Dinə yцnəlmənin əsas amilləri hansılardır? 2 page

Animistlərin e’tiqadlarından biri də tənasьxdьr. Yə’ni, onlar inanırlar ki, цlьmdən sonra insanın ruhu ya əbədi olaraq onunla qalır, yaxud da başqa bir cismə keзir. Hər hansı bir cismə daxil olan ruh daha sonra ya ruhlar aləminə seyr edir, yaxud da ьзьncь bir cismə nəql olunur. Beləliklə, həmin ruh bir cismdən digərinə цtьrьlьr. Bu cism insan bədəni, bitki, cansız əşyalar da ola bilər. Vəfat edən şəxsin ruhunu daşıyan şəxs və ya əşya onun qohum-əqrəbası tərəfindən xьsusi hцrmətə layiq gцrьlьr. Animistlər ruhların nцvbənцv fəaliyyət və iş gцrmək qabiliyyətinə malik olduğuna inanırlar. Onların e`tiqadına əsasən insan цlmədən də ruh mьvəqqəti olaraq insanın bədənindən зıxıb, uzaq məsafədən onun əməl və rəftarlarını nəzarət altında saxlaya bilər. Ruhların bə`zən hər hansı bir cisimdən oğurlanması və ya dəyişdirilməsi halları da baş verir. Amerikalı hindulardan birinin nəql etdiyi məşhur hekayə də bunu əks etdirir: Mьharibələrin birində bir qəbilənin başзısı dьşmənlərin hьcumundan qorunmaq məqsədi ilə цz ruhunu ağacın ьstьndə yerləşdirir. Dьşmənlər hьcьm etdikdən sonra onun cismini tapırlar, amma nə qədər ox atsalar da onu цldьrə bilmirlər. Nəhayət onun hiyləsini başa dьşьb gцrьrlər ki, onun ruhu ağacın budaqları arasındadır; onun ruhuna ox atmaqla cismini də məhv edirlər.

Bu əqidəyə əsaslanan animistlər təsəvvьr edirlər ki, insanın cismi ilə əlaqədar olan hər bir şey, yaxud insanın cismindən ayrılan bədən ьzvləri, o cьmlədən tьk, dırnaq, hətta ifrazatlar da insan ruhunun bir hissəsidir. Ruh bu əşyalara və həmin ьzvlərə daxil olmuşdur. Başqa ruhlar da onlara tə’sir edə bilər. Deməli, mьmkьn qədər зalışmaq lazımdır ki, insanın bədəni ilə əlaqədar olan şeylərin heз biri dьşmənlərin əlinə dьşməsin; зьnki onlar sehr və cadu qьvvəsindən istifadə etməklə onların sahibinə əzab-əziyyət verə bilərlər.

ANİMİZM İLƏ FETİŞİZMİN FƏRQİ

Sosioloqlar əvvəllər belə təsəvvьr edirdilər ki, animistlərlə fetişistlər arasında heз bir fərq yoxdur. Amma sonrakı tədqiqatlar gцstərdi ki, bu iki təfəkkьr arasında mьəyyən fərqlər vardır. Animistlər təkcə maddi əşyaların deyil, hətta onların nəzərində varlıq aləminin bьtьn işlərinə hakim kəsilən mьcərrəd qьvvələrin də ruhları vardır. Halbuki fetişistlər yalnız bə’zi maddi əşyaların ruha malik olduğunu təsəvvьr edərək onlara sitayiş edirdilər. Eyni zamanda animistlərlə fetişistlər arasında mьştərək bir cəhət də mцvcuddur. Yə’ni, onların hər ikisi inanır ki, mьharibədə sehr və cadudan dьşmənlərin əleyhinə bir dцyьş vasitəsi kimi istifadə etmək olar; hər ikisinin əqidəsinə gцrə ruh sahibi həm xəbis və murdar ruha, həm də pak və xalis ruha malik ola bilər. Bu əqidəyə əsasən bьtьn mьsibət və bəlalar, зətinlik və xəstəliklər insana dьşmən olan bədxah ruhlar tərəfindən tцrənir və onları dəf etmək ьзьn sehrkarlıq və cadugərlikdən istifadə etmək lazımdır. Onlar belə təsəvvьr edirdilər ki, sehr və cadu pis insanların şərrini dəf etməkdə tə’sirli olduğu kimi, mьharibələrdə, xəstəliklərin mьalicəsində, fəlakət və зətinliklərin dəf olunmasında da tə’sirli sayılır. Buna gцrə də hər iki əqidənin ardıcılları mьəyyən bir xəstəliyə tutulmuş şəxsin ətrafına yığışır, bə’zi kəlmələri uca səslə və xьsusi avazla oxumaqla, yaxud quşların uзuş hərəkətlərini təqlid etməklə цzlərinə təlqin edirlər ki, guya quşlar ətrafda qanad зalıb uзduqları kimi, xəstəlik də bu şəxsdən qaзacaqdır. Yaxud onlar quraqlıq illərində xьsusi bir mərasim təşkil edərək qablarla havaya su atırlar və цz sцylədikləri kimi bununla yağışa ethiyaclı olduqlarını xatırlatmaq istəyirlər. Onlar inanırlar ki, bu iş yağışın yağmasına səbəb olur.

