Dramat realistyczno-naturalistyczny: chłopski dramat rodzinny i wczesne dramaty Gabrieli Zapolskiej

Dramat naturalistyczny(twórcą E. Zola) przypada w Polsce na ostatnie dziesięciolecie XIX w. Dla naturalizmu ważne tez były przemyślenia niemieckich autorów Arno Holza i Johannesa Shlafa- ich koncepcją było przeniesienie do dialogów kopii mowy potocznej, niekontrolowanej rozmowy. Przełamano konwencjonalność dotychczasowych utworów scenicznych. Miał przedstawiać człowieka prawdziwego, z jego dobrymi i złymi cechami charakteru(nie wyklucza się brutalizmu)-ów człowiek powinien być usytuowany na tle autentycznego środowiska. Miejsce akcji(zalecane przedmieścia, a bohater to chłop lub robotnik) przedstawione z drobiazgową dokładnością w rozbudowanych didaskaliach. Należało unikać dydaktyki, sztucznej i zawiłej intrygi. Upraszczanie fabuły sprowadzano do „scen z życia”, zawsze połączonych ze sobą logicznie. Dialog miał naśladować naturalną wymowę, z gwarą i środowiskowym żargonem. Wykluczono kwestie „na stronie”. Monolog także nie był dobrze widziany.

Najważniejsze nazwiska- E. Zola, August Strindberg, Maksym Gorliz i Henryk Ibsen- ze społeczno obyczajowym demaskatorskimi sztukami. Jest autorem „Domu lalki”(1879), „Dzikiej kaczki”(1884). Obok M. Maeterlincka i Gerharda Hauptmanna, trójka najwyraźniej obecnych w MP dramatów. Wiele z powyżej omawianych elementów realizuje dramat chłopski(o tematyce chłopskiej). Chłop awansował do rangi bohatera tragicznego. Ważny dramat G. Hauptmanna „Przed wschodem słońca”(188?)- zagadnienie chłopskie b. ważne nie tylko ze strony literackiej, ale także społecznej: obrona własnej ziemi przed wywłaszczeniem chłopów w zaborze pruskimi, ruch ludowy w Galicji + pisarze pochodzenia chłopskiego- Kasprowicz, Orkan(←sięgają do dziejów chłopskich w dramatach-„Ofiara” Orkana, „Kostka Napierski” Kasprowicza. Chłopskie dramaty rodzinne („Świat się kończy” Kasprowicza, „Skąpany świat” Orkana) są przygnębiające i ponure. Takie najczęściej bywają utwory naturalistyczne. Tragiczny los spotyka tu człowieka najmniej agresywnego, słabszego(np. „Marcin Łuba” Orkana, cierpi walcząc z ojcem lichwiarzem w imię pokrzywdzonej gromadki- Jaś). Rodzinne konflikty pokazane są w kategoriach walki o byt. Grunt, status gospodyni, pieniądze to wartości dla których popełnia się zbrodnię. Do tragicznych konfliktów przyczyniają się zmiany na wsi pod wpływem przeludnienia, uprzemysłowienia, prawa urzędowe z reguły niezrozumiałe dla chłopa. Z reguły część rodziny realizuje konsekwentnie plan zniszczenia pary małżeńskiej lub człowieka, doprowadza do katastrofy. Konwencja werystyczna pojawia się w dialogach- gwara, słownictwo używane zwłaszcza podczas kłótni.

W dramatach przedstawiano różne środowiska: G. Zapolska-„wieś”(wczesne dramaty: „Małaszka” 1903, częściowo „Kaśka Kariatyda” 1903), rodziny mieszczańskie(„Żabusia”), strajkujących robotników(„W Dąbrowie Górniczej”), żydowską biedotę(„Matka Szwarcen Kopf” 1903). Wprowadzone są tu sceny mające dokładnie przedstawić środowisko. Czasami pojawiają się tu jakieś tezy(krytyka nauczani religii w szkole Żydów) czy rzadko cel moralizatorski. Prawdziwy talent pokazała G. Zapolska w „Żabusi”. Ibsenowski problem prawdy i kłamstwa utracił tu swoje dramatyczne znamię. Potraktowany z ironią(satyrą). Kłamstwo stanowi jedną z korzyści życiowych Żabusi. Znakomicie przedstawione sylwetki Żabusi i męża. Przedstawiają pewien typ charakterystyczny dla danego środowiska. Żabusia jest kobieca, ma czar, urok, pogodę, przymilność, infantylizm, amoralizm(!). Mąż jest bierny i wygodny. Ale nie ma w „Żabusi” złych, skrajnie i zdecydowanie dramatycznej. G. Zapolska- dramat rodzinny/mieszczański.

Date: 2016-01-14; view: 1078