Twórczość Zbigniewa Herberta

Pierwszą, najbardziej rzucającą się w oczy cechą całej twórczości Herberta jest częste odwoływanie się do wątków mitologicznych. Herbert sięgał do nich w sposób aktywny – chciał dotrzeć do istoty antycznych postaw jako prawzorów postępowania współczesnego człowieka, odarłszy je wcześniej z naleciałości tradycji. Poeta nie traktował przeszłości jako tworu zamkniętego – jego zdaniem reminiscencje zdarzeń minionych odbijają się echem w chwili obecnej.

Z takiego podejścia wynika specyficzny klasycyzm Herberta. Herbert nie próbuje idealizować przeszłości, nie traktuje dzieł czy bohaterów klasycznych jako pomników bez skazy. W swoim klasycyzmie Herbert podkreśla wymiar moralny – dawne postaci, choć ogarnięte tą samą żądzą zła, co współczesne, stanowią wzór samodoskonalenia się, dotarcia do istoty człowieczeństwa, do tego, co w człowieku jest najbardziej godne szacunku.

Herbert jest pisarzem nie tylko moralistycznym, ale także metafizycznym – stawia sobie pytania o sens istnienia. Najlepiej pokazuje to cykl wierszy, których bohaterem jest wymyślona przez poetę postać Pana Cogito. Poza tym Herbert często zadaje sobie pytania o sens egzystencji ludzkiej w sytuacjach krańcowych – śmierci, zderzenia z totalitaryzmem, wobec przemocy i cynizmu historii.

Językowe ukształtowanie wierszy Herberta jest charakterystyczne – w sposób mistrzowski łączy ironię z patosem, wielką metaforę lub parabolę z językiem prostym, przekaz kulturowy z poetyką dnia codziennego. Jego wiersze są napiętnowane doświadczeniami historycznymi XX wieku. Herbert stara się w nich znaleźć odpowiedzi na najtrudniejsze pytania naszej współczesności.

W zbiorach esejów Herberta widać charakterystyczne dla niego podejście do tradycji, do dorobku literackiego i kulturowego epok minionych. Herbert stworzył trzy zbiory esejów, wydane w formie książkowej: „Barbarzyńcę w ogrodzie”, „Martwą naturę z wędzidłem” i „Labirynt nad morzem”.

„Barbarzyńca w ogrodzie” to plon pierwszej zagranicznej podróży Herberta do Włoch i Francji. Książka została wydana w Warszawie w 1962 r. Wszystkie dziesięć esejów w niej zawartych dotyczy stosunku autora do kultury śródziemnomorskiej i jej dorobku. Herbert poświęca swoją uwagę zabytkom: prehistorycznym malowidłom naskalnym w Akwitanii (esej pt. „Lascaux”), greckim pałacom i świątyniom („U Dorów”), francuskim katedrom gotyckim („Kamień katedry”), świątyni Posejdona w Pasteum we Włoszech („Il Duomo”), freskom Piera della Francesca w Arezzo („Pierro della Francesco”), malarstwu szkoły sieneńskiej („Siena”) i prowansalskim pejzażom („Arles”).

Sam tytuł zawiera w sobie pewien paradoks – wschodni Europejczyk, tytułowy „barbarzyńca”, próbuje opisać „ogród sztuk” kultury śródziemnomorskiej. Ogród, w którym jest tylko gościem, podróżnikiem. Jednak wiedza i obycie Herberta, który opisuje wszystkie te wspaniałe dzieła, jest zaprzeczeniem owego tytułowego „barbarzyństwa”.

Zbiór esejów „Martwa natura z wędzidłem” ukazał się w 1993 r. i jest wynikiem podróży Herberta do Holandii. Całą książkę poeta poświęcił XVII-wiecznemu malarstwu holenderskiemu. Tytuł zbioru pochodzi od tytułu dzieła praktycznie nieznanego holenderskiego malarza Torrentiusa.

Trzeci zbiór esejów, „Labirynt nad morzem”, ukazał się dopiero po śmierci poety (w roku 2000), choć został napisany dużo wcześniej. Herbert złożył go w wydawnictwie Czytelnik w 1968 r., ale później zrezygnował z publikacji. Zbiór poświęcony jest głównie kulturze i historii starożytnej Grecji, ale zawiera także materiały dotyczące cesarstwa rzymskiego czy Etruskom. Herbert przygląda się znanym zabytkom kultury greckiej – Akropolowi, Knossos na Krecie – wybiera jednak do opowiedzenia epizody nieznane szerszej publiczności. Przeciwstawia się obiegowym opiniom historyków.

Date: 2016-01-14; view: 676