CATEGORIES:
BiologyChemistryConstructionCultureEcologyEconomyElectronicsFinanceGeographyHistoryInformaticsLawMathematicsMechanicsMedicineOtherPedagogyPhilosophyPhysicsPolicyPsychologySociologySportTourism
nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.
Autorskie prawa osobiste.
Problem autorskich praw osobistych reguluje artykuł 16 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, który stanowi, że autorskie prawa osobiste chronią nieograniczoną w czasie i nie podlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem, a w szczególności prawo do: Autorstwa utworu, 2) oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo, 3) nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania, 4) decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności,
nadzoru nad sposobem korzystania z utworu. Prof. E Traple komentując przepis art. 16 napisała m.in. autorskie prawa osobiste, których znaczenie i charakter zostały dostrzeżone oraz ukształtowane w dużej mierze przez orzecznictwo sądów francuskich, odnoszą się do sfery niemajątkowych (pozaekonomicznych) interesów twórcy, związanych z konkretnym utworem. Okoliczność ta nie sprzeciwia się jednak temu, że wspomniane prawa mogą mieć dla twórcy także znaczenie ekonomiczne, choć pozostające niejako „na dalszym planie”. Na tym tle możliwe jest przyjęcie w szczególnych sytuacjach konstrukcji nadużycia prawa, gdy twórca w sposób lub w zakresie odbiegającym od powszechnie przyjmowanego wykorzystuje swe zakazowe uprawnienia osobiste przede wszystkim dla uzyskania korzyści materialnych; w praktyce dotyczyć to może najczęściej zakazu wprowadzania zmian do zrealizowanych dzieł architektonicznych. Pozamaterialne interesy twórcy doznają ochrony - choć z różnym nasileniem - również „z drugiej strony”, tj. w związku z wykonywaniem autorskich praw majątkowych; uwidacznia się to choćby w prawie, jakie przyznaje się twórcy utworu pierwotnego w zakresie rozporządzania opracowaniami[1]. Autorskie prawa osobiste powstają z chwilą ustalenia utworu (chociażby miał postać nie skończoną). Dla ochrony osobistych interesów twórcy w okresie wcześniejszym, ze względu na podejmowany przez niego proces twórczy, należy stosować przepisy art. 23 i 24 k.c. Ochrona autorskich dóbr osobistych, w przeciwieństwie do wszystkich innych dóbr osobistych, nie jest ograniczona w czasie i „trwa wiecznie”. W praktyce dochodzi jednak do osłabienia intensywności tej ochrony po śmierci twórcy. W miarę upływu czasu ulega ona dalszej „erozji”, ewoluując, w coraz wyższym stopniu, w kierunku ochrony pewnych interesów publicznych, powszechnych, związanych z poszanowaniem dorobku (dziedzictwa) kulturalnego. Wyliczenie zawarte w art. 16 ma charakter przykładowy, gdyż w innych przepisach ustawy o prawie autorskim znajdujemy konstrukcje chroniące autorskie prawa osobiste np. art. 32 ust. 2 (W razie podjęcia decyzji o zniszczeniu oryginalnego egzemplarza utworu plastycznego znajdującego się w miejscu publicznie dostępnym, właściciel jest obowiązany złożyć twórcy utworu lub jego bliskim ofertę sprzedaży, jeżeli porozumienie się z nim, celem złożenia oferty, jest możliwe. Górną granicę ceny określa wartość materiałów. Jeżeli sprzedaż nie jest możliwa, właściciel jest obowiązany umożliwić twórcy sporządzenie kopii bądź - zależnie od rodzaju utworu - stosownej dokumentacji), czy art. 56 ust. 1 (Twórca może odstąpić od umowy lub ją wypowiedzieć ze względu na swoje istotne interesy twórcze). Omawiając wstępnie autorskie dobra osobiste należy zwrócić uwagę na pojęcie „więź twórcy z utworem”, które przed wojną zdefiniowano jako chroniące węzeł uczuciowy, jaki wiąże twórcę z dziełem przed wszystkimi bezzasadnymi aktami, które by mogły uczucia twórcy do jego dzieła zadrasnąć.