II okres filozofii starożytnej

SOFIŚCI

Z greki „mędrcy”

Powstali w V w. p.n.e i działali długo, bo jeszcze za czasów Arystotelesa. Działali w Atenach.

Nie byli szkołą filozoficzną, grupę tą stanowili głównie nauczyciele i wychowawcy (płatni), przygotowujący do życia publicznego. ‘Kto posiada wiedzę, posiada drogę do prawdy i powinien się nią dzielić.

Byli czymś na pograniczu filozofa i polityka, była to filozofia zupełnie różna od dotychczasowej filozofii przyrody. Orientacja jej była humanistyczna. Nacisk zaczęto kłaść na naukę (nie na wychowanie fizyczne i duchowe). Byli ludźmi współczesnymi, uczyli jak mówić i działać – i to też robili.

Traktowali naukę instrumentalnie. Na miano polityka zasługiwał ten, kto był skuteczny, a prawda należy do tego, kto przedstawił lepszą argumentację.

To podejście zgubiło ich, zarzucano im pobieranie opłat za naukę, niszczenie wiary i tradycji, przeciwko nim wystąpił Platon.

PROTAGORAS

Najwybitniejszy z Sofistów, pochodził z Abdery. Był pierwszym filozofem w nowym stylu.

Miał nowy stosunek do nauki: inny przedmiot badań – humanistyczny (sztuka, etnologia, retoryka, polityka, etyka..), stawiano na praktyczność nauki, inne były metody badań (empiryczne).

Minimalistyczna teoria poznania – nieufność do wiedzy. Czworaki pogląd na poznanie:

* sensualizm (poznanie przez zmysły)

* relatywizm (prawda jest dla każdego inna)

* praktycyzm (występuje prawda, lepsza dla danego człowieka)

* konwencjonalizm (rezultat relatywizmu, ogólna prawda jest tylko wynikiem umowy)

„Wszystkich rzeczy miarą jest człowiek”

Uznawali prawo silniejszego, prawo dżungli – powrót do natury.

SOKRATES

469-399 urodził się i całe życie spędził w Atenach. Matka była położną, ojciec kamieniarzem. Spędził życie na działalności nauczycielskiej, ale bezpłatnej ( w odróżnieniu od sofistów ). Sam chodził w podartym ubraniu, a zajmował się problemami innych, przez co ludzie nie traktowali go poważnie. Wszędzie szukał rozmówców, zyskał sobie grono wiernych uczniów.

Zdobył sławę, ale nie była ona połączona z uznaniem. Niektórzy widzieli w nim osobistość wręcz niebezpieczną – jego krytyka zagrażała obowiązującemu porządkowi. Dopiero w wieku 70 lat spotkało go oskarżenie, że jego działalność jest szkodliwa. Sąd uznał winę Sokratesa i skazał na śmierć (przez jego postawę, który nie uznawał swej winy).

Nie zostawił po sobie pism, uczył tylko ustnie.

Swoje poglądy miał w dużej opozycji do sofistów, którzy w tym samym czasie żyli w Atenach. Pierwszy moralista, twórca etyki.

Miał ciekawe metody nauczania i dyskusji:

* metoda elenktyczna (negatywna) – czyli metoda zbijania, fałszywą tezę przeciwnika Sokrates przyjmował poważnie (ironia Sokratesa) i pytaniami zmuszał do wyciągania wniosków wręcz odwrotnych. Celem było zdemaskowanie tylko pozornej wiedzy. Uważał się za uprawnionego do tej krytyki – bo sam miał świadomość własnej niewiedzy („wiedza niewiedzy”).

* metoda maieutyczna (pozytywna)– czyli sztuka położnicza, uważał ze każdy człowiek nosi w sobie wiedzę, ale sobie jej nie uświadamia, trzeba mu w tym dopomóc – wobec czego sztuka nauczycielska podobna jest do sztuki położniczej. Sokrates spełniał ją przy pomocy pytań. Dzielił złożone na najprostsze, tak że rozmówca mógł odpowiadać tylko „tak” lub „nie”. Pytaniami takimi zmuszał do odpowiedzi, dochodząc do prawdy ostatecznej.

