƏRİ (2) 24

4. İQTİSADİ AMİL NƏZƏRİYYƏSİ: 24

5. CİNSİ NƏZƏRİYYƏ: (FREYDİZM) 26

6. BƏXT NƏZƏRİYYƏSİ: 27

SUAL VƏ TAPŞIRIQLAR.. 29

DЦRDЬNCЬ DƏRS. 30

İBTİDAİ DİNLƏR (1) 30

FETİŞİZM VƏ ANİMİZM... 30

1. FETİŞİZM... 30

BEŞİNCİ DƏRS. 35

İBTİDAİ DİNLƏR (2) 35

3. TOTEMİZM... 35

TOTEMİZMİN ƏSAS PRİNSİPLƏRİ. 35

QƏDİM VƏ MЬASİR TOTEMLƏR.. 39

SUAL VƏ TAPŞIRIQLAR.. 40

ALTINCI DƏRS. 41

İBTİDAİ DİNLƏR (3) 41

İBTİDAİ DİNLƏRİN ORTAQ XЬSUSİYYƏTLƏRİ. 41

1. MЬQƏDDƏS BİR ƏŞYA.. 41

2. MANAYA E’TİQAD.. 42

3. SEHR VƏ CADU.. 42

4. TABUYA E’TİQAD.. 42

5. TƏMİZLƏNMƏ VƏ PAKLANDIRMA.. 43

6. DİRİ ZƏNN ETMƏ.. 43

7. TƏBİƏTƏ SİTAYİŞ. 43

8. QURBANLIQ.. 44

9. ЦLЬLƏRƏ HЦRMƏT QOYULMASI. 45

10. İNSAN, TƏBİƏT VƏ VARLIQ RUHUNUN VƏHDƏTİ. 45

11. VARLIQ ALƏMİNİN MƏNŞƏYİNƏ QOVUŞMAQ MEYLİ. 46

12. EŞQ VƏ SİTAYİŞ. 46

13. ƏBƏDİYYƏTƏ E`TİQAD.. 46

14. İXTİYAR VƏ SEЗKİ. 47

SUAL VƏ TAPŞIRIQLAR.. 47

MЬTALİƏ ЬЗЬN.. 48

BİR İBTİDAİ CƏMİYYƏTİN TƏDQİQİ. 48

YEDDİNCİ DƏRS. 55

VEDA DİNİ (1) 55

VEDA AYİNİNİN TARİXİ. 55

VEDA MƏ`BUDLARI. 56

SUAL VƏ TAPŞIRIQLAR.. 59

SƏKKİZİNCİ DƏRS. 60

VEDA AYİNİ (2) 60

SUAL VƏ TAPŞIRIQLAR.. 64

DOQQUZUNCU DƏRS. 65

BRAHMAN AYİNİ (1) 65

VEDA AYİNİNDƏKİ DƏYİŞİKLİKLƏR.. 65

İDEOLOJİ DƏYİŞİKLİKLƏR.. 65

1. BRAHMANA E`TİQAD: 66

2. ATMƏN.. 66

3-4. KARMA VƏ TƏNASЬX.. 68

5. MUKŞA (NİCAT YOLU) 69

SUAL VƏ TAPŞIRIQLAR.. 70

ONUNCU DƏRS. 71

BRAHMAN AYİNİ (2) 71

VEDA DİNİNDƏ DƏYİŞİKLİKLƏR.. 71

2. İCTİMAİ QURULUŞ. 71

3. MЬQƏDDƏS KİTABLAR.. 74

SUAL VƏ TAPŞIRIQLAR.. 76

ON BİRİNCİ DƏRS. 77

CAYNİZM (1) 77

TARİXЗƏSİ. 77

MЬQƏDDİMƏ.. 77

CAYNİZM AYİNİNİN BANİSİ. 77

SUALLAR.. 81

ON İKİNCİ DƏRS. 82

CAYNİZM AYİNİ (2) 82

ƏQİDƏ VƏ ƏXLAQ.. 82

MƏ`BUDA E`TİQAD.. 82

CİVA VƏ ACİVA.. 83

KARMA VƏ SAMSARA.. 84

MUKŞA.. 85