[2] Sąd Apelacyjny w Krakowie w jednym z orzeczeń stwierdził m.in. nie każda zmiana dowolnego elementu treści lub formy utworu narusza prawo do jego integralności, lecz tylko taka jego zmiana, która „zrywa” lub „osłabia” więź twórcy z utworem, usuwa lub narusza więź między utworem a cechami indywidualizującymi jego twórcę. Tak oznaczonych cech naruszenia prawa do integralności utworu nie spełniają drobne zmiany elementów jego treści i formy, które nie uchylają atrybucji utworu[3]. W innym orzeczeniu napisano m.in. błędy interpunkcyjne, które nie mogą mieć wpływu na treść merytoryczną utworu i nie wpływają na odbiór artykułu przez czytelnika, choćby nawet budziły negatywne odczucia u autora, nie mogą być uważane za wywołujące ujmę dla autorskich praw osobistych. Błędy takie nie stanowią naruszenia autorskich dóbr osobistych[4]. Ale już za naruszenie praw osobistych uznano wykonanie kopii medalu, które ze względów technicznych mają nieostre kontury i zasadniczo różnią się od oryginalnego projektu, godzi w autorskie prawo osobiste do nienaruszania postaci dzieła[5]. W „Komentarzu” w sposób następujący opisano pojęcie „więź twórcy z utworem” Chodzi tu o osobisty stosunek twórcy do dzieła. Sformułowanie użyte w art. 16 wskazuje, że ustawodawca uwzględnia wiele autorskich dóbr osobistych, odpowiadających pojedynczym, wyodrębnionym interesom niemajątkowym. Można jednak bronić poglądu, że w istocie ustawa wprowadza jedno autorskie dobro, a zarazem prawo osobiste (mające na uwadze właśnie ową więź łączącą twórcę z utworem) rozciągające się na wiele poszczególnych pozamajątkowych dóbr (interesów). Przyjęcie tej drugiej interpretacji ułatwiałoby ewentualną próbę wykładni dopuszczającej zbycie lub zrzeczenie się poszczególnych autorskich praw osobistych[6]. W przypadku współautorstwa nie powstaje wspólność autorskich dóbr i praw osobistych. Każdy ze współtwórców korzysta z ochrony niezależnych, „własnych” poszczególnych autorskich dóbr osobistych. W przypadku konfliktu pomiędzy współautorami w sferze wykonywania autorskich praw osobistych (spory powstają przede wszystkim w sferze wykonywania prawa do decydowania o publikacji i prawa do integralności) brak podstaw, by stosować w drodze analogii przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych. Natomiast wobec nadużywania swych uprawnień przez jednego ze współautorów względem pozostałych współtwórców sąd może zastosować w szczególnych przypadkach art. 5 k.c., mówiący o zasadach współżycia społecznego. Podsumowując tę część rozważań przytoczę, jeszcze jedno orzeczenie pokazujące czym może być „więź twórcy z utworem” Przedmiotem ochrony autorskich dóbr osobistych twórcy jest każdy przejaw osobistego stosunku twórcy do utworu. Naruszenia tego dopuszcza się (…) ten kto działa w inny sposób z ujmą dla autorskich dóbr osobistych twórcy (…) Odtworzenie kompozycji z kwiatów, której twórcą jest powódka naruszyło jej sferę psychiczną (zadowolenia, spokoju)[7]. 5.1.Prawo do autorstwa utworu Podstawowe prawo osobiste to prawo do oznaczenia utworu nazwiskiem twórcy, nazywane niekiedy prawem do ojcostwa utworu. Ma ono na celu zagwarantowanie autorowi, że nikt nie przypisze sobie autorstwa utworu. Uprawnienie to dotyczy nie tylko oznaczenia utworu swoim nazwiskiem, ale także pseudonimem, inicjałami, a nawet rozpowszechniania anonimowego. Są jednak sytuacje, w których oznaczenie autorstwa jest niewykonalne np. aranżacja wnętrz. Jeżeli autor zastrzeże sobie anonimowość wówczas naruszeniem będzie odszyfrowanie jego danych. W 1928 roku SN stwierdził, że gdy autor przesyła do druku utwór podpisany swoim nazwiskiem lub pseudonimem, to tym samym wyraża żądanie, aby utwór został umieszczony z takim właśnie podpisem. Specjalnego zastrzeżenia w tym przedmiocie ustawa o prawie autorskim nie wymaga[8]. Teza ta została rozwinięta przez Sąd Apelacyjny w Krakowie, który stwierdził, że