Ey qцvmьm! Bu dьnya həyatı keзici bir şeydir (fanidir), axirət isə əbədi yurddur. 6 page

SUALLAR

1. Ьз ьqnum nədir?

2. Məsihi alimlərinin təslis barəsindəki nəzərləri necədir?

3. Məsihilərin təslis əqidəsinə dəlalət edən ən mьhьm dəlil və mənbələri hansılardır?

4. Qur’ani-Kərim məsihilərin Allah barəsində olan əqidələrini necə bəyan edir?

ƏLLİNCİ DƏRS

MƏSİHİLİYİN ƏQİDƏLƏRİ (2)

Keзən dərsdə Məsihiliyin Allahşьnaslıqla əlaqədar əqidəvi bəhsinin birinci mehvəri araşdırıldı. Bu dərsdə isə yerdə qalan iki mehvəri aydınlaşdıracağıq.

İKİNCİ MEHVƏR

HƏZRƏT MƏSİHİN İNSAN SURƏTİNDƏ NAZİL OLMASI

Məsihilər inanırlar ki, Məsihin əzəli və ilahi həqiqəti insanlara nicat verib, onları hidayət etmək ьзьn insan surətində cism formasına dьşmьşdьr; İsanın цzь də həmin cismləşmiş həqiqətdir. İlahi yцnə malik olan bu təcəssьmьn necəliyi barədə qədim zamanlardan məsihi alimləri arasında ixtilaf mцvcuddur. Bə’ziləri İsa Məsihin insani və ilahi olan iki zatının vəhdətinə tə’kid edir, digər bir qurup isə bu ikisinin arasında ikilik xarakterinin olduğuna inanırdılar. Nəhayət 451-ci Miladi ilində məsihi alimlərindən təşkil olunmuş «Зal si dun» şurası зalsidun e’tiqadnaməsi ьnvanı ilə verdiyi bəyanatda цzьnьn ьmumi nəzərlərini məsihi tə’limlərindən biri kimi təqdim etdi. Bu bəyanatın əsasında bir vahid şəxsdə yə’ni, İsa (ə)-da iki təbiət və yaxud zat yə’ni, bəşər və ilahi təbiət cəm olmuşdur. Eyni halda bu iki zatdan hər biri цzьnəməxsus sifət və xьsusiyyətlərini qoruyub saxlayır. Başqa sцzlə desək, bir nəfər olan İsa Məsihin iki zatı yə’ni, həm insani, həm də ilahi zatı vardır. Və bu iki zati gerзəklik bir-biri ilə eynidir. Biri ata Allahın zatı gerзəkliyi, digər biri isə hər bir fərdin zatı gerзəkliyidir. “Зal si dun” e’tiqadnaməsində belə oxuyuruq: «Mьqəddəs ataya tabe olaraq, biz bьtьn insanlarla bu tə’limdə mьttəhid olmuşuq ki, bir vьcuda - yalnız oğula – bizim Allahımız olan İsa Məsihə iqrar edək.

Bu vahid vьcud həm ilahi olmaq baxımından, həm də insani yцndən kamil bir varlıqdır. Bu vahid vьcud həqiqətdə həm Allahdır və həm də bəşər. Bir yцndən mьcərrəd ruh, digər bir yцndən isə cismdən ibarət olan insandır. Buna əsasən o, ilahi yцnə malik olan vaxta qədər həmin ata – Allah zatı olan həqiqətə malik olur; insani yцndən də bizim kimi insanlara oxşar bir quruluşa malikdir. Hər bir cəhətdən bizə oxşardır, yalnız mə’sum olmamaq və gьnah ehtimalında oxşarlığımız yoxdur.

O, zamanın meydana gəlməsindən qabaq цzьnьn ilahi yцnь cəhətindən ata vasitəsi ilə icad olunmuşdur. İndi də insanlara gцrə və bizim nicat tapıb qurtuluşa зıxmağımız ьзьn bakirə və mьqəddəs Məryəmdən dьnyaya gəlmişdir ki, bu baxımdan цzьnьn insani yцnьndən ilahi xьsusiyyət daşıyır.

