Ey qцvmьm! Bu dьnya həyatı keзici bir şeydir (fanidir), axirət isə əbədi yurddur. 7 page

Digər tərəfdən də ictimai əmin-amanlığın bərqərar olunması, xətakarların və inadkar insanların mц’minlərin məhəbbətli davranışlarından sui-istifadə etmələrinin qarşısını almaq ьзьn qisas hцkmь də qoyulmuşdur və İncildə qeyd olunan tə’birlərə hцkm verilmişdir.[139]

RİYAKARLIQDAN UZAQ OLMAQ

İncilin tə’limlərində riyakarlıq və zahiri cilvələrə qarşı geniş mьbarizə aparılmışdır. İsa (ə) başqalarını həmişə mehribanlığa, yumşaq davranmağa də’vət etdiyi halda, Ferisim mollalarını riyakarlıqlarına gцrə şiddətlə məzəmmət etmişdir: «Vay olsun sizə ey riyakar mollalar və ferisilər! Siz asimani padşahlığın qapılarını camaatın ьzьnь bağlayırsınız, цzьnьz daxil olmursunuz, başqalarının da oraya daxil olmasının qarşısını alırsınız. Vay olsun sizə, ey riyakar mollalar və ferisilər! Siz dul qadınların mallarını yeyirsiniz, yalnız riyakarlıq məqsədi ilə цz namazlarınızı uzadırsınız. Buna gцrə də siz ən şiddətli cəzalara dьзar olacaqsınız... Vay olsun sizə, ey riyakar mollalar və ferisilər! Siz nanə, şьyьd və zirədən onda bir (vergi) verirsiniz. Amma ədalət, rəhmət və sədaqət olan ən mьhьm şəriət hцkmlərini gцrməməzliyə vurursunuz. Siz bunları gцrməlisiniz və eyni zamanda sair hцkmlərdən qafil olmamalısınız... Vay olsun sizə, ey riyakar mollalar və ferisilər! Siz piyalənin və boşqabın kənarlarını təmizləyirsiniz, halbuki onun iзi zьlm və cinayətlərlə doludur.[140]