w odniesieniu do osobistego prawa twórcy do „oznaczania utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo” (art. 16 ust. 2 pr. aut.) należy domniemywać jego pozytywne wykonanie, tj. decyzję twórcy o rozpowszechnianiu utworu ze wskazaniem jego nazwiska lub pseudonimu: natomiast negatywne wykonanie tego prawa, tj. decyzja twórcy o zatajeniu jego autorstwa musi wynikać z wyraźnego oświadczenia woli twórcy[9]. W tym miejscu muszę powrócić do omawianego już wcześniej pojęcia plagiatu, pojęcia przypomnę, które nie posiada definicji ustawowej. Encyklopedie definiują plagiat jako naruszenie osobistych praw autorskich polegające na przywłaszczeniu sobie autorstwa cudzego utworu naukowego, artystycznego lub literackiego, albo na zapożyczeniu treści lub wyjątków z cudzego utworu bez podania twórcy i źródła z którego treść ta lub wyjątki zostały zaczerpnięte[10] lub prościej jako przywłaszczenie sobie cudzego autorstwa[11]. To lakoniczne stwierdzenie w najlepszy sposób oddaje istotę plagiatu. Sąd Najwyższy w ten sposób omówił zjawisko plagiatu, do którego z samej jego istoty dochodzi wówczas, gdy następuje wykorzystanie elementów cudzego utworu w takim stopniu, iż brak jest twórczej działalności plagiatora i jego utwór nie nosi cech oryginalności. Niezbędne jest zatem zapoznanie się przez niego z treścią i formą utworu stanowiącego źródło materiału przejętego do utworu własnego. (…) O plagiacie będzie zatem decydować świadome wykorzystanie, przywłaszczenie elementów cudzego utworu w takim stopniu, że nie pozwala to na ocenę późniejszego utworu jako całkowicie oryginalnego, powstałego w całości w wyniku procesu twórczego jego autora. Wobec ustalenia, że pozwanemu nie był znany utwór powoda i że plakat powstał w wyniku całkowicie samodzielnego, niezależnego od innych utworów, procesu twórczego, dowód taki był zbędny.[12] Plagiat może mieć charakter jawny – stwierdzenie, że jest się autorem utworu, w sytuacji w której nic się do niego nie wniosło, lub ukryty – przypisanie sobie autorstwa wykorzystanych we własnym utworze fragmentów utworów innych osób. Tak więc plagiatem będzie przytoczenie w dziele naukowym nawet krótkiego cytatu z artykułu i nieopatrzenie go odpowiednim przypisem. W pracach naukowych łatwo jest napiętnować plagiat polegający na przepisaniu cudzej pracy. Trudniej jest udowodnić plagiat twórczy, gdy zostały przejęte np. argumentacja, czy układ pracy. W tym miejscu należy podkreślić, że pojęcie plagiatu jest zawężone wyłącznie do autorskoprawnej definicji tzn. cech indywidualnej twórczości. Przejęcie elementów, które nie podlegają ochronie prawa autorskiego takich jak ustaleń naukowych, odkryć, pomysłów, koncepcji, matematycznych, procedur) nie stanowi naruszenia praw autorskich. Będzie natomiast z pewnością naruszeniem dóbr osobistych w rozumieniu prawa cywilnego. O takim naruszeniu będziemy mogli mówić jeżeli zostanie spełniona jedna z poniższych przesłanek: · przejęte cudze wyniki badań naukowych zostaną rozpowszechnione lub opublikowane po raz pierwszy; · wykorzystany rezultat badawczy ma znaczenie dla całości całej pracy (odkrycie jest analizowane, krytykowane, omawiane etc.); · dochodzi do pośredniego zawłaszczenia autorstwa (czytelnik może odnieść błędne wrażenie na podstawie np. stylu opracowania co do autorstwa tekstu); · autor publikacji powołuje się na inne równorzędne źródła, pomijając źródło główne[13]. Omawiając problematykę plagiatu, należy jeszcze zwrócić uwagę na następujące pojęcia: · „plagiatu odwróconego” – fałszywe przypisanie innej osobie autorstwa dzieła (przykładem tutaj może być proces wytoczony autorom książki „Przerwana dekada” - Januszowi Rolickiemu i Edwardowi Gierkowi przez Wojciecha Żukrowskiego. W jednym z fragmentów książki podano, iż Wojciech Żukrowski jest rzeczywistym autorem książki „Barwy walki” Mieczysława Moczara i że z tego powodu czerpał rozmaite korzyści. Sąd uznał powództwo i nakazał opuścić w wydaniu kwestionowane fragmenty[14]). Samo działanie tego typu nie stanowi naruszenia przepisów prawa autorskiego, ale stanowi naruszenie dóbr osobistych opisanych w kodeksie cywilnym (art. 23 i 24). · „autoplagiatu” – wielokrotne publikowanie tego samego tekstu z niewielkim zmianami, wprowadzając w błąd czytelnika, że ma on do czynienia za każdym razem z nowym utworem; działanie takie narusza przepisy prawa autorskiego, jeżeli twórca poprzednio przeniósł prawa do dzieła na inny podmiot (np. wydawnictwo). · „ghostwriterów” – osób, które za wynagrodzeniem godzą się na publikację swoich dzieł pod nazwiskiem innej osoby. Co do zasady takie umowy w świetle prawa autorskiego są nieważne, za wyjątkiem wystąpień pisanych dla polityków (tu w grę wchodzi prawo zwyczajowe i długotrwała tradycja). W tym miejscu należy przypomnieć, że ostatnio wprowadzono zmiany mające na celu uniknięcie przypisywania sobie prac naukowych stworzonych przez inne osoby. Zjawisko to było dość powszechne na poziomie prezentacji maturalnych, prac zaliczeniowych, licencjackich, magisterskich, doktorskich. Zmiany wprowadzone w 2005 w ustawie o szkolnictwie wyższym umożliwiają w przypadku takiego czynu unieważnienie tytułu naukowego lub zawodowego, stopnia naukowego, rozwiązanie stosunku pracy z nauczycielem akademickim, wszczęcie postępowania dyscyplinarnego wobec studenta. 5.2.Prawo do integralności utworu Prawo do integralności utworu można zdefiniować jako prawo do zachowania w nienaruszonym kształcie jego treści i formy[15]. Wynika z tego zakaz wprowadzania zmian w utworze bez zgody twórcy. Powstaje pytanie jak należy rozumieć to uprawnienie przyznane autorom oraz czy ma ono charakter bezwzględny. Zdaniem profesorów J. Barty i R. Markiewicza ochrona prawa do integralności nie jest ograniczona do elementów twórczych (w rozumieniu prawa autorskiego) utworu. Toteż zmiana treści np. ustaleń naukowych (odkryć) winna być oceniana jako naruszenie prawa do integralności utworu[16]. Z kolei Sąd Apelacyjny w przyjął węższe rozumienie pojęcia prawa do integralności utworu, w sprawie dotyczącej projektu zagospodarowania zabytkowego placu uznał, że na gruncie prawa autorskiego ochronie podlegają tylko estetyczne, a nie funkcjonalne elementy w strukturze utworu architektonicznego[17]. Orzeczenie wydaje się kontrowersyjne, w tym zakresie, że – przyjmując, że prawa osobiste chronią więź twórcy z utworem – zmiana elementów funkcjonalnych w znacznym zakresie, może tę więź naruszyć. Należy podkreślić, że prawo do integralności utworu, jest niezależne od takich czynników jak umowa, czas trwania praw majątkowych, dozwolony użytek. Ustawa o prawie autorski zawiera kilka przepisów świadczących o tym, że prawo do integralności utworu nie ma charakteru bezwzględnego. Co prawda zasadą jest zakaz wprowadzania zmian bez zgody twórcy, to jednak w art. 49 ust. 2 znajduje się wyjątek, zgodnie z którym następca prawny, choćby nabył całość autorskich praw majątkowych, nie może, bez zgody twórcy, czynić zmian w utworze, chyba że są one spowodowane oczywistą koniecznością, a twórca nie miałby słusznej podstawy im się sprzeciwić. Dotyczy to odpowiednio utworów, których czas ochrony autorskich praw majątkowych upłynął. Sformułowanie oczywista konieczność powinna być rozpatrywana w kontekście: · rodzaju utworu, · czy – zgodnie z umową – jest możliwe korzystanie z dzieła bez wprowadzania zmian, · czy w momencie zawierania umowy obie strony miały świadomość konieczności wprowadzenia zmian, · jakie będą skutki dla następcy prawnego, zaniechania wprowadzenia zmian, z punktu widzenia realizacji nabytych uprawnień. Komentując powyższy przepis (art. 49 ust. 2, nie zaś art. 16) napisano