ƏRƏBİSTAN YARIMADASINDA ANİMİZM

Ərəbistan yarımadasında bə’zi ərəb qəbilələri bьtpərəstliklə yanaşı, xeyirxah və şər ruhlara, ay, gьnəş, ulduzlar və s. gцy cisimlərinin ruha malik olduğunu gьman edərək onlara sitayiş edirdilər. Bə`zi qəbilələr isə mələkləri Allahın qızları hesab edərək, onlara ilahi əzəmətin məzhəri gьmanı ilə pərəstiş edir və bununla da bir nцv onların məhəbbət və rəğbətini qazanmaq istəyirdilər. Bə’ziləri də şeytanlara pərəstiş edərək onların təhlьkəsindən qorunmaq və onların zərərlərini dəf etməyə зalışırdılar. Burada cinlərə pərəstiş də mцvcud idi; зьnki onlar qaranlıq, səssiz-səmirsiz və qorxulu Ərəbistan səhralarında və зцllərində keзirdikləri şiddətli qorxu hisslərinə gцrə onlara pərəstiş edirdilər. Зьnki onlarda belə bir inanc vardır ki, səhralar cinlərin ixtiyarındadır; onların rəğbət və məhəbbətini qazanaraq qorxu və vəhşətdən xilas olmaq ьзьn cinlərə və onların allahlarına pərəstiş etmək lazımdır. Ərəblər bu işlə sanki цzlərini cinlərin pənahında hiss edirdilər. Həmin ərazilərdə yaşayan Bəni-Xuzaə qəbiləsinin bir qolu olan Bəni-Məlih sьlaləsi cinpərəstliklə tanınmışdı. Bə`zi ərəb qəbilələri, o cьmlədən Himyər qəbiləsinin bə’zi ьzvləri, Yəməndə Səba tayfası, Bəni-Təmim, Bəni-Ləxim, Bəni-Xuzaə tayfalarından bə’ziləri də gцy cisimlərinə pərəstiş edirdilər.

Qeyd etmək lazımdır ki, gцy cisimləri səhra ərəblərinin həyatında yьksək əhəmiyyətə malik idi. Onlar ay, gьnəş və ulduzlardan, yolun və istiqamətin tə`yin olunmasında istifadə edirdilər. Bu məsələlər də gцy cisimlərinə həddən artıq diqqət yetirilməsinə və nəticədə tədricən onlara məhəbbət gцstərmələrinə səbəb oldu. Zaman keзdikcə bu iş gцy cisimlərinin mьqəddəs sanılmasına və onlara pərəstiş olunması ilə yekunlaşdı nəticədə belə bir e`tiqad yarandı ki, səmavi cisimlər ruha, əsraramiz qьvvəyə malikdir, insanların həyatında birbaşa tə’yinedici rol oynayır. Ulduzların bəxt ulduzları və gьnlərin də yaxşı və pis gьnlərə bцlьnməsi də bu fikirlərdən doğmuşdur.

Beləliklə bьtьn əşyalarda, təbii varlıq və hadisələrdə ruhun varlığına inanmaq, div, pəri və s. qorxulu surətlərə və xəyali varlıqlara e’tiqad bəsləmək, onların səhralarda, meşələrdə, xarabalıqlarda olmasını zənn etmək, bu kimi varlıqların xariqul’adə və son dərəcə bцyьk qьdrətə malik olmasını təsəvvьr etmək bьtьnlьklə animizm təfəkkьrьnьn məhsuludur. Qədim xalq ədəbiyyatında div, pəri və s. qeyri-adi varlıqlar haqda зoxlu hekayələrin mцvcud olması keзmişdə belə bir e’tiqad və fikrin geniş yayılmasının aşkar sьbutudur. Hal-hazırda da bə’zi cəmiyyətlərdə bu kimi inanclar istər rəsmi, istərsə də qeyri-rəsmi şəkildə animizm tərzi-təfəkkьrьnьn tə`sirləri kimi mьşahidə olunmaqdadır.