ƏXLAQ VƏ RƏFTAR PRİNSİPLƏRİ (NORMALARI) 85

POLEMİKA VƏ TƏDQİQAT. 88

ON ЬЗЬNCЬ DƏRS. 89

BUDDİZM (1) 89

BUDDA.. 89

SUALLAR.. 93

ON DЦRDЬNCЬ DƏRS. 94

BUDDİZM (2) 94

ƏQİDƏLƏRİ. 94

KARMA VƏ SAMSARA.. 97

SUAL VƏ TAPŞIRIQLAR.. 98

ON BEŞİNCİ DƏRS. 99

BUDDİZM (3) 99

ƏXLAQ.. 99

SUAL VƏ TAPŞIRIQLAR.. 104

POLEMİKA VƏ ARAŞDIRMA: 104

ON ALTINCI DƏRS. 105

BUDDİZM (4) 105

AYİN VƏ MƏRASİMLƏR.. 105

MЬQƏDDƏS KİTABLARI. 109

SUAL VƏ TAPŞIRIQLAR.. 109

ON YEDDİNCİ DƏRS. 110

BUDDİZM (5) 110

FİRQƏLƏR.. 110

SUAL VƏ TAPŞIRIQLAR.. 115

ON SƏKKİZİNCİ DƏRS. 116

HİNDUİZM (1) 116

MƏQSƏDLƏR VƏ YOLLAR.. 116

HƏYATIN DЦRD MƏQSƏDİ. 117

NİCAT YOLLARI. 119

SUAL VƏ TAPŞIRIQLAR.. 121

ON DOQQUZUNCU DƏRS. 122

HİNDUİZM (2) 122

ALTI MƏKTƏB.. 122

POLEMİKA VƏ TƏDQİQAT. 126

İYİRMİNCİ DƏRS. 127

HİNDUİZM (3) 127

TRİMURTİ. 127

MƏ`BUDLARIN HƏYAT YOLDAŞLARI. 131

POLEMİKA VƏ TƏDQİQAT. 131

İYİRMİ BİRİNCİ DƏRS. 132

HİNDUİZM (4) 132

DİGƏR ƏQİDƏLƏR.. 132

1. SAYSIZ-HESABSIZ TANRILAR.. 132

2. İBADƏT VƏ PƏRƏSTİŞ. 133

3. MƏ`BƏDLƏR.. 133

4. QANQA ЗAYI. 134

5. BRAHMAN.. 135

6. İNƏYİN HЦRMƏTİ. 136

SUAL VƏ TAPŞIRIQLAR.. 137

İYİRMİ İKİNCİ DƏRS. 138

HİNDUİZM (5) 138

FİRQƏLƏR.. 138

POLEMİKA VƏ TƏDQİQAT. 142

İYİRMİ ЬЗЬNCЬ DƏRS. 143

SİQH AYİNİ (1) 143

SİQH AYİNİNİ FORMALAŞDIRAN ZƏMİNLƏR.. 144

NANAKIN TƏBLİĞAT METODU.. 145

SUAL VƏ TAPŞIRIQLAR.. 146

İYİRMİ DЦRDЬNCЬ DƏRS. 147

SİQH AYİNİ (2) 147

ƏQİDƏLƏRİ. 147

2. ALLAHI ZİKR ETMƏK.. 148

5. QRANT. 151

SUAL VƏ TAPŞIRIQLAR.. 151

İYİRMİ BEŞİNCİ DƏRS. 152

TAO AYİNİ (1) 152

KЦKLƏRİ VƏ FƏLSƏFƏSİ. 152

TAO AYİNİN KЦKLƏRİ. 152

SUALLAR.. 156

İYİRMİ ALTINCI DƏRS. 157

TAOİZM (2) 157

ƏXLAQ VƏ DİN.. 157

LAO-TZE FƏLSƏFƏSİ ƏSASINDA ƏXLAQIN ƏSASLARI. 157

B) TAOİZMDƏ SEHRKARLIQ.. 159

C) TAOİZMİN DİNİ YЦNLƏRİ. 160