m.in. oczywista konieczność wprowadzenia zmian do utworu zachodzi np. wobec zaistnienia w nim błędów gramatycznych, ortograficznych lub faktograficznych, naruszania przez część utworu cudzych praw osobistych lub majątkowych. Brak natomiast (…) podstaw do zastosowania komentowanego przepisu w przypadku: skrótów i innych zmian podyktowanych gustami odbiorców dzieła lub panującymi normami obyczajowymi, koloryzowania filmu, wprowadzania w trakcie emisji filmu reklam itp. (…) „Słuszna podstawa” do sprzeciwu twórcy jest kryterium zobiektywizowanym, a więc np. oderwanym od szczególnej drażliwości twórcy. Za słuszną podstawą sprzeciwu przemawiać może charakter dokonanych zmian, nawet niezbędnych do eksploatacji utworu, czy to ze względów technicznych, czy ze względu na odbiorcę (np. wrażliwość dziecka), ale które istotnie naruszają wymowę lub cechy artystyczne utworu[18]. Nie będzie stanowiło naruszenia prawa do integralności zniszczenie dzieła. Zgodnie z artykułem 32 ustawy ust. 2, na właścicielu dzieła spoczywają w takim wypadku pewne obowiązki względem autora w razie podjęcia decyzji o zniszczeniu oryginalnego egzemplarza utworu plastycznego znajdującego się w miejscu publicznie dostępnym, właściciel jest obowiązany złożyć twórcy utworu lub jego bliskim ofertę sprzedaży, jeżeli porozumienie się z nim, celem złożenia oferty, jest możliwe. Górną granicę ceny określa wartość materiałów. Jeżeli sprzedaż nie jest możliwa, właściciel jest obowiązany umożliwić twórcy sporządzenie kopii bądź - zależnie od rodzaju utworu - stosownej dokumentacji. Świetle orzecznictwa za naruszenie prawa do integralności zostały uznane:
Zaś w przypadku utworu audiowizualnego, za naruszenie prawa do integralności może zostać uznane:
W orzecznictwie polskim uznano, iż nie doszło do naruszenia autorskich dóbr osobistych:
Kończąc rozważania o integralności dzieła jako osobistym prawie autorskim, warto przypomnieć dwa orzeczenia wyznaczające granice ochrony integralności utworu. W pierwszym z nich wydanym w Polsce, Sąd Apelacyjny w Warszawie stwierdził m.in. wymiana elewacji podyktowana była oczywistym złym stanem technicznym dotychczasowej elewacji. Strona pozwana nie wykazała, że z punktu widzenia technicznego konieczna była tak daleko idąca zmiana, polegająca na usunięciu poziomych fragmentów muru, które nadawały elewacji charakterystyczną i przemyślaną formę. Tylko wówczas strona pozwana mogłaby się od odpowiedzialności uwolnić, gdyby udowodniła, że właśnie taka zmiana była konieczna i nie można było jej w procesie modernizacji elewacji uniknąć[26] Drugie orzeczenie wydał sądu we Francji, który zakwestionował prawo do nazwania hotelu imieniem Georga Simeona, a poszczególnych pokoi tytułami jego książek i nazwiskami bohaterów. Sąd rozpatrując tę sprawę nie chodziło o więź twórcy z utworem, ale z całą twórczością (co nie podlega ochronie prawa autorskiego), nie naruszono też prawa do integralności, bowiem wykorzystano nietwórcze elementy dzieł pisarza (tytuły oraz nazwiska postaci). Sąd zwrócił uwagę na bezprawnym wykorzystaniu elementów ekonomicznych twórczości Simenona, które prowadziły do komercjalizacji jego wizerunku[27]. 5.3. Prawo do rzetelnego wykorzystania utworu Profesorowie Janusz Barta i Ryszard Markiewicz zdefiniowali prawo do rzetelnego wykorzystania utworu jako zakaz wykorzystania dzieła w sposób wprowadzający w błąd co do charakteru i podstawowych przyjętych w nim kryteriów wartości ze względu na: a0 kontekst eksploatacji, b) tendencyjny wybór fragmentów (użytych np. w ramach prawa cytatu) lub c) rozpowszechnienie opracowania zniekształcającego dzieło macierzyste.