Home Random Page


CATEGORIES:

BiologyChemistryConstructionCultureEcologyEconomyElectronicsFinanceGeographyHistoryInformaticsLawMathematicsMechanicsMedicineOtherPedagogyPhilosophyPhysicsPolicyPsychologySociologySportTourism






Główne cechy języka ogólnopolskiego XX wieku

JEZYK OGÓLNOPOLSKI XX WIEKU

Język ogólnopolski jest narzędziem porozumiewania się przeznaczonym dla wszystkich Polaków. Jest to podstawowa odmiana języka, której używa się we wszystkich sytuacjach publicznych, w instytucjach publicznych, uczy się więcej jej w szkole, a jej dobre opanowanie jest warunkiem czynnego uczestnictwa w kulturze ogólnonarodowej. Ogólnością swoją przeciwstawia się ten język zarówno gwarom, które mają charakter lokalny, jak też różnym językowym odmianom środowiskowym. Można więc określić język ogólnopolski jako język dość silnie znormalizowany, przy tym normy językowe w znacznej mierze tkwią w podświadomości językowej, ale też są uchwycone, opisane i skodyfikowane w gramatykach i słownikach.

Mimo znormalizowania język ogólny nie jest całkowicie jednolity. Przede wszystkim ma dwie podstawowe odmiany: ustną i pisaną, które różnią się głównie stopniem znormalizowania oraz jakością i ilością zasobu leksykalnego.Wyróżnić też można odmiany terytorialne oraz różne style.

 

Chronologia języka ogólnopolskiego

Wiek XX częściowo jest kontynuacją poprzedniego stulecia – bytowania narodu w warunkach braku państwa i rozbicia na trzy zabory. Kryteria historyczne dyktują więc wydzielenie okresu I: 1900 –1918. Okres drugi obejmuje lata międzywojenne, czyli 1918 – 1939. Okres III to krótki epizod wojny i czas ogromnych przekształceń bazy społecznej i warunków technicznych: 1939 – do chwili obecnej.

Oczywiście, granice czasowe są tu w znacznej mierze umowne, wyznaczają raczej zmiany bazy społecznej języka ogólnego, jego zasięgu i roli, w mniejszym stopniu wiążą się z konkretnymi zmianami substancji językowej, m. in. cech gramatycznych, które nie przekształcają się z roku na rok, lecz stopniowo przez dziesiątki, jeśli nie setki lat.

 

Główne cechy języka ogólnopolskiego XX wieku

Sprobujemy zaprezentować te podstawowe cechy, które odróżniają język XX w. od języka wieków poprzednich. Ogólnie można tylko zaznaczyć, że stabilizacja norm wyraźniej występuje w odmianie pisanej niż w mówionej, która odznacza się normą słabszą, więc szybciej ewoluje, łatwiej ulegając naciskom różnych czynników.

 

6. 2. 1. Ortografia.Dzięki dwu kolejnym reformom, w latach 1918 i 1936, nastąpiła normalizacja ortografii:



1) likwidowano w deklinacji przymiotnikowo-zaimkowej końcówki –em, -emi, ujednostajniając odnośne formy w postaci –ym (-im), -ymi (-imi);

2) ustalono pisownie wyrazów obcych typu Maria, opinia, Francja;

3) precyzyjniej formułowano przepisy interpunkcyjne;

 

6.2. 2. Fonetyka.Znaczne zmiany dotyczyły również fonetyki:

1) zanikanie resztek tzw. e pochylonego;

2) ustalenie połączenia ge, np.generał;

3) wymawianie głosek dźwięcznych tam, gdzie wprawdzie zapisane są litery głosek dźwięcznych, ale naturalna polska wymowa zawsze tę dźwięczność znosi;

4) ujednolicanie miejsca akcentu w wyrazie przez usuwanie wyjątków akcentowych;

5) zmiana przebiega w wymowie nosówek ą, ę;

6) używanie wariantów fonetycznych, np. drętwieć (trętwieć), szturchać (szturkać).

 

6. 2. 3. Fleksja.Zmiany fleksyjne od wieków biegną w kierunku uproszczenia odmiany, usuwania wyjątków, precyzyjnego określania norm. Dla wieku XX charakterystycznymi są:

1) zakończony proces usuwania starej końcówki –a w M. l.m. takich rzeczowników, jak proces, interes, skrypt;

2) rzadczej występowanie końcówki –owie (np. autorzy, a nie autorowie), czy –i w M. l.m. rzeczowników żeńskich spółgłoskowych (np. raczej postacie niż postaci) oraz –mi w N. l.m. (np. gałęziami);

3) ograniczania ruchomości końcówek czasu przeszłego i trybu przypuszczającego;

4) cofanie się form czasownikowych na –ywa na rzecz form z –uje (-ywuje) np. wykonywa → wykonuje, wykonywuje.

 

6. 2. 4. Słowotwórstwo.Osiągnięcia słowotwórstwa są nastęnymi:

1) usuwanie wariantów: boleśnie (boleśno);

2) szerzenie się stopnowania za pomocą bardziej, najbardziej;

3) zanikania przyrostków żeńskich w nazwiskach kobiet – żon i córek: -owa, -ówna, -ina, -anka;

4) szerzenie się skrótowców;

5) tworzenie większej liczby wyrazów o identycznej budowie słowotwórczej i podobnym znaczeniu (tak zwn. seryjność): biurowiec, falowiec, wieżowiec, mrówkowiec, wysokościowiec.

 


Date: 2016-01-05; view: 998


<== previous page | next page ==>
LA MUJER DE MI HERMANO – JAIME BAYLY | Język ogólnopolski XX wieku
doclecture.net - lectures - 2014-2024 year. Copyright infringement or personal data (0.006 sec.)