SUALLAR.. 161

İYİRMİ YEDDİNCİ DƏRS. 162

KONFUSİON AYİNİ. 162

KЦKLƏRİ. 162

KONFUSİON BARƏSİNDƏ.. 162

KONFUSİON AYİNİNİN ƏSAS MƏNBƏLƏRİ. 163

KONFUSİON AYİNİNİN FORMALAŞMA ZƏMİNİ. 164

SUAL VƏ TAPŞIRIQLAR.. 166

İYİRMİ SƏKKİZİNCİ DƏRS. 167

KONFUSİON AYİNİ (2) 167

ƏSAS VƏ E`TİQADLARI. 167

KONFUSİON ƏXLAQI. 167

KONFUSİON AYİNİNİN ƏQİDƏLƏRİ. 170

SUAL VƏ TAPŞIRIQLAR.. 171

İYİRMİ DOQQUZUNCU DƏRS. 172

ŞİNTO AYİNİ. 172

ŞİNTONUN MƏ`NASI. 172

ƏSASLARI VƏ E`TİQADLARI. 173

DİNİ DƏYİŞİKLİKLƏR.. 174

DİNİ AYİN VƏ MƏRASİMLƏR.. 175

SUAL VƏ TAPŞIRIQLAR.. 176

OTUZUNCU DƏRS. 177

ZƏRDЬŞTİLİK (1) 177

MЬQƏDDİMƏ.. 177

ZƏRDЬŞTİLİYİN TARİXЗƏSİ. 177

MUĞAN DİNİ. 178

MEHRPƏRƏSTLİK, YAXUD MİTRAİZİM... 179

SUAL VƏ TAPŞIRIQLAR.. 180

OTUZ BİRİNCİ DƏRS. 181

ZƏRDЬŞTİLİK (2) 181

PEYĞƏMBƏRLİYƏ SEЗİLMƏ.. 182

SUAL VƏ TAPŞIRIQLAR.. 184

OTUZ İKİNCİ DƏRS. 185

ZƏRDЬŞTİLİYİN ƏQİDƏLƏRİ. 185

SUAL VƏ TAPŞIRIQLAR.. 188

OTUZ ЬЗЬNCЬ DƏRS. 189

AVESTA.. 189

SUALLAR.. 192

OTUZ DЦRDЬNCЬ DƏRS. 193

ZƏRDЬŞTİLİYİN DİNİ AYİNLƏRİ. 193

SUAL VƏ TAPŞIRIQLAR.. 196

OTUZ BEŞİNCİ DƏRS. 197

ZƏRDЬŞT DİNİNDƏKİ DƏYİŞİKLİKLƏR.. 197

1. FİRQƏLƏR.. 197

2. YENİ DİNLƏR.. 198

3. SİAYSİ DƏYİŞİKLİKLƏR.. 200

SUALLAR.. 200

OTUZ ALTINCI DƏRS. 201

BƏNİ-İSRAİL QЦVMЬ.. 201

SUAL VƏ TAPŞIRIQLAR.. 204

OTUZ YEDDİNCİ DƏRS. 205

HƏZRƏT MUSA (Ə) 205

TƏVƏLLЬDЬ VƏ UŞAQLIQ İLLƏRİ. 205

CAVANLIĞI VƏ AİLƏ QURMASI. 206

PEYĞƏMBƏRLİYƏ ЗATMASI. 207

SUALLAR.. 208

OTUZ SƏKKİZİNCİ DƏRS. 209

YƏHЬVƏH.. 209

SUALLAR.. 213

OTUZ DOQQUZUNCU DƏRS. 214

YƏHUDİ TƏFƏKKЬRЬ.. 214

TЦVHİD VƏ ŞİRK.. 214

SEЗİLMİŞ QЦVM... 216

AXİRƏT. 217

SUALLAR.. 217

QIRXINCI DƏRS. 218

YƏHUDİ AYİNLƏRİ VƏ İXTİLAFLARI. 218

ŞƏNBƏ GЬNЬ MƏRASİMİ. 219

BAYRAMLAR.. 220

ŞƏRİƏT HЦKMLƏRİ. 221