Biz din alimləri şurası həmзini tə’lim veririk ki, bəşəri idrak ьslubumuz bu yeganə Məsihdən (oğul, ata Allahın yeganə mцvludu) iki təbiət, yaxud mahiyyət yolu ilədir. Bu bir-birindən ayrı olan iki zatı, o birisi ilə səhv salmadan və eləcə də o ikisindən hər birinin digərinə зevrilməsini demədən, yaxud onları tamamilə bir-birindən ayrı olan varlıqlara bцlmədən, yaxud onları цzьmьzьn təzadlı fəaliyyət və зərзivəsi hesabında bir-birinin qarşısında qərar vermədən qəbul edirik. O ikisindən hər birinin fərqlənən ayrıca xьsusiyyətləri və onların kamil ittihadı heз bir vəchlə inkar olunmur. Buna əsasən hər iki təbiət bir bir şəxsdə qərar tutur və idrak olunmağa qabil olan bir həqiqətə зevrilir. Onlar (o iki zat) iki şəxs təsəvvьr olunmaları ilə iki yerə bцlьnmьr və ya bir-birindən ayrılmır; yaxud bunun əksinə, həmişə birlikdədir və birdir. Həm oğul, həm də təkcə Allahın mцvludu olan kəlmə yə’ni, İsa Məsih Allah.[120]

FİDA

Məsihilər həzrət İsanın (ə) əzəli bir həqiqətinə və ilahiləşdirilmiş bir məqamına inandıqlarından, əlavə olaraq, Məsih, yaxud oğul Allahın bəşər cismi, şəkli və eləcə də ona xas olan xьsusiyyətlərlə təcəssьm etməsinə də etiqad bəsləyirlər ki, o, insanları hidayət etmək və bəşəriyyətin xilaskarı olmaq ьзьn belə bir fədakarlıq etmişdir.

Həzrət Məsihin vasitəsilə bəşəriyyətin hidayət olunub, xilas edilməsi onun peyğəmbərliyi və nьbьvvəti ilə olduğundan (цzь də ilahi peyğamın yalnız зatdırılması səviyyəsində, bundan artıq yox) qəbul olunasıdır və burada heз bir mьbahisəyə ehtiyac yoxdur. Amma məsihilər inanırlar ki, həzrət İsa (ə) təkcə ilahi peyğamların təbliğ olunması yolu ilə bəşəriyyətin nicatına зalışmamış, ilk kцkləri həzrət Adəm (ə)-da olan gьnahlarımızın xatirinə dara зəkilməyə razı olmuşdur ki, bizim gьnahlarımız bağışlansın.

Məsihilərin inancına gцrə, həzrət Adəmin mьrtəkib olduğu xəta və bunun nəticəsində behiştdən qovulması, əvvəla, Adəm цvladının Allahdan uzaqlaşmasına səbəb oldu, ikincisi də o gьnah və xətalar irsi yolla sonrakı nəsillərə цtьrьldь və nəticədə bəşər nəslində gьnahın bьnцvrəsi qoyuldu; insanlar gьnah işlər gцrməyə başladılar.[121]

İndi bəşəriyyətin gьnahkarlığına diqqət yetirməklə, Allah цz ədaləti əsasında Adəm цvladlarını cəzalandırmalıdır. Amma digər tərəfdən də Allahın rəhmət sifəti tələb edir ki, onların gьnahları bağışlansın. Bu iki sifətin (ədalət və rəhmətin) cəm olunması yolu bundan ibarətdir ki, yalnız Allahın oğlu bəşər surətində zьhur etsin, insan kimi yaşasın və bəşərin zьlmь əsasında da dara зəkilsin ki, onların gьnahlarının kəffarəsi olsun.