[28] Pod tym kątem można się zastanawiać nad kontynuacjami dzieł już rozpowszechnionych lub wykorzystaniem bohaterów powieściowych w powieściach przez innych autorów, pokazujących tychże bohaterów w sposób zupełnie inny niż zostali zapamiętani przez czytelników dzieła wyjściowego. Autorzy „Komentarza” ilustrują prawo do rzetelnego wykorzystania utworu w następujący sposób nierzetelność w wykorzystaniu utworu, stanowiąca naruszenie osobistych praw autorskich twórcy utworu eksploatowanego, istnieje wówczas, gdy sposób prezentacji tego utworu, czy to we fragmentach cytowanych np. w przeglądzie prasy, czy to w opracowaniu, fałszywie sugeruje odbiorcy oryginalny kształt wykorzystywanego dzieła. Miałoby to miejsce np. wtedy, gdy przy prezentacji poglądów innego autora cytowany jest (w domyśle: jako reprezentatywny) fragment jego dzieła, przy równoczesnym pominięciu innego fragmentu znajdującego się w tym samym tekście, w którym przeprowadzona jest krytyka przytoczonej tezy. Wprowadzenie w ten sposób w błąd odbiorców dzieła zależnego (lub innego niesamoistnego) narusza „więź twórcy z utworem” macierzystym.[29] Do nierzetelnego wykorzystania cudzego utworu należałoby zaliczyć również adaptację filmową, w której wprowadzono - bez odpowiedniego oznaczenia - zmiany o charakterze polemicznym wobec utworu wyjściowego, a to np. zmieniając ogólną charakterystykę głównych bohaterów czy też wymowę ideową dzieła Nie można zaliczyć do parodii jako przypadku nierzetelnego wykorzystania utworu macierzystego, ze względu na istniejące ex definitione cechy gatunku. Sąd Najwyższy uznał za naruszenie prawa do rzetelnego wykorzystania utworu opatrzenie zdjęć dostarczonych przez fotoreportera nieprawdziwym, dowolnym komentarzem.[30] Tu należy zastanowić się także nad adaptacjami dzieł, do których wygasły już prawa autorskie. Są one oczywiście dopuszczalne, ale powinny być odpowiednio oznaczone. Jeżeli scenariusz filmu nawiązuje tylko w pewnych wątkach do dzieła pierwotnego, nie można napisać, że powstał on na podstawie, a należy napisać, że powstał na motywach. Jeżeli dzieło wtórne (np. tłumaczenie) jest wyrazem wizji artysty, powinno być to odzwierciedlone w stwierdzeniu wolny przekład itd.
5.4. Prawo do decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności.
Prawo dotyczy tylko pierwszego udostępnienia dzieła publiczności. Przez udostępnienie utworu publiczności należy rozumieć opublikowanie (utworem opublikowanym jest utwór, który za zezwoleniem twórcy został zwielokrotniony i którego egzemplarze zostały udostępnione publicznie – art. 6 pkt 1) lub inne rozpowszechnienie utworu (utworem rozpowszechnionym jest utwór, który za zezwoleniem twórcy został w jakikolwiek sposób udostępniony publicznie - art. 6 pkt 3), które stwarza możliwość zapoznania się z dziełem "nie ograniczonej z góry" liczbie osób. O udostępnieniu takim decyduje autor dzieła lub może ono wynikać z przepisów ustawy (art. 32. ust. 1 stanowi, że właściciel egzemplarza utworu plastycznego może go wystawiać publicznie, jeżeli nie łączy się z tym osiąganie korzyści majątkowych. W praktyce bardzo rzadko zdarza, aby autor zastrzegał konkretny termin upowszechnienia utworu (np. może chcieć powiązać datę premiery ksiązki z rocznicą swojego debiutu). W „Komentarzu” podkreślono, że zakaz publicznego udostępnienia utworu powinien mieć oparcie w zastrzeżeniu zgłoszonym przez autora. Zastrzeżenie takie nie jest oczywiście potrzebne w tych wszystkich przypadkach, gdy z okoliczności wynika, że utwór został przekazany nie z zamiarem udostępnienia go publiczności, lecz dla innych celów (np. zapoznania się z nim przez wydawcę, producenta - tzw. kasety "demo" itd.). (…) W przypadku „utworów pracowniczych” (…) należy uznać, iż - przy braku odmiennego zastrzeżenia - decyzja twórcy o przekazaniu utworu pracodawcy stanowi równocześnie zgodę twórcy na rozpowszechnienie danego utworu. [31] Najczęściej udostępnienie to wynik czynności faktycznych – publicznego prawykonania, wprowadzenia do obrotu etc.