YƏHUDİ ƏXLAQI. 221

SUAL VƏ TAPŞIRIQLAR.. 222

QIRX BİRİNCİ DƏRS. 223

TЦVRAT. 223

SUAL VƏ TAPŞIRIQLAR.. 226

QIRX İKİNCİ DƏRS. 227

TƏLMUD.. 227

TƏLMUDUN YAZILMASI. 227

TƏLMUD TƏ’LİMLƏRİNDƏN BƏ’Zİ NЬMUNƏLƏR.. 229

SUAL VƏ TAPŞIRIQLAR.. 230

QIRX ЬЗЬNCЬ DƏRS. 231

YƏHUDİ FİRQƏLƏRİ. 231

1. FƏRİSYUN.. 231

2. SƏDUQİYYUN.. 232

3. SAMİRİYYUN.. 232

4. İSİNİYYUN.. 233

5. QURRAVUN, YAXUD ƏNANİYYUN.. 233

6. QƏBALƏT. 233

SUAL VƏ TAPŞIRIQLAR.. 234

QIRX DЦRDЬNCЬ DƏRS. 235

SİONİZM... 235

SİONİZM NECƏ YARANMIŞDIR?. 235

SİONİST TƏRZİ-TƏFƏKKЬRЬ.. 237

SUAL VƏ TAPŞIRIQLAR.. 239

QIRX BEŞİNCİ DƏRS. 240

SABEİ DİNİ. 240

MЬQƏDDİMƏ.. 240

SABE KƏLMƏSİNİN LЬĞƏT MƏ’NASI. 240

DİNİ ƏSASLARI. 241

MЬQƏDDƏS KİTABLARI. 241

FİRQƏLƏR.. 242

ƏQİDƏLƏRİ. 242

AYİNLƏR VƏ HЦKMLƏR.. 243

SUALLAR VƏ TAPŞIRIQLAR.. 243

QIRX ALTINCI DƏRS. 244

MƏSİHİLİK.. 244

MЬQƏDDİMƏ.. 244

İSANIN (Ə) ZЬHUR ETDİYİ ƏSR.. 245

SUALLAR.. 247

QIRX YEDDİNCİ DƏRS. 248

HƏZRƏT İSA (Ə) VƏ MƏRYƏM... 248

QUR’AN NЦQTEYİ-NƏZƏRİNDƏN HƏZRƏT MƏRYƏM (Ə) 248

QUR’AN NЦQTEYİ-NƏZƏRİNDƏN HƏZRƏT İSA (Ə) 249

İNCİL NЦQTEYİ-NƏZƏRİNDƏN HƏZRƏT İSA (Ə) 250

SUAL VƏ TAPŞIRIQLAR.. 251

QIRX SƏKKİZİNCİ DƏRS. 252

PULS RƏSUL.. 252

PULSUN KEЗMİŞİ. 252

PULSUN İFA ETDİYİ ROL.. 253

SUAL VƏ TAPŞIRIQLAR.. 256

QIRX DOQQUZUNCU DƏRS. 257

MƏSİHİLİYİN ƏQİDƏLƏRİ (1) 257

BİRİNCİ MEHVƏR.. 257

MƏSİHİLİK TƏFƏKKЬRЬNDƏ ALLAH ANLAMI. 257

MƏSİHİ MƏNBƏLƏRİNDƏ TЦVHİD VƏ TƏSLİS. 258

SUALLAR.. 260

ƏLLİNCİ DƏRS. 261

MƏSİHİLİYİN ƏQİDƏLƏRİ (2) 261

İKİNCİ MEHVƏR.. 261

HƏZRƏT MƏSİHİN İNSAN SURƏTİNDƏ NAZİL OLMASI. 261

FİDA.. 262

TƏNQİDLƏR VƏ MЬLAHİZƏLƏR.. 263

ЬЗЬNCЬ MEHVƏR.. 264

HƏZRƏT MƏSİHİN MЬHAKİMƏSİ. 264

SUALLAR.. 265

ƏLLİ BİRİNCİ DƏRS. 266

MƏSİHİLİYİN ƏXLAQI. 266

ASİMANİ MƏLƏKUT ЬЗЬN HAZIRLIQ.. 267