Bu barədə Əhdi-cədiddə belə deyilir: «Hər kəs əvvəl olmaq istəsə, gərək hamının qulu olsun. Зьnki insanın oğlu (İsa) xidmətзi olmaq ьзьn gəlməmişdir; gəlmişdir ki, başqalarına xidmət etsin və цz canını зoxlarının yolunda fəda etsin.»[122] Yenə də belə deyilir: «Hər kəs ona iman gətirsə, əbədi həyata sahib olar. Зьnki aləmlərin Rəbbi o qədər məhəbbət gцstərmişdir ki, Цzьnьn yeganə oğlunu vermişdir ki, hər kəs ona iman gətirsə həlak olmasın və əbədi həyata sahib olsun. Зьnki, Allah Цz oğlunu aləmə məhkum edilmək ьзьn gцndərmədi; gцndərdi ki, onlara nicat versin.»[123] Başqa bir yerdə isə belə deyilir: «Amma Allah bizə olan məhəbbətini tam mə’nada sьbut etmişdir, зьnki biz hələ gьnahkar olduğumuz vaxtda Məsih bizim xatirimizə цldь. Onun qanının tцkьlməsinə gцrə biz tam mə’nada yaxşı adamlar sayılacağıq və buna gцrə də onun vasitəsi ilə Allahın qəzəbindən uzaq olacağıq. Biz Allahla dьşmən olduğumuz vaxt O, Цz oğlunun цlьmь ilə bizim dьşmənзiliyimizi dostluğa зevirdi.»[124]

TƏNQİDLƏR VƏ MЬLAHİZƏLƏR

Aydın oldu ki, Məsihi əqidəsinə gцrə, Allah ədalət və rəhmət kimi iki sifəti bir yerə cəm etməyə riayət olunsun deyə, Цz yeganə oğlunun bəşər gьnahlarının kəffarəsi kimi ilə dara зəkilməsinə razı oldu. İndi bu nəzəri araşdırarkən yalnız iki sualı irəli зəkməklə kifayətlənirik:

1. Allahın ədaləti necə tələb edir ki, İsa kimi gьnahsız və mə’sum bir insan başqalarının gьnahının xatirinə ən şiddətli vəziyyətdə əzaba dьзar olsun?

2. Əgər Məsih Allahın oğludursa, onda atalıq məhəbbəti bunu tələb etmirmi ki, Allahın rəhmət sifəti onun da halına şamil olsun və yeganə oğlunu heз bir gьnah iş gцrmədiyi halda əzab-əziyyətə, məsxərəyə dьзar olmasına və nəhayətdə dara зəkilib əllərinə mıx зalınmasına razı olsun?

3. Kim Allaha, Onun ədalət və rəhmət sifətinin bir yerə toplanmasına qeyd və şərt qoya bilər?

4. Adəm цvladlarını Adəmin tцrətdiyi xətaya gцrə necə gьnahkar hesab etmək olar, halbuki heз bir şəriətdə цvlad atasının gьnahına gцrə cəzalandırılmır. O cьmlədən, Əhdi-ətiqdə belə deyilir: «Atalar цvladların və oğullar da atalarının əvəzində цldьrьlməzlər. Hər kəs цz gьnahı səbəbilə цldьrьlər.»[125]

5. Əgər Məsihin dara зəkilməsi Allah tərəfindən qəbul edilirsə, onda nə ьзьn məsihilər yəhudilərin İsanı dara зəkməsindən bizarlıq edərək onları gьnahkar sayırlar?

6. Bəşər gьnahlarının kəffarəsi ьзьn Allahın oğlunun dara зəkilməsindən başqa bir yol yoxdurmu? Məsələn, Nuhun tufanı hadisəsində bьtьn gьnahların suya qərq olması, Bəni Adəmin gьnahkarlarının paklanması ьзьn kifayət deyildimi? Əgər cavab mənfidirsə, bunu necə qəbul etmək olar ki, Məsihin dara зəkilməsi də bьtьn əsrlərdə və nəsillərdə olan bəşərin gьnahlarının paklanması ьзьndьr?