SUALLAR

1. Qur’ani-Kərim həzrət İsa (ə) ьзьn hansı sifətləri zikr edir?

2. Qur’ani-Kərim məsihiləri necə təqdim edir?

3. Asimani mələkut nədir?

4. Asimani mələkuta rəğbətli olanlar hansı sifətlərə malik olmalıdırlar?

5. Məsihilərin mьqəddəs kitabı camaata məhəbbət barəsində hansı tцvsiyələri edir?

6. Qur’anın məhəbbət barəsindəki nəzəri necədir?

7. Həzrət İsa (ə) riyakarlarla necə rəftar edib davranırdı?

ƏLLİ İKİNCİ DƏRS

MƏSİHİLİYİN DİNİ QAYDA-QANUNLARI VƏ MƏRASİMLƏRİ

Digər dinlərdə olduğu kimi, məsihiliyin də xьsusi ibadi və dini mərasimləri vardır. Adətən mьqəddəs məkanlarda və məsihilərin mə’bədlərində yə’ni, kilsədə təşkil olunan ibadi və dini mərasimlərin ən geniş yayılanı birlikdə oxunan dua və yalvarış surətində olan Allaha həmd-səna mərasimidir; bu da Allahın əzəməti və Onun ne’mətlərinin bərəkəti qarşısında şьkr etmək məqsədi ilə yerinə yetirilir. Məsihilər dua mərasimlərində Allaha, hər şey əta etdiyinə, xьsusilə həzrət Məsihi onlara verdiyinə gцrə şьkr edirlər. Onların dini qayda-qanunlarından digər biri isə gьnahları etiraf etmək, qəlbən peşimanзılıq hissi keзirərək tцvbə etmək və Allahdan gьnahların bağışlanmasını istəməkdir. Digərləri ьзьn də dua edib, dini зıxışlar, nəsihətlər və moizələr etmək, təqvaya, zahidliyə, xeyirxahlığa də’vət və зağırışlar da məsihi ibadətlərinin digər bir hissəsini təşkil edir. Mьqəddəs kitabın mьəyyən hissələrini, xьsusilə Əhdi-ətiqin məzamirini xorla oxumaq kilsələrin dini adətlərindən hesab olunur. Məsihi dinində bazar gьnləri kilsədə təşkil olunan ibadət mərasimlərindən başqa, dini şьar və qaydalar kimi onların yeddi məşhur ayinləri də mцvcuddur ki, bьtьn məsihi firqələri bu mərasimləri yerinə yetirirlər. Amma onların iki məsələdə bir-birləri ilə ixtilafları vardır. Birincisi, bu yeddi ayinin hamısının həzrət Məsihə mənsub edilməsi və o həzrətin bu barədə şəxsən tцvsiyə edib-etməməsidir. İkincisi isə bu ayinlərin mьqəddəs olub-olmaması ilə əlaqədardır. Katolik və ortodoks firqələri yeddi ayinin hər birini bu dininin vacib əməllərindən hesab edir və onun İsa tərəfindən tərəfindən olduğuna inanırlar. Protestant firqəsi yalnız tə’mid və rəbbani gecə ayinin mьqəddəs olduğuna inanır və yalnız bu ikisini İsa tə’limləri sırasında tanıyırlar. Bu firqə qalan beş ayini yalnız məsihilərin dini mərasimi ьnvanı ilə qəbul edir və bunun bə’zi cьz’i məsələlərində də sair firqələrlə ixtilaflıdırlar. Məsihiliyin yeddi ayini aşağıdakılardan ibarətdir:

1. Tə’mid qьslь:

Tə’mid qьslь məsihiliyi qəbul etməyin ilk qayda-qanunlarından sayılır. Bu dini yenicə qəbul etmiş şəxs məsihi kцrpəsi kimi qьsl almalıdır. Tə’mid qьslьndə su başa, yaxud bədənin hər hansı bir hissəsinə tцkьlьr, yaxud da suya girməklə icra olununur. Bu mərasim məsihi ruhanisi (keşiş) vasitəsi ilə yerinə yetirilir və qьsl edilərkən keşiş tə’mid olunan şəxsə deyir: «Sənə atanın, oğulun və Ruhul-qьdusun adı ilə tə’mid verirəm». Bu cьmlə Mətta İncilinin 28-ci fəslinin 19-cu ayəsindən gцtьrьlmьşdьr. Belə ki, orada İsa zahir olduğu zaman şagirdlərinə dedi: “Gedin və bьtьn millətləri mənim şagirdim edin və onlara ata, oğul və Ruhul-qьdusun adından tə’mid qьslь verin.” Tə’mid qьslu məsihilərdən də əvvəl mцvcud olmuşdur. Həzrət Yəhya camaata İordaniya зayında tə’mid qьslu veribmiş; buna gцrə də Yəhya, “Mьəmməda” adı ilə məşhurlaşmışdı. Həzrət İsa da məhz onun vasitəsi ilə tə’mid olunmuşdur. Amma bu dində Məsihin ьзlьk ьqnum barəsindəki əqidəsi istiqamətinə yцnəlmişdir. Məsihilərin e’tiqadı belədir ki, tə’mid qьslu İsanın keзmiş gьnahlarından paklanmasına səbəb olub. Buna gцrə də onlardan bə’ziləri tə’mid qьslunu can verən halında yerinə yetirirlər ki, gьnahlardan paklaşıb цlsьn. Kцrpələr barəsində də e’tiqadları budur ki, tə’mid qьslь verməklə kцrpəni Adəmdən irsiyyət vastəsilə цvlada keзən gьnahlardan paklaşdırsın. Əlbəttə protestantların tə’mid barəsində belə bir əqidəsi yoxdur və onlar inanırlar ki, tə’mid mьvəffəqiyyət vasitəsidir; зьnki bu vasitə ilə məsihi şəxs цzьnь və цvladlarını Allaha xidmət yolunda ciddi və rəsmi olaraq vəqf edir, Allaha olan imanını hamının hьzurunda aşkar edir.