İNSANLARA MƏHƏBBƏT. 268

RİYAKARLIQDAN UZAQ OLMAQ.. 269

SUALLAR.. 270

ƏLLİ İKİNCİ DƏRS. 271

MƏSİHİLİYİN DİNİ QAYDA-QANUNLARI VƏ MƏRASİMLƏRİ. 271

SUALLAR.. 274

ƏLLİ ЬЗЬNCЬ DƏRS. 275

İNCİL.. 275

SUALLAR.. 280

ƏLLİ DЦRDЬNCЬ DƏRS. 281

RAHİBLİK (TƏRKİ DЬNYALIQ) 281

MЬQƏDDİMƏ.. 281

TARİXЗƏSİ. 281

QƏRBDƏ RAHİBLİK.. 283

SUALLAR.. 284

ƏLLİ BEŞİNCİ DƏRS. 285

MƏSİHİ MƏZHƏBLƏRİ (1) 285

MƏSİHİLİKDƏ MƏZHƏB VƏ FİRQƏLƏRİN YARANMA SƏBƏBLƏRİ. 285

ORTODOKS (ORTHODOX) 287

SUALLAR.. 288

ƏLLİ ALTINCI DƏRS. 289

MƏSİHİ MƏZHƏBLƏRİ (2) 289

KATOLİK (CATHOLİC) 289

PROTESTANT (PROTESTANT) 290

SUALLAR VƏ TAPŞIRIQLAR.. 292

ƏLLİ YEDDİNCİ DƏRS. 293

MƏSİHİ FİRQƏLƏRİ (1) 293

PROTESTANT FİRQƏLƏRİ. 293

1. KALUNİSTLƏR.. 293

2. ANABA PETİSTLƏR.. 294

3. NANKONFURMİSTLƏR.. 294

4. PİVERİTENLƏR.. 294

5. KƏVİKİRLƏR.. 295

6. PİTİSTLƏR.. 295

SUALLAR.. 296

ƏLLİ SƏKKİZİNCİ DƏRS. 297

MƏSİHİ FİRQƏLƏRİ (2) 297

YƏSUİLƏR.. 297

NURMUNLAR.. 298

YƏHЬVƏH (ŞAHİDLƏR) 299

MUNİZM... 299

SUAL VƏ TAPŞIRIQLAR.. 300

MЬQƏDDİMƏ

İslamın əziz Peyğəmbəri (s) və mə’sum imamlar (Allahın salamı onlara olsun) Qur’anın elmi əsaslarını həyata keзirməklə cəmiyyətdə mьqəddəs İslam dininin inqilabi və parlaq mədəni təməlinin əsasını qoymuşlar. O əzizlər maariflərini həyatda yaşatmaq və onun yayılması, tə`limi naminə bu işin ağır yьkьnь зiyinlərinə зəkməyə qьdrəti olanlardan heз nəyini əsirgəməmək ьзьn şəriətşьnas, təmiz alimlər tərbiyə etmişlər.

Mьasir dцvrdə də istismarзı və zьlmkarların ruhanilik, dini təhsil ocaqlarının kцkьnь kəsmək və ya onların inkişafına, yьksəlişinə mane olmaq, doğru yollarından sapdırmaq ьзьn gцstərdikləri təzyiqlərə rəğmən bu mьqəddəs qurum əvvəlkitək mцhkəm iradə və alnıaзıqlıqla цz inkişaf və yьksəliş yolunu davam etdirir.