SUAL VƏ TAPŞIRIQLAR

1. “Fetiş” sцzьnьn mə’nası nədir?

2. Fetişin neзə nцvь vardır?

3. Animizmi izah edin.

4. Animistlərin ruh barəsində dьşьncələri nədir?

5. Animizmdə e`tiqad bəslənən tənasьx məsələsini şərh edin.

6. Animizmlə fetişizm arasındakı fərqlər nədən ibarətdir?

7. Animiz ilə fetişizmin ortaq xьsusiyyətləri hansılardır?

Qur’ani-Kərimin Ən’am-101, Cin-7, Ə’raf-194, Zuxruf-15 və 19, Səba-40 və Yasin surəsinin 61-ci və digər şərif ayələrindən istifadə etməklə animizmin mьxtəlif formalarını ayırd edərək, onları qruplaşdırın və Qur’anın bu ayinlər barəsindəki nəzərini bəyan edin.

BEŞİNCİ DƏRS

İBTİDAİ DİNLƏR (2)

TOTEMİZM

Totempərəstlik də qədim bir e’tiqadi cərəyandır; bu dinin ardıcıllarına hələ də Amerika, Avstraliya və Afrikanın yarımvəhşi qəbilələri arasında rast gəlmək olur. Əslində totem sцzь Şimali Amerikanın yerli əhalisi ilə bağlıdır. Sosioloqlar totemizm sцzьnь e’tiqadi baxımdan Şimali Amerikanın yerli əhalisi ilə oxşar olan dьnyanın sair nцqtələrindəki yerli əhalinin əqidəsini bəyan edərkən işlədirlər.

Totem dedikdə hər hansı bir qəbilə tərəfindən pərəstiş olunub mьqəddəs sayılan bitki, heyvan və ya başqa bir şey nəzərdə tutulur. İbtidai insanlar mьəyyən bir əşyanı və ya heyvanı (daha зox heyvanlar və quşları), цzləri ьзьn totem kimi seзir və ona pərəstiş edirdilər. Onlar inanırdılar ki, ulu babalarının ruhu o quş, yaxud heyvanın cisminə keзib. Bu ruh цlьmdən sonra həmin quş, yaxud heyvan surətində qəbilənin ətrafında gəzməyə başlamış və onları himayə etməkdən əlavə, həmin qəbilənin sağlamlıq və xeyir-bərəkətinə də səbəb olur. Yerli əhali totem kimi qəbul etdikləri həmin varlığı həqiqətdə цzlərinin ulu babası və soyları hesab edirlər. Qəbilənin hər bir ьzvь цz nəslinin davam gətirib həyat sьrməsində totemin istisnasız rolu olduğunu zənn edir, onun ətinin yeyilməsini цzlərinə və başqalarına qadağan edirdilər.

Totem kimi qəbul olunan həmin heyvanın, yaxud quşun nəsli davam etdiyindən, onlar belə gьman edirdilər ki, qəbilənin ulu babası əbədi olaraq totemin simasında diri qalacaqdır. Deməli, totemizm həqiqətdə qəbilənin ulu əcədadına pərəstiş etmək, başqa sцzlə desək, o cəmiyyətin mьştərək ruhu formasına dьşmьş bir varlığa sitayiş etmək deməkdir.

Qəbilə ьzvləri xьsusi ibadət mərasimləri təşkil edərək totemin hərəkət, səs və rəftarını təqlid etməyə зalışır, bununla da qəbilənin ulu əcdadına itaət və məhəbbətlərini izhar etmək istəyirlər.

TOTEMİZMİN ƏSAS PRİNSİPLƏRİ

Totemizmin əsas prinsipləri aşağıdakılardır:

Totem; mana; tabu.

a) Totem:

Mə`lum olduğu kimi, totem mьqəddəs bir varlıqdır ki, camış, qartal, tutuquşu, kenquru, qırğı və ağac qurdu kimi heyvan, зay kolu kimi bitki, nadir hallarda yağış və hər hansı predmetlərdən biri ola bilər; yerli əhali bu kimi varlıqları цzlərinin ulu babası hesab edərək onu mьqəddəs sanmış və onlara pərəstiş etmişlər. Məsələn, qartalı цzьnə totem seзən hər bir qəbilə qartalın bьtьn nцvlərini mьqəddəs sayaraq sitayiş edirdilər.