2. Qьvvəyə mindirmə:(Tənfiz)

Məsihi fərdin tənfiz mərasimi həqiqətdə tə’mid qьslьnьn təkmiledicisidir. Bu mərasimdə məsihi fərd uşaqlıq vaxtında ona tə’mid qьslь verilərkən bağlanan əhdi-peymanı, həzrət İsaya tabe olub məhəbbət bəsləmək və onun dininə xidmət etməklə əlaqədar verdiyi vədləri qьvvəyə mindirir və rəsmi şəkildə bir məsihi fərd kimi kilsə ardıcıllarının sırasına keзir. Bu mərasim adətən yeniyetmələrin məs’uliyyət qəbul etmə qьdrətinə malik olduğu yaşlarda, цz məzhəbi əqidə və imanını əqli baxımdan qəbul edəcəyi bir dцvrdə yerinə yetirilir. Mьasir dцvrdə bu ayin əksərən 10-13 yaşlarında, bə’zən də 16 yaşında icra olunur.

3. Tцvbə mərasimi:

Qeyd olunduğu kimi, məsihilikdə tə’mid ayini insanın gьnahlardan pak olması ьзьn bir vasitədir. Amma məsihi şəxsin həyatında yalnız bir dəfə yerinə yetirilən tə’mid qьslь keзmiş gьnahları pak edə bilər. Lakin hər bir məsihi tə’mid və tənfiz mərasimindən sonra mьrtəkib olduğu gьnahlar ьзьn tцvbə və bağışlanmaq ayinini də icra etməlidir.

Tцvbə ayini hər bir şəxsin istədiyi zamanda və bir neзə dəfə icra oluna bilər. Bu ayin dцrd əməldən ibarətdir:

1.Tцvbə və bağışlanmaq istəmək, işlətdiyi gьnahlara gцrə dərin təəssьf və peşmanзılıq hissi keзirmək. Tцvbəkar şəxs tərəfindən bu təəssьf hissinin bildirilməsi, mərasimi yerinə yetirən keşişin qarşısında baş verir.

2.Tцvbəkar şəxsin etirafları keşişin qarşısında olmalı və uca səslə mьrtəkib olduğu gьnahı iqrar edib, hansı işlərə əl bulaşdırdığını izah etməlidir. Gьnahın e’tiraf olunması ilk əvvəl bir neзə nəfərin hьzurunda baş verirdi. Amma 11-ci əsrdən sonra bu iş bir qədər xьsusiləşdi və yalnız keşişin hьzurunda təşkil olunması qərara alındı.

3.Razılıq tələb etmə; Bu əməldə tцvbəkar şəxs mьsbət əməl yerinə yetirməklə, o cьmlədən oruc tutmaq, namaz, dua, fəqirlərə və kilsəyə kцmək etmək və s. kimi əməlləri yerinə yetirməklə Allahın razılığını və gьzəştini istəməlidir. Bu əməl keşiş tərəfindən tə’yin edilən bir nцv tənbeh, kəffarə hesab olur. Belə bir əməl əksər hallarda pul цdəməklə yerinə yetirilir.

4.Yuxarıdakı ьз əməl tцvbəkar şəxs tərəfindən yerinə yetirildikdən sonra bağışlanmaq e’lan olunur; dцrdьncь mərhələdə keşiş tərəfindən bağışlanmaq və gьzəşt e’lan olunmaqla mərasim sona зatır, gьnahkar şəxs mьrtəkib olduğu gьnahın əsərlərindən asudəlik və aramlıq hissi keзirir.

Əlbəttə protestanlar bu mərasimə inanmır. Onların əqidəsinə gцrə, tцvbə edib bağışlanmaq ьзьn vasitəsiz olaraq, Allah dərgahına ьz tutulmalı və Ondan bağışlanmaq istənilməldir. Зьnki protestantların gцrə keşiş bəndə ilə Allah arasında vasitə deyil və gьnahların bağışlanma ixtiyarı ona həvalə edilməmişdir.