* indukcja – Aby ustalić czym jest jakieś pojęcie, np. sprawiedliwość, kazał napisać po jednej stronie literę S – i wszystko co związane z czynem sprawiedliwym, a po drugiej stronie N i wszystko co kojarzy się z niesprawiedliwością. W ten sposób szukał cech podobnych, ogólnych tworząc DEFINICJE.

W swoich decyzjach Sokrates powoływał się na głos wewnętrzny, głos demona daimonion, który go od złego czynu powstrzymywał. Było to religijne uzupełnienie etyki.

Mówił także, że ma „intuicyjną wiedzę o dobru” (każdy wie że sprawiedliwość jest dobrem, a tchórzostwo złem, jeśli z jego rozumowania wychodziło mu, że sprawiedliwość jest złem – wiedział, że rozumowanie jest błędne).

Cnota:

Sokrates był pierwszym moralistą, spośród zalet człowieka wyodrębnił specjalne wartości moralne. Wywodzą się one „z natury rzeczy”.

Cnota jest dobrem bezwzględnym i ogólnym dla wszystkich ludzi. Człowiek powinien zadbać o dobro najwyższe, nie licząc się nawet z niebezpieczeństwami i śmiercią. Dla dóbr moralnych trzeba poświęcić dobra niższe i pozorne.

Cnota jednak daje człowiekowi szczęście. Czyniąc dobrze – człowiek jest szczęśliwy. Pożytek zależny jest od dobra – tylko to, co dobre, jest naprawdę pożyteczne.

Szczęśliwy jest ten, kto posiada najwyższe dobra, a najwyższym dobrem jest cnota.

A cnota jest niczym innym, jak wiedzą. Wszelkie zło pochodzi z nieświadomości. Wobec czego człowiek nie rodzi się cnotliwym – cnoty można się nauczyć. „Jest to jedno i to samo być sprawiedliwym i wiedzieć, co jest sprawiedliwe.”

Widząc sprzeczność w zachowaniu ludzkim – niepotwierdzające tego zdania – Sokrates mówił, że widocznie wiedza tych ludzi nie jest dostateczna.

Wiedza potrzebna do osiągnięcia cnoty to oczywiście nie wiedza przyrodnicza, tylko etyczna (o odwadze, sprawiedliwości). Stanowisko to nazywa się intelektualizmem etycznym.
Cnota jest jedna.

Był skrajnym moralistą, intelektualistą, nudziarzem.

Ludzie dążą do szczęścia i do pożytku. Prawdziwe szczęście i prawdziwy pożytek daje tylko dobro. Prawdziwym dobrem jest cnota. Cnota jest jedna, bo każda cnota jest wiedzą. Zdobywając wiedzę osiągamy dobro, a z nim pożytek i szczęście.

PLATON

Żył 437-347 - największy z filozofów, półbóg. Żył w czasie rozkwitu Aten, ale też podróżował (np. Syrakuzy). Nie założył rodziny, jego jedyną rodziną była Akademia. Akademia platońska istniała do VI w n.e Głosił dalej idee humanistyczne. Zmarł w dniu swoich urodzin.

Jego pisma zachowały się w całości, jest jednak więcej Platona niż sam Platon napisał – uczniowie nadal pisali jego dialogi. Najważniejsze: Obrona Sokratesa, Laches (o odwadze), Eutyfron (o pobożności), Uczta ( o miłości), Państwo (wielkie,wielkie dzieło o idealnym państwie), Fedon, Sofista (o bycie). Dzieła te mają także wartość literacką, są to zawsze dialogi, pełne humoru, żartu, przenośni, mitów i aluzji. Często trudno oddzielić poglądy własne Sokratesa – bo nigdy nie wypowiada ich on, tylko jego uczniowie, często też Platon swoje własne poglądy wpisuje w usta Sokratesa.