Totem qəbilə ьzvlərinin milli simvolu, tayfa nişanəsi, bayraq və gerb surətində olmuş, qəbilə ьzvlərinin bir-birinə bağlılıq və birlik amili sayılmışdır. Bu simvollar mьxtəlif qəbilələri bir-birindən ayırmaqda seзilməkdə yeganə amil hesab olunur. Hər bir qəbilə ьzvь adətən toteminin heykəlini və ya şəklini evinin qapısında yaxud meydanlarda həkk etdirir, цz bədəninin mьxtəlif nahiyəsinə dərinin ьzərinə dцydьrьr, bə`zi vaxtlarda hətta цlən şəxslərin cənazəsi ьzərində də зəkirdilər. Qəbilə ьzvlərindən bə`ziləri зalışırlar ki, цz zahiri quruluşlarını da totemin şəklinə salsın. Misal ьзьn qəbilənin totemi quş olarsa, onlar цz başlarına, sinələrinə və bədənlərinə o quşun lələklərini yapışdırırdılar; totemi buynuzlu heyvanlardan olan qəbilə ьzvləri isə ona tabe olaraq цz başlarına buynuz vururdular.

b) Mana: (Mana)

Mana qeyri-mьəyyən və mistik həyat qьvvəsi ilə hər yerdə pərakəndə vəziyyətdə dolaşan, canlı və ya cansız, mьqəddəs və qeyri-mьqəddəsliyindən asılı olmayaraq, məxluqat arasında mцvcud olan əfsanəvi bir varlıqdır.

“Mana” kəlməsinin kцkь şimali-şərqi Avstraliyanın Malineziya adalarında yaşayan xalqların dilindən gцtьrьlmьşdьr. Manaya e`tiqad bəsləmək dьnyanın bir зox nцqtələrində yaşayan xalqlar arasında mьşahidə olunduğundan, sosioloqlar “mana” kəlməsini mistik qьvvənin varlığından başa dьşьlən elmi ifadə kimi işlədirlər. Hər bir yerdə mana ilə əlaqədar xьsusi qayda-qanunlar və adət-ən`ənələr mцvcud olmasına baxmayaraq, bu əqidənin ardıcıllarının hamısı mьştərək fikirdədirlər; onların inancına gцrə hər bir varlıqda namə`lum və mistik bir qьdrət vardır ki, qeyri-təbiidir, onun fəaliyyətləri mananın təbii həyat qьvvəsinin fцvqьndədir, mьəyyən şəxslərin vasitəsilə, yaxud diri və hərəkətdə olan şeylərin vьcudunda zahir olur. Onun belə bir xьsusiyyəti vardır ki, cansız əşyalardan canlılara, bir şəxsdən başqa bir şəxsə və ya mьəyyən şəxslərdən cansız əşyalara keзə bilir.

Səhra və зцllərdə yaşayan qəbilələr зox qьdrətli nəzərə зarpan hər bir şəxs, yaxud heyvan qarşısında цzlərinin acizliklərini hiss etdikləri ьзьn onların mana qьvvəsinə malik olduğunu zənn etmişlər. Buna gцrə də bu qьvvənin qarşısında цzlərini qorumaq, gьndəlik fəaliyyətlərində ondan kцmək istəmək, yaxud цz fiziki qьvvələrini artırmaq ьзьn ona mьqəddəs bir varlıq kimi yanaşmış və onlara sitayişolunma dərəcəsinə qədər xьsusi diqqət yetirmişlər.

v) Tabu: (Taboo)

Totemizm kimi ibtidai dinlərin ardıcılları arasında sirli və gizli qьvvəyə malik olan, fцvqəl-təbii gьcdən əlavə qьvvənin mцvcudluğuna, ondan uzaq olmağın gərəkliliyinə inanc da yayılmışdı. Hər kəs bu əşyalara yaxınlaşsa başına bцyьk bəlalar gələcəyi gцzlənilirdi. Buna gцrə də həmin qəbilələr qorxularından bu kimi əşyalardan зəkinər və ona əl vurmazdılar. Зьnki onlara əl vurmaqla qeybdən gələn cəzalara dьзar olacaqlarına inanırdılar. Əşyaların daxilində olan bu gizli və sirli qьvvəyə terminologiyada “tabu” deyilir. Tabu Sakit okeanın cənub qərbində yerləşən Aloneziya arxipelaqında yaşayan yerli əhalinin işlətdiyi xьsusi bir sцzdьr. Bu e`tiqadın oxşarı, yaxud eynilə цzь dьnyanın digər цlkələrində olan qədim dinlər arasında da mьşahidə olunduğundan, etnoqraflar tabu ifadəsini bьtьn oxşar e`tiqadlar ьзьn də istifadə edirlər.

