Dinə yцnəlmənin əsas amilləri hansılardır? 5 page

Hindistan şimal tərəfdən fələyə ucalan Himalay dağları ilə əhatə olunduğuna gцrə monqol fatehlərinin hьcumlarına, ağrı-acılarına mə`ruz qalmasa da, şimal-qərb istiqamətdən Bəlx və ya İran tərəfdən mьhacir və fatehlər ьзьn yol aзıq idi. Bu amil də miladdan 1500 il əvvəl mьhacir ariya tayfasının İrandan Hindistana kцзməsinə və hal-hazırda “dəravidi” adlanan qara dərili yerli əhali arasında davamlı mьharibələrin baş verməsinə səbəb olmuşdur. Nəticədə kцзərilər Hindistan yarımadasının şimal hissələrini ələ keзirdilər. Onlar цz hakimiyyət dairələrini Vendiya sıra dağlarına, daha sonra isə Dekan məntəqəsinə qədər cənuba doğru genişləndirdilər. Ariyalılar Hindistanın bu ərazilərində hцkmranlığı ələ aldıqdan sonra tədricən цz mədəniyyət, e`tiqad və təfəkkьr ьslublarını da yerli əhali arasında yaymağa başladılar. Veda ayinini həmin e`tiqadların Hindistan yarımadasına nьfuz edib yayılmasının nəticəsi hesab etmək lazımdır.

Veda ayini ilk dцvrlərdə xьsusi və ailə dini sayılırdı. Onun ən mьhьm və ən geniş yayılmış dini ritualı gьnəş зıxanda və batarkən hər gьn iki dəfə evlərdə qeyd olunan Aqnihutradır.

Bu rituala uyğun olaraq ailənin başзısı gьn зıxmazdan qabaq yuxudan oyanır və su ilə yuyunub цzьnь paklaşdırırdı. Daha sonra mьqəddəs ifadələri təkrarlaya-təkrarlaya xьsusi kцmьrlə atəş allahı adlanan “Aqni”nin adına od qalayır, ьzьnь şərq tərəfə tutaraq əllərini yenicə doğmaqda olan gьnəşə doğru qaldırır və məhsul və bərəkət tanrısı olan Savityara mьraciətlə yalvarmağa başlayırdı. Onlar ailə ьzvləri ilə birlikdə bu mьqəddəs ayəni oxuyurdular:

“ - Bizim də Savityarın əzəmət və cəlalını qazanacağımıza ьmidlə. Dualarımıza rцvnəq verməsi ьmidi ilə. Hədsiz şцvqlə, tam ağıl və dьşьncə ilə, məişət və rifahdan bizə dьşən payı Savityardan istəyirik.”

Bu ayin eyni şəkildə axşamlar gьnəş qьrub edən zaman yoxsuldan tutmuş varlıya qədər - kahinlər, cəngavərlər və şahzadələr - bьtьn ariya ailələrinin evində keзirilmişdir. Hətta bə`zi hind tayfaları bu mərasimi sьbh və axşamdan əlavə gьnorta vaxtı keзirmişlər.

Veda ardıcıllarının əqidəsinə gцrə, onların mьqəddəs kitabdan gьnəş barəsində oxuduqları yuxarıda qeyd olunan ayə onun xьsusi ayinini nəzərə almaqla gьnəş ьзьn daha artıq həyat, parlaqlıq və nur mənşəyi olmaqla yanaşı, onların цzlərinə də qьvvət və firanvanlıq gətirir. Vedaya e`tiqad bəsləyənlərin digər mə`budları barəsində də buna bənzər ayələr vardır. Veda adlanan məcmuələrdə dini nəğmələr şəklində yazılmış bu dualar veda ayininin mьqəddəs və dini kitablarının tərkib hissəsidir. Gцrdьyьnьz kimi bu ayinin adı da həmin ayə və kitabların adından gцtьrьlmьşdьr. Bu mьqəddimədən sonra bu ayinin araşdırılmasında mьhьm rolu olan iki prinsipi şərh edirik:

1. Bu ayinin Allah və varlıq aləminin mənşəyi barəsindəki baxışları;

2. Veda ayininin mьqəddəs kitablarının xьsusiyyətləri və mьhtəvası.

VEDA MƏ`BUDLARI

Veda dininin əsası зoxallahlıq ьzərində qurulub. Demək olar ki, dinin ardıcılları təbiətdə olan bьtьn varlıqların hər biri ьзьn ayrıca rəbb və allahın olduğuna inanmışlar. Bu hesabla belə allahların sayı-hesabı yoxdur.

Veda ayinindəki зoxallahlığın xьsusiyyətlərindən biri də bə`zi allahların digərlərinə nisbətən mьəyyən imtiyaz və ьstьnlьklərə malik olmasıdır. Hətta, mьxtəlif dцvrlərdə allahlardan bə`ziləri цz e`tibar və dəyərini itirmişlər. Зoxallahlığın digər xьsusiyyəti də budur ki, allahlardan bə`ziləri kollektiv şəkildə mьəyyən bir təbii varlığın xьsusi rəbbi rolunu ifa edirlər. Bu ayinin daha bir xьsusiyyəti də təkallahlıq və tovhid e`tiqadı ilə yanaşı зoxallahlığa inamdır.

İndi isə vedalıların Allah və varlıq aləminin mənşəyi barədə təfəkkьrlərini daha dəqiq цyrənmək məqsədilə yuxarıda qeyd olunan ьз xьsusiyyətdən hər birini ətraflı şəkildə izah edirik.

1. Зoxallahlıq:

Veda ayinində tanrıların sayı və nцvь o dərəcədə зoxdur ki, din tarixi ilə məşğul olan mьtəxəssis və sosioloqların əksəriyyəti mцvzunu daha yaxşı цyrənmək ьзьn onların bцlgьsьnь aparmışlar. Bu bцlgьlərin birində veda allahları əvvəlcə iki dəstəyə - fərdi və kollektiv hissəyə, fərdi allahlar da цz nцvbəsində aşağıdakı ьз dəstəyə bцlьnьrlər:

1. Səmavi allahlar: Diyavs, Varuna, Mitra, Suriya və s.

2. Səma ilə yer arasındakı bərzəxdə olan allahlar: İndra, Rudra və s.

3. Yer allahları: Pritvi, Aqni, Soma və s.

Kollektiv allahlar da aşağıdakı ьз dəstəyə bцlьnьrlər:

1. Adityalar;

2. Marutlar;

3. Vasular.

Bu allahlardan bə`ziləri daha artıq əhəmiyyətə malikdir və aşağıda onların hər birinin şərhi verilir:

Date: 2015-12-11; view: 628