Bu qьdrətli elmi-dini mərkəz mцvcud olduğu dцvrdə mьxtəlif nəsillərin ehtiyacını цdəmiş, bəşər tarixində dost və dьşmənlərin sual və şьbhələrinin aradan qaldırılmasına nail olmuşdur. Belə bir xьsusiyyəti isə o, daha зox mьlayimlik, aзıqlıq və novatorluq nьmayiş etdirdiyi dцvrdə kəsb etmişdir.

Bu gьn uğurlu dini-elmi məktəblər aşağıdakı xьsusiyyətlərinə gцrə qiymətləndirilirlər:

1 .İslam elm-maarifinin bьtьn sahələrinə diqqət yetirmək, bu sahələrin hər birində yorulmadan araşdırma aparmaq və davamlı sə`y gцstərmək;

2. Gьnьn tələbinə uyğun və elmi inkişaf, novatorluq xьsusiyyətlərilə dərin dьşьncə və qiymətli İslam mirası ilə əlaqəsinin qorunub saxlanılmasını цzьndə birləşdirəcək şəkildə tədris və dərsliklərin hazırlanma metodlarının mьtəmadi olaraq yenidən nəzərdən keзirilməsi;

3. Gьnьmьzьn problemləri ilə tanışlıq və Qur`anın elmi prinsiplərinə, mцhkəm əqli əsaslara istinad etməklə şьbhə və yeni yaranan ehtiyaclara zəmanənin tələbi ilə səsləşən və hətta onu da qabaqlayacaq bir səviyyədə cavab vermək məs`uliyyətini цhdəsinə gцtьrmək.

Belə bir şəraitdə, цlkə xaricində Dini-Elmi Mьəssisələr Təşkilatı gцrkəmli tədqiqatзı və alimlərin əsərlərindən faydalanmaqla hazırladığı və təhsil, tədris metodları, dərsliklərin işlənməsini əhatə edən yeni təhsil planında aşağıdakı məqamları nəzərə almışdır:

a.) Hər bir dərs saatı ьзьn nəzərdə tutulan proqrama əsasən hər bir dərsin təhsil məqamlarına riayət olunması;

b.) Tədris pillələrinin hər birində tələbələrin elmi səviyyəsinin gцzlənilməsi;

s.) Bir semestrin dərslikləri arasında bağlılıq və mьtənasibliyin gцzlənilməsi, materialların keзilməsində yьklənmə və səthilikdən зəkinmək;

d.) Dərsliklərin hazırlanma prinsiplərinə riayət etməli.

BİRİNCİ DƏRS

DİN

Din nədir?

Dinin əsas dayaqları nədən ibarətdir?

“Din” kəlməsinin mьxtəlif mə’naları vardır. Onlardan: “cəza”, “itaət”, “adət”, “hцkm”, “bağlılıq”, “qəhr və qələbə” və s. qeyd etmək olar. Amma, bu sцzьn ən mьhьm və ьmdə mə’nası “İtaət və əmrə tabe olmaqdır”. Əlbəttə, dinin “bağlılıq” mə’nasında olmasını da nəzərdən qaзırmaq olmaz. Bьtьn bu mə’nalara diqqət yetirməklə din anlamını belə tə’rif etmək olar:

1. Varlığın mənşəyinə itaət ьзьn insan həyatını nizama salan qanun və hцkmlər toplusuna din deyilir.

Yuxarıdakı tə`rifi daha da dəqiqləşdirmək ьзьn dini belə də tə’rif etmək olar:

2. Din - varlığın mənşəyinə əqidə yolunda insanın rəftar və əməllərində qəbul etdiyi bir bağlılıqdır.

Bu iki tə’rifə əsasən dinin iki mьhьm və əsas kцkь olacaqdır:

1.Varlığın mənşəyinə əqidə;

2.Bu əqidədən doğan tələblərə əməl etmək.

İnsanların, varlığın mənşəyi haqda olan baxışları mьxtəlif olduğundan, onların dinə olan mьnasibətləri də bir-birindən fərqlidir. Ayrı-ayrı şəxslər və ya cəmiyyətlər arasındakı dini ixtilafların da kцkь məhz budur.

