Etapy rozwoju powieści historycznej w LP XIX-XX w.

W dzisiejszej odsłonie cyklu o gatunkach zajmiemy się powieścią historyczną. Jak sugeruje sama nazwa, jest to odmiana powieści, w której wydarzenia rozgrywają się się we wcześniejszych epokach, będących zamkniętym etapem dziejowym. W utworach, będących reprezentantami tego gatunku, przedstawione wydarzenia zwykle są zgodne z prawdą historyczną – jeśli więc autor opisuje czasy, w których doszło do Bitwy pod Grunwaldem, to nie umieszcza akcji w XVIII wieku i nie pisze, że w bitwie wojska tureckie walczyły z angielskimi. Autorzy powieści historycznych zwykle starali się oddawać koloryt danej epoki oraz przedstawiać czytelnikowi jej najważniejsze problemy. Oczywiście, nie oznacza to, że wszystko to, o czym czytamy w powieści historycznej, jest prawdą:) Zwykle w udokumentowane wydarzenia zostają wplecione wątki, związane z losami całkowicie fikcyjnych postaci.

Za „ojca” powieści historycznej uznaje się Waltera Scotta, szkockiego poetę i powieściopisarza, żyjącego na przełomie XVIII i XIX wieku. Mówi się o nim jako o twórcy, który wskrzesił piękno przeszłości. Scott sprawnie przedstawiał wątki romansowe, umieszczając je w toku wydarzeń historycznych. Starał się także odtworzyć koloryt przeszłości i eksponować rolę zwykłego człowieka w wydarzeniach politycznych. Od jego nazwiska wzięło się określenie „powieść typu walterscottowskiego”. W tym typie powieści naśladowcy – podobnie jak Scott – starali się jak najlepiej oddać charakter opisywanej epoki, umieszczając jednak na pierwszym planie intrygujące i pełnie zwrotów akcji wątki, które miały zaciekawić czytelnika.

Trzeba także pamiętać, że powieść historyczna często jest zależna od czasów, w których powstaje – na jej kształt ma przede wszystkim zakres wiedzy historycznej, jaka jest w danym okresie dostępna. Poza tym ten typ powieści nie jest także wolny od problematyki, ważnej dla czasu, w jakim jest tworzona. W związku z tym w wielu powieściach historycznych możemy znaleźć odbicie problemów politycznych czy społecznych, które dostrzegał wokół siebie autor. W takim wypadku historyczna otoczka jest często tylko kostiumem, pod którym kryje się aktualna wymowa danego dzieła. Przykładem na to może być chociażby znana wszystkim „Trylogia” Henryka Sienkiewicza. Autor postanowił stworzyć cykl, ponieważ żywił przekonanie o tym, że tradycja jest bardzo ważnym czynnikiem, wpływającym na kształtowanie się świadomości narodowej. Utwory, wchodzące w skład “Trylogii”, powstały w czasie, gdy Polska znajdowała się pod zaborami, w których – w zależności od tego, pod czyim zaborem się znajdował się dany teren – zwalczano przejawy polskiej kultury. W związku z tym Sienkiewicz, powracając do dawnych czasów, stworzył powieści „ku pokrzepieniu serc”.

Jeśli chodzi o inne kwestie, dotyczące powieści historycznej, to jest ona zwykle wierna formom, które zostały ukształtowane przez dziewiętnastowieczny realizm. W związku z tym w tym typie powieści najczęściej występuje narrator trzecioosobowy, który wie wszystko o świecie przedstawionym oraz o jej bohaterach. Ważną rolę odgrywa także bardzo wyraźnie zarysowana fabuła. We współczesnej odmianie powieści historycznej podjęto próby jej unowocześnienia – stosuje się często nowsze techniki narracyjne, takie jak na przykład przedstawienie wydarzeń w porządku niechronologicznym. W wielu dwudziestowiecznych utworach literackich tego typu przedstawiano także relację o rzeczach, będących jedynie wytworem wyobraźni postaci – tak czynił w swojej twórczości Teodor Parnicki, który stworzył odmianę powieści historyczno-fantastycznej. Włącza ona niejednokrotnie do wydarzeń historycznych działania sił nadprzyrodzonych – świat realny i fantastyczny uzupełniają się w niej wzajemnie. Często też dochodzi do sytuacji, w której wydarzenia historyczne są przedstawione na zasadzie fantastyki – czyli autor ukazuje czytelnikom, co by były, gdyby dane wydarzenia potoczyły się inaczej.

Wśród autorów polskiej dwudziestowiecznej powieści historycznej można wskazać między innymi Władysława Terleckiego. Zmarły w 1999 roku pisarz znany był z tworzenia opowiadań oraz powieści historycznych, skupionych wokół tematu powstania styczniowego. Wśród jego utworów, poruszających tę tematykę, można wymienić na przykład “Spisek”, “Dwie głowy ptaka” czy “Powrót z carskiego sioła”. Warto także wspomnieć o wciąż aktywnym literacko Jacku Komudzie, który jest z wykształcenia historykiem. Akcja większości jego utworów rozgrywa się w czasach polskiego sarmatyzmu, a bohaterem wielu z nich jest Jacek Dydyński – polski szlachcic, a zarazem awanturnik.

Date: 2016-01-14; view: 744