Wyróżniamy 3 okresy Platona:

- sokratyczny (stawia sobie za zadanie określanie pojęć etycznych, nie zawierają jeszcze teorii idei, późniejsze skierowane są przeciw sofistom należy do nich m.in. Eutyfron, Laches, Obrona Sokratesa, Państwo k. I)

- platoński (konstruktywny) ( buduje własne, pozytywne teorie, dualistyczne sformuowania, nauka o ideach, najbogatsze artystycznie, należą Fedon, Uczta, Państwo II-X)

- krytyczny ( nie ma dualizmu, Mało artystyczne, wyszukany język, więcej duchowości, dialektyczne w swej metodzie, należą Sofista, Prawa, Polityk )

IDEE!!!!!!!!

Wyszedł od definicji Sokratesa, zastanawiając się, co jest rzeczywistością, która je opisuje. -> nie rzeczy są przedmiotami pojęć (bo rzeczy są różnorodne, a pojęcia jednolite) czyli cechą ‘tego’ musi być niezmienność -> IDEE

Jest ich wiele,ułożone są w sposób hierarchiczny.Najwyższa idea to dobro.Idea jest jednością.

Rzeczy – to cienie idei. Jedynie idee istnieją (byty), rzeczy stają się. Rzeczy i idee jednak istnieją razem, nierozerwalnie. Rzeczy ukształtowane są na wzór idei. Metafora jaskini.

Idea: byt niematerialny,

idealny

transcendentny,

jest jednością absolutną,

na kształt bytu Parmenidesa

inteligibilny – dający się poznać (Heraklit)

Problem z teorią idei:

- rzeczy tu i teraz partycypują w świecie idei;

- mimesis – podobieństwo do świata idei

- idea:wyobraź sobie koło → koło wyobrażone.→ koło zmysłowe.→

→ koło – definicja. → idea koła.

odcinek platoński

zmysły rozum

cienie, obicia przedmioty, podmioty świat idei

minerały, rośliny matematyczne

zwierzęta

- miłość platoniczna – miłość do idei. piękne ciało → piękna dusza → piękne uczynki → piękna prawda → piękno nieskalane

DUSZA!!!!!!!!

Dał duszy nową treść. Zrodził syntezę duszy jako rodzaju materii (filozofowie przyrody) i demona (orficy).

*dusza jest czynnikiem życia, bez której ciało jest martwe.

* sama się wprowadza w ruch

* przeciwstawia się materii, bo materia jest bezwładna, a istotą duszy jest ruch.

* poznanie jest funkcją duszy, nie ciała -> bo to ona poznaje idee (idee nie mają styczności z ciałem)

* dusza jest nieśmiertelna i odwieczna (Fedon)

* jest urodzona - natywizm

Ostre przeciwstawienie duszu ciału , DUALIZM:

• dusza nieśmiertelna
• oddzielona od ciała, niezależna, CIAŁO WIĘZIENIEM DUSZY
• dusza niezłożona, jedność
• doskonalsza od ciała
• poznaje idee i upodabnia się do nich

CZŁOWIEK – TO DUSZA WŁADAJĄCA CIAŁEM. Soma sema

Dusza związana jest z ciałem, bo istniała pierwotnie bez ciała, ale popełniła grzech, więc musi odpokutować winy poprzez złączenie z ciałem, bo tym czasie będzie znowu wolna. (katharsis)

3 dowody na istnienie duszy (Fedon):

1) z przeciwieństwa życie ≠ śmierć, ciało ≠ dusza nie może powstać ze śmierci, bo jest źródłem życia

2) z anamnezy – dopominanie sobie tego co dusza widziała w świecie idei

3) ze zła – ciało może być niszczone przez zło, ale zło nie może zniszczyć duszy

Za rydwanem Heliosa posuwają się dusze. Dusza karmi się prawdą, dobrem i pięknem. Dusze które nie napiły się nektaru prawdy spadają do świata cieni.

Dusza to Rydwan: rydwan, woźnica, koń szlachetny (dobry), koń narowisty (zły). Każdy koń ciągnie rydwan w swoją stronę. Woźnica próbuje nad nimi zapanować.

Dusza ma 3 władze (nie części!):

Date: 2016-01-03; view: 676