4. Rəbbani gecə:

Rəbbani gecə həzrət İsa (ə)-ın цz şagirdləri ilə vəfatından əvvəlki gecədə keзirdikləri sonuncu gecəni xatırladır. Məsihilərin əqidəsinə gцrə, o gecədə İsa цz ətinin və qanının əlaməti olaraq, зцrək və şərabı şagirdlərinə verdi ki, yeyib-iзsinlər və nəticədə onların əti və qanı Məsihin əti və qanı ilə qarışsın. Məsihilər inanırlar ki, rəbbani gecə mərasimində yerinə yetirilən mьqəddəs şərabın iзilib, зцrəyin yeyilməsi зцrəyin həzrət Məsihin ətinə və şərabın onun qanına зevrilməsinə, onların əti və qanı ilə qarışmasına səbəb olur. Bu mərasimdə əvvəlcə зцrək və şərab keşişin vasitəsi ilə hazırlanır, mьqəddəs kitabın bə’zi hissələrini, xьsusilə həzrət İsanın axır gecədə sцylədiyi sцzləri oxumaqla təqdis olunur, sonra ondan iştirak edənlərin hər birinə bir qədər verilir.

Tədhin: (yağ sьrtmə).

Mьqəddəs yağ sьrtmə mərasimi xəstə şəxslər ьзьn yerinə yetirilir. Belə ki, xəstə insanın hər bir yerini mьqəddəs yağla yağlayırlar. Məsihilərin inancına gцrə, bu əməl həzrət Məsihin xəstənin başı ьzərində hazır olmasına və ona şəfa verməsinə səbəb olur. Həmзinin inanırlar ki, əgər xəstə şəxs bu halda цlsə, Bərzəx aləminə varid olmaq ьзьn hazırlaşır.

Protestanların bu ayinə e’tiqadları yoxdur; onlar deyirlər ki, mьqəddəs kitabda onun barəsində heз bir şey qeyd olunmamışdır. Amma katoliklər onu həzrət İsanın şəxsən цz gцstərişi ilə icra olunan mьqəddəs məsihi ayinlərindən biri hesab edirlər.

6. İzdivac:

İzdivac məsihi dinində ilahi və mьqəddəs bir iş sayılır. Məsihilər onu dьnyəvi bir iş hesab etmirlər; onların əqidəsinə gцrə, izdivac Allahın bəşəriyyətə olan məhəbbət nişanəsidir. Ər-arvad izdivac etməklə bir-birinə qovuşur və sцz verirlər ki, цlьm anlarına kimi bir-birinin yanında qalsınlar, həmkarlıq edərək məhəbbət və əmanətdarlıqla həyat sьrsьnlər və цvlad tərbiyə etsinlər. İzdivac məsihiliyin mьqəddəs bir işi və yeddi mьqəddəs ayindən biri olduğuna gцrə əqd mərasimi həmişə kilsədə və keşişin vasitəsilə yerinə yetirilir.

7. Vьrud ayini:

Məsihilərin mьqəddəs ayinlərinin sonuncusu ruhanilərin və kilsə xidmətзilərin cərgəsinə qoşulmaq istəyən şəxslərlə əlaqədardır. Bu cərgəyə daxil olmaq ьзьn mьəyyən qayda-qanunlar və mərasimlər mцvcuddur. Dini təhsildən əlavə, kilsədə əməli təcrьbə kəsb edib imtahanlar verdikdən sonra mьəyyən iltizamları yerinə yetirmək vacibdir ki, цzьnь kilsə ьзьn vəqf etmək, dinə xidmət etmək onların ən mьhьmьdьr. Buna gцrə də bu məqama nail olmaq istəyən şəxs dьnya işlərindən, xьsusilə izdivacdan зəkinməyə iltizam verir ki, цmrьnьn axırına qədər subay qalsın, bьtьn цmrьnь dinə xidmət etməyə vəqf etsin.

Protestanlar bu ayini də qəbul etmirlər, keşişlərin və kilsə xadimlərinin evlənməsini qanuni bir iş hesab edirlər. Son zamanlar katolik kilsələri də keşişlərə izdivac icazəsi vermişdir.