5.4. Prawo nadzoru nad wykorzystaniem dzieła.
W świetle orzecznictwa prawo to obejmuje co najmniej dwa przypadki:
Prawo to, jednak nie może naruszać praw nabywcy dzieła o czym świadczy orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Krakowie, który stwierdził, że prawo autorskie chroni utwór w postaci projektu wnętrza utrwalonego w dowolnej postaci, np. fotografia, rysunek, model - z wyjątkiem utrwalenia w postaci mieszkania urządzonego według takiego projektu. Przesądza to, że zmiany urządzenia mieszkania dokonane przez aktualnego użytkownika nie naruszają praw twórcy projektu wnętrza. Również odmowa użytkownika w sprawie udostępnienia swojego mieszkania osobom trzecim w celu umożliwienia dostępu do utworu nie narusza praw twórcy projektu, gdyż zmuszaniu do tego sprzeciwia się prawo osobiste użytkownika do niezakłóconego miru domowego.[34]
[1] Komentarz… op. cit. str. 228 [2] S. Ritterman Komentarz do ustawy o prawie autorskim, Kraków 1937 [3] Orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 29 października 1997 roku, I ACa 477/97, cyt. za: Prawo autorskie. T.III…, str. 92 [4] Orzeczenie Sądu Najwyższego z 16 września 1986 roku, II CR 241/86, ibidem str. 91 [5] Orzeczenie Sądu Najwyższego z 25 kwietnia 1989 roku, I CR 141/89, ibidem [6] Komentarz… op. cit. str. 230 [7] Orzeczenie Sądu Najwyższego z 19 września 1975 roku, I CR 312/75, cyt. za: Prawo autorskie. T.III…, str. 83 [8] Orzeczenie Sądu Najwyższego z 6 czerwca 1928 roku, K 715/28, cyt. za: Prawo autorskie. T.III…, str. 85 [9] Orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 29 października 1997 roku, I ACa 477/97, ibidem str. 88 [10] Mała Encyklopedia Prawa, Warszawa 1980, str. 462 [11] Wielka Encyklopedia Prawa, Białystok – Warszawa 2000, str. 636 [12] Orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 15 września 1995 r., I ACr 620/95 [13] Szerzej na ten temat Barta – Markiewicz op. cit. str. 73 - 75 [14] Szerzej o tej sprawie pisze A. Karpowicz zob. Autor - wydawca. Podręcznik …. str. 29 [15] Barta – Markiewicz op. cit. str. 75 [16] Ibidem [17] Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 18 czerwca 2003 r. I ACa 510/03
[18] Komentarz… op. cit.. str. 414 - 415 [19] Orzeczenie Sądu Najwyższego z 13 grudnia 1935 r., OSP 1937, poz. 71 [20] Orzeczenie Sądu Najwyższego z 25 kwietnia 1989 r., I CR 141/898 [21] Orzeczenie Sądu Najwyższego z 31 października 1975 r., I CR 624/75 [22] Orzeczenie Sądu Najwyższego z 14 listopada 1973 r., II CR 531/75 [23] Komentarz… op. cit. str. 239 [24] Orzeczenie Sądu Najwyższego z 20 czerwca 1988 r., II CR 178/88 [25] Orzeczenie Sądu Najwyższego z 27 czerwca 1988 r., I CR 159/88 [26] Orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 20 lutego 1997 r., ACr 23/97 [27] Orzeczenie Sądu w Liege z 13 stycznia 2003, cyt. za: Barta – Markiewicz… op. cit. 78 [28] Ibidem str. 79 [29] Komentarz… op. cit. str. 242 [30] Orzeczenie Sądu Najwyższego z 21 września 1963 r., I CR 734/62
[31] Komentarz… op. cit. str. 244 [32] Orzeczenie Sądu Najwyższego z 6 maja 1976 r., OSN 1977, poz. 27
[33] Orzeczenie Sądu Najwyższego z 31 listopada 1975 r., OSN 1976, poz. 247 [34] Orzeczenie Sądu Najwyższego z 27 czerwca 1988 roku, I CR 159/88, cyt. za: Prawo autorskie. T.III…, str. 95 Date: 2016-01-05; view: 1431
|