Səhra və зцllərdə yaşayan qəbilələrin əksəriyyətində tayfa başзısı tabunun bariz nьmunələrindən hesab olunur. O, qəbiləyə rəhbərlik etmək qьdrətinə malik olana qədər qəbilə ьzvləri onun elə bir qeybi, sirli qьdrətə malik olduğuna inanırdılar ki, hətta onun bədəninə, paltarına və yaxud vəsaitlərinə, xalзa-palazına, ayağının izinə əl vurmağı belə təhlьkəli hesab edirdilər. Belə gьman edirdilər ki, bu gьnahlar tцrədənlərin həyatına qeybdən təhlьkələr yaradacaq. Buna gцrə də, gьnahın kəffarəsi kimi yaxşı iş gцrmək lazımdır.

Bu qəbilələrdə tabuların sayı-hesabı yoxdur. Cənazə, ovзu, balıqзı, əsgər, uşaq, həddi-bьluğa зatmaqda olan qız və ya oğlan, hətta bə`zi işlər, o cьmlədən mьəyyən sцzləri demək, yaxud bə`zi məkanlara daxil olmaq da tabu sayılır və onlardan uzaq gəzmək vacib hesab edilirdi.

“Tabu” sцzь totemizm ayininin xьsusi əməl və qaydaları barəsində də işlədilir. Bu qayda və əməllərin iki nцvь var:

1. Ləğv edilmiş;

2. Lazımi əməllər.

Əməllərin bu şəkildə bцlgьsь bir nцv İslam dininin vacib və haramlar təsnifatına bənzəyir. Totemizm ayinində ləğv edilmiş ədəb və əməllərin ən mьhьmь aşağıdakılardır:

Qəbilənin totemi hesab olunan heyvanları цldьrmək, ətini yemək, totem əşya və bitkilərə hцrmətsizlik etmək, hətta onlara toxunmaq və baxmaq. Misal ьзьn, totemi inək olan qəbilələr onun ətini yeməkdən зəkinməlidir. Amma qəbilə ьzvləri xьsusi ayin və mərasimlər keзirərkən цz totemlərinə qovuşmaq ьзьn təntənəli ritualla onun ətindən yemələri kimi xьsusi hallar istisna olunur.

Ləğv olunan inkari əməllərdən biri də toteməri bir olmayan qəbilənin qızları ilə evlənməkdir. Dini bayram sayılan gьnlərdə işləmək, yaxud bir şey yemək də eyni qayda ilə haram sayılırdı.

İndi isə Avstraliyanın bə`zi primitiv qəbilələri arasında geniş yayılmış totemist mərasimlərinin bir nьmunəsini şərh edirik:

Bu qəbilələrin insanları təzə həddi-bьluğa зatmış bir şəxsi ьzvlьyə, yaxud qəbiləyə və totemist dəstəyə qəbul etmək istəsələr, əvvəlcə onu mьəyyən bir mьddət tərki-dьnya həyat sьrməyə, qadınlarla və hələlik totemizm ayinini qəbul etməyən şəxslərlə gцrьşməkdən зəkinməyə vadar edirlər. Belə hallarda onun meşələrdə цzьnə sığınacaq seзməsi daha məqsədəuyğun hesab olunur. Bu halda xцrəklərin əksəriyyəti ona haram sayılır, halal olanlar da ya xьsusi şəxslər vasitəsilə onun ağzına qoyulmalı, yaxud цzь acından цlməyin qarşısını alacaq miqdarda yeməlidir.

Təzə həddi-bьluğa зatmış oğlan uşağı məşəqqətli ruhi məşğələlərlə mьşaiyət olunan bu ağır dцvrь keзdikdən sonra pak, xalis və mə`nəvi bir halda asketik həyat tərzindən зıxır və bundan sonra dini mərasimlərdə iştirak etməyə icazə alır.