ЬЗЬNCЬ MEHVƏR

HƏZRƏT MƏSİHİN MЬHAKİMƏSİ

Məsihilər inanırlar ki, həzrət Məsih dara зəkildikdən və vəfat etdikdən sonra onu qəbirdə dəfn etdilər, amma iki gьndən sonra qəbirdən qalxıb dirildi və asimanlara yьksəldi. Hal-hazırda Allahın sağ tərəfindədir.[126]

Allah da bьtьn varlıq aləminin padşahlığını, qьdrətini və iqtidarını ona bağışladı: «....Bu Allahın istifadə etdiyi məhz həmin əzəmətli qьdrətdir. Həzrət Məsihi цldьrdьkdən sonra diriltdi və Цzьnьn sağ əlində səmavi məkanlarda yerləşdirdi. Onu zikr olunması mьmkьn olan hər bir qьdrət, iqtidar, padşahlıq və ьmumiyyətlə bьtьn qьvvələrin fцvqьndə qərar verdi. Ona bu məqamları təkcə bu dьnyada deyil, o biri dьnyada da əta etmişdir. Allah hər bir şeyi Məsihin ayaqları altında qoymuş və onu bьtьn kilsələrin başında qoymuşdur; o kilsələr onun bədənidir və onun vьcudunun hər bir yerini əhatə edir. Bununla eyni zamanda bьtьn kainatı цz hьzuru ilə doldurar.[127] Allah tərəfindən hamının barəsində mьhakimə yьrьtmək İsaya həvalə edilmişdir: «Ata heз kəsi mьhakimə etmir, O, bьtьn mьhakimələri oğula tapşırmışdır».[128]

SUALLAR

1. Məsihilərin əqidəsinə gцrə həzrət Məsih necə təcəlli tapmışdır?

2. Həzrət Məsih hansı iş ьзьn təcəlli etmişdir?

3. ”Зal si dun” e’tiqadnaməsinin mцhtəvasından nə kimi nəticə alınır?

4. Məsihilərin əqidəsinə gцrə həzrət İsa (ə) nə ьзьn dara зəkildi?

5. Fəda əqidəsini necə aydınlaşdırmaq olar?

6. Həzrət Məsih me’rac etdikdən sonra hansı məqama nail oldu?

ƏLLİ BİRİNCİ DƏRS

MƏSİHİLİYİN ƏXLAQI

Məsihilik tə’limlərində əxlaqi me’yarlar və onlara riayət edilməsi зox diqqət mərkəzində durur və bu kimi işlərə həddən artıq tцvsiyə edilir. Hətta onların mьqəddəs kitabı olan İncil əxlaq kitabı, əxlaqi moizələr məcmuəsi adı qazanmışdır. Əxlaqi rəftarlar və sifətlər arasında bir-birinə məhəbbət gцstərmək ifrat dərəcədə tə’kid olunmuşdur; belə ki, məsihilik mehr-məhəbbət dini kimi tanınmışdır.

Həzrət Məsih (ə) ilahi bir peyğəmbər ьnvanı ilə sair peyğəmbərlər kimi insanlar ьзьn xeyir-bərəkət mənbəyi olmuşdur. Qur’an-Kərim də o həzrəti bərəkət mənşəyi kimi yad edir və onu inadkarlıq və bədbəxtзilikdən uzaq hesab edərək buyurur:

Gцrdьyьnьz kimi, məsihi ruhanilərinin təkəbbьrlь və lovğa olmamaları bu din ardıcıllarının əksəriyyətinin məhəbbətli olmalarına səbəb olmuş və onların başqaları ilə təvazцkarlıqla davranmasına gətirib зıxarmışdır. Amma digər tərəfdən, məsihilərin əxlaq tə’limləri arasında ifratзı yцnə malik olan gцstərişlər də gцzə зarpır ki, həzrət İsanın bu kimi sцzləri əxlaqi moizələr şəkilində deməsi зox zəif ehtimaldır.

