Klasyfikacja oraz rola organizacji międzynarodowych

Wydarzenia II wojny światowej łącznie z doświadczeniami kryzysu gospodarczego lat 30. XX wieku utrwaliły w społeczności międzynarodowej przekonanie, iż istnieje potrzeba powołania międzynarodowych instytucji o zasięgu globalnym, które zajmowałyby się regulacją stosunków ekonomiczno-społecznych. Najpilniejsze kwestie dotyczyły ujęcia w ramy instytucjonalne rynków finansowo-walutowych, odbudowy gospodarczej krajów zniszczonych podczas działań wojennych oraz liberalizacji wymiany handlowej. W konsekwencji zmian zachodzących w gospodarce światowej organizacje i ich statutowe cele ulegały ewolucji.[17] Owe zmiany były także impulsem do tworzenia kolejnych instytucji i powierzania im nowych zadań. Od pewnego czasu obserwuje się dynamiczny rozwój międzynarodowych organizacji gospodarczych – zarówno w sensie ilościowym, jak i jakościowym oraz ich rosnącą rolę w świecie.

Istotnym zjawiskiem we współczesnym świecie jest fakt, że stosunki międzynarodowe są utrzymywane przez narody, organizacje międzynarodowe, korporacje transnarodowe, ruchy oraz organizacje społeczne i polityczne (kościoły, partie), również jednostki. Rozwijają się w sferze polityki, gospodarki, kultury, nauki i kontaktów międzyludzkich. Ich szczególny charakter wynika z tego, iż w środowisku międzynarodowym występuje wiele równorzędnych władz oraz ośrodków o tym samym stopniu suwerenności. Zachodzące procesy są żywiołowe, przeważnie niezorganizowane.[18]

Obecnie następuje intensyfikacja stosunków międzynarodowych związana z rosnącą współzależnością państw, globalnymi problemami, rozwojem integracji, czego efektem jest wyższy stopień zorganizowania stosunków międzynarodowych zarówno na poziomie regionalnym, jak i ogólnoświatowym.Organizacje międzynarodowe, rozróżniane według kryterium charakteru członków, można podzielić na: organizacje międzynarodowe rządowe, których członkamisą państwa reprezentowane przez swe rządy, oraz organizacje międzynarodowe pozarządowe, których członkami są związki, instytucje, osoby prawne i osoby fizyczne z różnych państw.

Organizacje międzynarodowe rządowe to związki państw utworzone na podstawie umów międzynarodowych, dążące do osiągnięcia różnych celów. Podstawową cechą jest istnienie stałych organów podejmujących decyzje co do wspólnych spraw i sposobów ich realizacji. Służą również trwałej współpracy w celu osiągnięcia minimum zgodności interesów państw członkowskich. Zdarza się także rywalizacja pomiędzy członkami, będąca przejawem rozbieżności interesów, rola organizacji polega wtedy na nadaniu rywalizacji pokojowego charakteru.

Organizacje pozarządowe to rodzaj organizacji międzynarodowych, których członkami są instytucje, stowarzyszenia krajowe oraz osoby prywatne. Ich prawną podstawą działania nie jest umowa międzynarodowa, lecz statut, noszący czasem nazwę konstytucji, regulamin lub inny wewnętrzny akt. Zasadą jest, iż muszą skupiać członków przynajmniej z trzech państw i być otwarte na nowych członków. Zakres oraz formy działania są bardzo różne, najczęściej ich powstanie wiąże się z dostrzeżeniem przez przedstawicieli różnych krajów wspólnych problemów lub interesów, których rozwiązanie lub realizacja wymaga współpracy międzynarodowej.

Decyzje zawsze są podejmowane w imieniu całej organizacji przez właściwe jej organy: stałe i czasowe, główne i pomocnicze. Pierwsze z nich mają zazwyczaj strukturę trzystopniową obejmującą: zgromadzenie ogólne, w którym reprezentowani są wszyscy członkowie, radę o węższym składzie i kompetencjach wykonawczych oraz sekretariat lub biuro urzędujące stale i pełniące czynności techniczne i biurowe.

Podstawę prawną organizacji stanowi statut. Uznaje się, że organizacje międzynarodowe spełniają trzy funkcje. Są to:

- funkcja regulacyjna – której zadaniem jest ustanawianie norm i wzorców o charakterze moralnym, politycznym, prawnym, mających odpowiednio kształtować postępowanie uczestników stosunków międzynarodowych,

- funkcja kontrolna – polegająca na ustalaniu stanu faktycznego oraz konfrontowaniu go z treścią norm i wzorców w celu przystosowania do nich postępowania uczestników stosunków międzynarodowych,

- funkcja operacyjna – polegająca na bezpośrednim świadczeniu przez organizację różnych usług na podstawie jej własnych decyzji, za pomocą jej zasobów.^19[19]

Podstawowa rola organizacji międzynarodowych polega na wywieraniu wpływu na postępowanie członków, stan i rozwój spraw należących do ich kompetencji. W tym celu muszą one posiadać, odrębną od sumy swych członków, osobowość. Jest to warunek posiadania przez każdą organizację podmiotowości prawnej. Sprawują one także władzę wobec swych członków, tym większą, im bardziej decyzje, które podejmują, dotyczą żywotnych interesów państw członkowskich.

Biorąc pod uwagę zasięg geograficzny poszczególnych organizacji międzynarodowych, można je podzielić na organizacje powszechne – obejmujące wszystkie państwa świata (np. Organizacja Narodów Zjednoczonych) oraz organizacje grupowe – obejmujące swoim zasięgiem tylko niektóre kraje należące do określonego regionu.

Date: 2016-01-14; view: 952