Gospodarka światowa i najważniejsze problemy rozwojowe współczesnego świata

Pojęcie „gospodarka światowa” (często mówi się o gospodarce globalnej) ma charakter w pewnym sensie umowny, ponieważ zakłada się, że wszystkie gospodarki suwerennych państw w świecie są powiązane ze sobą transakcjami ekonomicznymi i wzajemnie na siebie oddziałują. Gospodarka światowa jest systemem powiązanych ze sobą gospodarek narodowych albo zespołem powiązań ekonomicznych między podmiotami uczestniczącymi w międzynarodowym podziale pracy. W literaturze przedmiotu często spotykana definicja informuje nas, że gospodarka światowa jest zbiorem krajowych oraz międzynarodowych podmiotów gospodarczych, głównie przedsiębiorstw i instytucji rynkowych, połączonych ze sobą przez handel międzynarodowy,transfer czynników produkcji oraz inne formy współpracy, lecz działających w ramach państw lub ich ugrupowań oddzielonych od siebie granicami politycznymi.[14]

Gospodarki narodowe różnią się między sobą układami społecznymi, politycznymi, poziomami rozwoju zasobów produkcyjnych oraz stosunkami gospodarczymi. Inny mają także charakter, skalę oraz formy międzynarodowych stosunków gospodarczych.

Gospodarkę światową można także rozpatrywać w ujęciu węższym jako stadium rozwoju międzynarodowych stosunków gospodarczych. Jest to stan istniejący od drugiej połowy XIX wieku, kiedy relacje między gospodarkami poszczególnych państw przekraczały poziom zwykłej wymiany i coraz bardziej obejmowały procesy produkcji. Jednocześnie postępował proces zgłębiania i poszerzania współpracy gospodarek narodowych w sferze wymiany, rozwijał się międzynarodowy handel i wyłaniał się rynek światowy.¹⁴

Gospodarka światowa jest nie tylko zwykłą sumą gospodarek poszczególnych państw. Jest to również zespół uczestników, zwarty system takich gospodarek, których elementy są powiązane za pomocą międzynarodowego podziału i kooperacji pracy, a także stosunkami międzynarodowymi. Efekt takiego systemu gospodarek jest o wiele większy niż suma efektów uzyskiwanych przez oddzielne, odizolowane jednostki, które funkcjonowałyby bez jakichkolwiek relacji między sobą.

Ważnym elementem składowym gospodarki światowej jest rynek światowy. Jest to system procesów wymiany towarów i usług ukształtowany na podstawie międzynarodowego podziału pracy oraz międzynarodowych stosunków walutowo‑kredytowych i finansowych. Powstał pod koniec XVIII wieku na skutek aktywizacji handlu między oddzielnymi krajami. Dzięki angażowaniu się w te procesy coraz większej liczby krajów i regionów geograficznych świata odbywał się stały jego rozwój i rozprzestrzenianie. Procesy te prowadziły bardzo często do wykorzystywania różnorodnych form międzynarodowej kooperacji produkcyjnej, co powodowało zmniejszenie się udziału handlu w porównaniu z obrotem towarami, animowanym i obsługiwanym przez trwałe relacje technologiczno-produkcyjne.[15]

Biorąc pod uwagę omawiane procesy, można stwierdzić, że podmiotem gospodarki światowej jest ten, kto ma zdolność kształtowania i określania warunków międzynarodowej współpracy gospodarczej. W takim rozumieniu podmiotami gospodarki światowej są: gospodarki krajowe, ugrupowania regionalne, korporacje międzynarodowe i międzynarodowe organizacje gospodarcze. Cechą charakterystyczną tych podmiotów, a przez to także współczesnej gospodarki światowej, jest ich duża zmienność, której towarzyszą zmiany relacji między nimi oraz powiązań je łączących.

Gospodarka światowa składa się z wzajemnych powiązań – nawet tych nielegalnych – pomiędzy ludźmi, przedsiębiorstwami i rządami, które przekraczają granice państwowe. Podmiotami gospodarki światowej są:

- przedsiębiorstwa krajowe (narodowe),

- przedsiębiorstwa międzynarodowe (korporacje transnarodowe),

- gospodarki narodowe poszczególnych krajów wraz z instytucją państw,

- międzynarodowe (regionalne) ugrupowania integracyjne,

- międzynarodowe organizacje gospodarcze.

Przedsiębiorstwa krajowe (narodowe) stają się podmiotami gospodarki światowej tylko wówczas, gdy nawiązują i utrzymują znaczące dla swego funkcjonowania międzynarodowe stosunki gospodarcze z innymi podmiotami gospodarki światowej.[16]

Date: 2016-01-14; view: 898