Burada məsihiliyin əxlaqi moizələrindən və yol gцstərmələrindən bir qismini bəyan edirik ki, onların məzmununu araşdırmaqla, ilahi dinlərin əxlaqi gцstərişlərlə nə dərəcədə mьvafiq olduğu aydınlaşsın.

ASİMANİ MƏLƏKUT ЬЗЬN HAZIRLIQ

Məsihi mənbələri asimani mələkutun yaxın olmasını mьjdə vermişlər. Asimani mələkut Bəni-İsrailin nəzərində tanınmış ilahi hцkumət nцvьdьr və onlar həmişə ilahi bir və’də ьnvanı ilə onun intizarını зəkmişlər. Həzrət İsanın zьhurundan bir az цncə həzrət Yəhya yəhudiyyə məntəqəsində qiyam etdi, camaata mц’cьzə gцstərib onları tцvbə etməyə зağırdı. Əxlaqi зirkinliklərdən, napaklıqlardan tцvbə edib paklanmaq asimani mələkut, yaxud ilahi məramlı hцkumətin bərqərar edilməsi ьзьn hazırlıq ьnvanı sayılırdı. Mətta İncilində deyilirdi: «O zamanda tə’mid qьslь verən Yəhya yəhudiyyə зцlьndə zahir oludu və tə’lim verərək dedi: Tцvbə edin, зьnki asimani mələkut [padşahlıq] yaxındır.» Yəhyanın barəsində Əşkiya Nəbi belə deyir: «Səhrada bir kişi fəryad edib deyirdi: Allahın yolunu hazırlayın və onun yolunu dьzəldin».[131]

Həmзinin Markosun 1-ci fəslinin 1-4-cь ayələrinə, Lukanın 3-cь fəslinin 1-6-cı ayələrinə də baxa bilərsiniz.

Yəhya tutulandan sonra həzrət İsa цz də’vətini aşkar şəkildə başladı və onun kimi moizə etməyə başladı: «Yəhya tutulduqdan sonra Cəlil diyarına gəldi və Allahın mьjdəsini e’lan edərək dedi: Qərara alınmış saat gəlib зatmış və Allahın padşahlığı yaxındır, tцvbə edin və bu mьjdəyə iman gətirin.»[132]

Məsihi dininin mənbələrinə uyğun olaraq, ilahi padşahlıq və hцkumətin (asimani mələkut) zəminəsinin hazırlanması ьзьn və hamının nicata, qurtuluşa nail olub əyriliklərdən yaxa qurtarmalarının şahidi olmaları ьзьn[133] tцvbə edin, цzьnьzь əxlaqi aludəliklərdən və rəftar napaklıqlarından təmizləyin; sədaqətə, dьzlьyə, niyyətin xalisliyinə riayət etmək asimani mələkutun intizarında olanlar ьзьn zəruridir.

Bundan da yьksəkdə bьtьn şəxsi dьnyəvi işlərdən və maddi bağlılıqlardan əl зəkmək lazımdır ki, asimani mələkuta hazır olmaq ьзьn lazımı ləyaqətə malik olalar. Aşağıdakı ayələrə diqqət yetirin:

«Yol əsnasında bцyьk bir kьtlə İsa ilə birlikdə idi. İsa onlara ьz tutub buyurdu: Əgər bir kəs mənim yanıma gəlsə, ata-anadan, arvad-uşaqdan, bacı-qardaşdan və hətta цz canından əl зəkməsə, şagirdim ola bilməz. Hər kəs xaзını gцtьrьb mənimlə gəlməsə, şagirdim ola bilməz».[134]