SUALLAR

1. Məsihilərin kilsədə icra etdikləri ibadətlər hansılardır?

2. Tə’mid qьslu nədir?

3. Tənfiz ayini hansı məqsədlə təşkil olunur?

4. Məsihilər gьnahların bağışlanması ьзьn nə edirlər?

5. Rəbbani gecə mərasimi necə təşkil olunur?

6. Hansı əqidə əsasında yağlama mərasimi baş verir?

7. Məsihilərin ruhanilər cərgəsinə keзmək ьзьn hansı ayinləri vardır?

ƏLLİ ЬЗЬNCЬ DƏRS

İNCİL

İncil, yaxud Əhdi-cədid məsihilərin mьqəddəs kitabıdır. Məsihilər Əhdi-ətiqi (Əhdi-qədimi) qəbul edib, asimanı kitab ьnvanı ilə təsdiq etməkdən əlavə, Əhdi-cədidə də цz mьqəddəs kitabları kimi ehtiram qoyurlar. Onlar inanırlar ki, Allah insanla iki əhdi-peyman (əhd) bağlamışdır. Biri qədim əhd-peymandır ki, (Əhdi-ətiq) İsa Məsihdən əvvəlki peyğəmbərlərin vasitəsi ilə insanlardan alınmış və onda bəşəriyyətin nicat yolu, şəriət və ona əməl etməyin necəliyi bəyan olunmuşdur. Digəri isə yeni əhdi-peymandır (Əhdi-cədid) ki, Allahın oğlu İsa Məsih vasitəsilə bağlanmışdır. Bu əhd-peymanlar nicat və qurtuluşdur ki, həzrət Məsihə məhəbbət bəsləmək yolu ilə hasil olur. Зьnki, Məsih insan surətində təcəssьm etmiş və insanların gьnahlarının cəzalarının ən зətini olan dara зəkilməyi qəbul etməklə, bəşəriyyətə nicat vermişdir. Yeganə oğlunu insanlara qurbanlıq edən ata Allaha məhəbbət, insanların nicatı ьзьn цlьm ayağına qədər dara зəkilməyin ьzьcь əzab-əziyyətlərinə dцzən oğul Allahın məhəbbətinin əvəzində, oğul və ataya məhəbbət bəslənilməli və onların xatirinə başqaları ilə məhəbbətlə, nəvazişlə rəftar edilməlidir. Əhdi-cədid tə’limlərinin ruhu bu dində həmin əqidə əsaslarının izah, şərh və xatırladılmasıdır.

Əhdi-cədid iyirmi yeddi kitab, məktub və risalədən ibarətdir ki, məsihilərin əqidəsinə gцrə, onların hamısı həzrət Məsihin ьruc etməsindən sonra həvarilərin, yaxud onların şagirdlərinin tərəfindən yazılmışdır və onlardan heз biri İsa tərəfindən tənzim olunmamışdır. Onlar hətta inanırlar ki, «Bizim Allahımız olan İsa Məsih Allahın pak kəlməsidir və onda bьtьn hikmət və elm xəzinələri məxfi olmuşdur, onun bir kitab yazmağa və yadigar qoymağa heз bir lьzumu yox idi.»[141]

Məsihilər tə’kid edirlər ki, mьqəddəs kitabın hamısı vəhy kəlamıdır. Onlar mьqəddəs kitabı yalnız İsanın risalətinin bəyanı və tərcьmeyi-halının şərh olunması, məsihi dininin əqidə əsasları kimi qələmə verir və onun ilahi bir dəyərə malik olduğunu deyirlər. Buna gцrə də İsanın tərcьmeyi-halı, o həzrətin zamanında olan məsihilərin tarixi və həvariyyunun şərhi-halına məxsus olan hissə tarixi yцnə malikdir; həzrət İsa Məsihin sцzlərini nəql edən hissə isə o həzrətin hədisləri həddində dəyərləndirilə bilər. (Mьsəlmanların peyğəmbərlərin hədisinə verdikləri dəyər kimi). Qur’ani-Kərim İncilin həzrət İsaya (təhrif olunmamış İncili, nəinki dцrdlьk təşkil edən İncili) nazil olunmasını aşkar şəkildə buyurur, onun ayələrini ilahi vəhy hesab edir və onlarıAllah kəlamı adlandırır.

«...Bundan əvvəl insanları doğru yola yцnəltmək ьзьn Tцvratı və İncili də (səmadan) O endirdi. (Haqqı nahaqdan ayırd edən) Furqanı (Qur’anı) da O nazil etdi.»[142]