Mərhum Əllamə Təbatəbai din haqda belə deyir: “-Qur’an nцqteyi-nəzərindən, xalq arasında mцvcud olan ictimai adət və ən`ənələrə din deyilir. Bu ictimai adət-ən`ənələr də цz nцvbəsində fitri və haqq dinə və bir də təhrif olunmuş və qeyri-fitri dinə bцlьnьr.”

Digər bir cəhətdən də, ilahi dinlər ayrı-ayrı fərdlərin və cəmiyyətin islahı, təkamьlь, nicat və xoşbəxtliyi ьзьn gцndərilmişdir. Ona gцrə də dinin mahiyyətini başqa bir ifadə ilə belə izah edirlər: “ - Din, Allah-Təala tərəfindən bəşəriyyətin xoşbəxtliyə зatmasından цtrь haqq peyğəmbərlərə nazil olan hцkmlər və gцstərişlər toplusudur. Ona gцrə bu əmrlərə və qayda-qanunlara tabe olmağı lazım bilmişdir ki, insanlar bunlara tabe olmaqla Allahın və`d və zəmanət verdiyi səadətə зatsınlar.”

Bə’zi alimlər və tədqiqatзılar isə din haqqında belə demişlər: “ - Din elə bir ilahi quruluşdur ki, ağıl və təfəkkьr sahiblərini цz iradə və ixtiyarı ilə dьnyada xeyirə və axirətdə isə səadətə tərəf sцvq etdirir və onları dьzgьn yola istiqamətləndirir.”

Qərb alimləri də din haqqında mьxtəlif mьlahizələr irəli sьrmьşlər. Onlardan bə’ziləri deyirlər: “ - Din, yaranmışların yaradan qarşısındakı, insanın Allah, cəmiyyət və цzь qarşısındakı vəzifələr toplusudur”. Yaxud, - “Din insanların цz vacib və zəruri vəzifələrini ilahi əmrlərin nəzərə alınması əsasında olduğunu dərk etmələrinə deyilir.”

Başqa bir tə`rifdə deyilir: “ - Din, həmin ibadətdir. İbadət iki məqulədən, iki ьnsьrdən ibarət bir əməldir.”

1.İbadət insan ağlının qəbul və təsdiq etdiyi bir əməldir. İnsan onun vasitəsilə yenilməz bir qьvvənin varlığını qəbul edir;

2.İbadət məhəbbətlə yoğrulan iзəridən gələn bir əməldir. İnsan onun vasitəsilə yenilməz bir qьvvənin eşq-məhəbbətinə doğru yьksəlir.

Dinə verilən bьtьn bu tə’riflərin hamısında mьəyyən iradlar və зatışmazlıqlar tapmaq olar. Tə’rif və izahların mьştərək nцqtəsi budur ki, onların hamısı səmavi vəhyə, mьtləq vьcud sahibinin (yə’ni Pərvərdigarın) varlığına inama əsaslanır. Ona gцrə də belə tə’rifləri yalnız ilahi dinlərə aid etmək olar. Halbuki, bəşəri əqidələrin arasında qeyri-İlahi dinlər də mцvcuddur. Kor- təbii surətdə yaranaraq təkcə insan ağlına əsaslanan, yaxud xəyal və gьmanlardan yaranan xurafat dinlər və ьmumiyyətlə bьtlərə, ulduzlara, mələklərə və s. əsaslanan dinlər də vardır. Bunları nəzərə alsaq, belə dinlər yuxarıdakı tə’rifdən kənarda qalacaq. Halbuki, Qur’an nцqteyi-nəzərindən bu kimi dьzgьn olmayan əqidələr də “din” adlandırılmışdır. Ali-İmran surəsinin 85-ci ayəsində oxuyuruq: “ - Hər kim İslamdan başqa bir din ardınca gedərsə, heз vaxt ondan qəbul olunmaz.”

Date: 2015-12-11; view: 1178