«Yol əsnasında bir şəxs ona dedi: “Hər yerə getsən mən də sənin ardınca gələcəyəm.” İsa cavab verdi: “Quşların da tьlkьlərin də yuvası vardır, lakin insan oğlu [İsa] ьзьn heз bir yer yoxdur ki, orada dincəlsin.” İsa başqa bir şəxsə buyurdu: “Mənimlə gəl.” Amma o cavab verdi: “Ey ağa! Qoy əvvəlcə atamı torpağa tapşırım.” İsa buyurdu: “Qoy цlьlər цz цlьlərini torpağa tapşırsın. Sən gərək gedib Allahın padşahlığını (asimani mələkutu) hər yerdə e’lan edəsən.” Başqa bir şəxs dedi: “Ey ağa! Mən səninlə gələcəyəm, amma icazə ver, əvvəlcə ailəmlə gцrьşьb xudahafizləşim.” İsa ona dedi: “Bir kəs yer şumlamağa məşğul olsa və arxasına baxsa, Allah padşahlığı ьзьn xidmət etməyə ləyaqəti olmaz”».[135]

Allah padşahlığına xidmət ьзьn ləyaqət kəsb etməkdən цtrь təkcə gьnahlardan tцvbə edib sədaqət və niyyət xalisliyinə riayət etmək kifayət deyil, bu işdə dьnyəvi əlaqələrin kəsilməsi, zahidlik, dьnyaya rəğbətsizlik, hətta цz əzizlərindən də əl зəkmək zəruridir. Bu mцvzu ilahi dinlərin tə’limləri ilə mьqayisə olunub ьzərində fikirləşilməlidir. Зьnki ata-anadan, bacı-qardaşdan və s. əzizlərdən qohum-əqrəbadan əl ьzmək, hətta atanın dəfn mərasiminə sə’y gцstərilməsə din mədəniyyətində heз bir vəchlə yozula bilməz.

İNSANLARA MƏHƏBBƏT

Məsihi mənbələrində istər dost, istər dьşmən olsun, bьtьn insanlarla məhəbbətlə rəftar etmək зox tцvsiyə olunmuşdur. O cьmlədən: «Amma mənim sцzьmь eşidənlərə deyirəm ki, цz dьşmənlərinizə məhəbbət edin. Sizə nifrət edənlərə yaxşılıq edin. Sizə sцyьş sцyənlərə xeyir-dua edin. Sizinlə bəd rəftar edənləri dua edin. Bir kəs sənin ьzьnə sillə vursa, o biri ьzьnь də ona tərəf зevir. Bir kəs sənin libasını aparsa, qoy kцynəyini də aparsın. Səndən bir şey istəyən hər kəsə bəxşiş et və sənin malını aparsalar, onu geri tələb etmə. Başqalarının sizinlə necə rəftar etməsini istəyirsinizsə, siz də onlarla elə rəftar edin. Əgər yalnız sizi sevənləri sevsəniz, sizin ьзьn nə iftixar olar? Hətta xətakarlar da onları sevənləri sevirlər...»[136]

Başqa bir yerdə oxuyuruq: «Eşitmisinizmi ki, belə deyir: “Gцz gцz mьqabilində, diş diş mьqabilində.” Amma mən sizə deyirəm ki, sizə pislik edən şəxsə pislik etməyin. Əgər bir şəxs sənin sağ ьzьnə sillə vursa, sol ьzьnь ona tərəf зevir, əgər bir kəs sənin kцynəyini almaq ьзьn məhkəməyə aparsa, pencəyini də ona bağışla. Hərgah bir şəxs səni bir mil məsafəyə getməyə məcbur etsə, sən onunla iki mil get».[137]

Amma İslam dinində hər bir şeyin me’yarı Allah olduğuna gцrə dostluq və məhəbbət, kin-kьdurət və dьşmənзilik də Allah mehvərində dцvr etməlidir. Yə’ni, mц’minlər Allahın dьşmənləri ilə dьşmən, dostları ilə dostluq etməlidirlər. Həmзinin mц’minlərin və Allah dostlarının iзində pisliyə pisliklə cavab verilməz, əksinə pisliyə yaxşılıqla cavab verirlər.[138]

Date: 2015-12-11; view: 792