“İntişiyuma” əslində totemizmin ən əsas ayini kimi qeyd olunan mərasimlərdəndir. Bu ayin ilk baharda və yağışlar yağmağa başlayan zaman təntənəli və bцyьk bir bayram kimi keзirilir. Mərasimdə qəbilənin bьtьn ьzvləri daşlı, kələ-kцtьr bir yamaca yığılır, tam зılpaq halda oynayıb rəqs etməyə, var gьcləri ilə ayaqlarını dцyəcləməyə və atılıb-dьşməyə başlayırlar. Onlar mьəyyən mahnılar oxuyur və həmin halda gьllərin tozlarını havaya səpirlər. Onların inancına gцrə bu əməl əkin-səpinin bərəkətinin зoxalmasına, onların nəslinin artmasına səbəb olur. Bu mərasimi yerinə yetirdikdən sonra qəbilənin bьtьn ьzvləri totem sandıqları mьqəddəs heyvanın ətini yemək ьзьn bir yerə yığışır və bununla da, цz ulu babalarının ruhu hesab etdikləri totem ilə birləşməyi mьmkьn sayırlar. Qəbilə ьzvləri bu mərasimlə цz ulu babalarına qarşı olan sədaqət, vəfadarlıq və həmrəyliklərini nьmayiş etdirirlər.

Qeyd olunan mətləblərdən belə bir nəticəyə gəlirik ki, totemizmdə qəbilənin ulu babası qəbilə ьzvlərinin əsli vьcudu və kцkь hesab olunur. Qəbilənin ulu babası цldьkdən sonra ruhunun qəbilənin totemi şəklində zьhur etdiyinə gцrə, o da mьqəddəsləşdirilərək sitayiş olunur. Ancaq, məşhur sosioloq Emil Durkim bu fikirdədir ki, totemistlər totemə pərəstiş və onun fцvqəladə qьdrətinə inanmaqla yanaşı bьtьn dьnyada tə`siri olan yeganə yaradan və yox edən qьvvəyə də e`tiqad bəsləyirlər. Totemlər bьtьn bu qьdrətlərdən məhrumdurlar. Dьnya səviyyəli bu qьdrətli gьc totemlərdə də təcəssьm olunmasına baxmayaraq, dьnyanın bьtьn başqa varlıqlarında mцvcuddur. Əlbəttə, varlıqlardan heз biri ilə eyni deyil, bu qьvvə əzəli və əbədi olmuş, totemlərin yaranmasından əvvəl və onlardan sonra da mцvcud olmuşdur.

QƏDİM VƏ MЬASİR TOTEMLƏR

Mьxtəlif xalqların tarix və ədəbiyyatından qalmış əsərlər aşkar şəkildə gцstərir ki, totemizm ayinin təxminən dьnyanın hər yerində qədim tayfa və millətlərin bцyьk əksəriyyətində olduğunu gцstərir.

Dьnya xalqlarının şifahi və yazılı ədəbiyyatının mьasir dцvrə gəlib зatmış dastan, nağıl, atalar sцzləri uzaq keзmişdə totemə e`tiqadın geniş yayılmasına dəlalət edir. Bu mənbələrdən biri kimi romalıların əfsanəvi dastanlarını və Yupiterin hekayəsini gцstərmək olar. Məşhur nəzəriyyəyə gцrə, цz sevgilisinin diqqətini cəlb etmək ьзьn o цzьnь qu quşu formasına salmışdır. Bu hadisə gцstərir ki, latınların əsil əcdadı sayılan Ariya qəbilələrindən biri qu quşunu цzьnə totem seзmişdir. Sonralar, tədricən bu quş ilahiləşdirilmiş və nəticə e`tibarı ilə Yupiter hekayəsi formasına dьşmьşdьr. Firdovsinin “Şahnamə” əsərində də bu e`tiqadın mьxtəlif yцnlərini tapmaq olar. Bu əsərdə İranın mьxtəlif tayfa və kцзəri xalqlarının bayraqları haqda deyir: “ - İran şahının ordusunda xidmət edən hər bir qəbilənin bayrağında mьxtəlif rəngli bir ulduz, yaxud heyvanın təsviri var idi. Bu bayraqlar hər bir tayfanın dьşərgə saldığı yerlərdə yьksək bir nцqtədə dalğalanırdı. Onların ьzərində ayın, ulduzun, canavarın, əjdahanın, filin və s. heyvanlar təsvir olunmuşdu.”