The following prepositions may govern the Accusative or Dative case. Usually the Accusative is associated with motion or a change of state, while the Dative is associated with situation.
á -- on, at, in, of;
eftir -- after, by, behind;
fyrir -- for, before, in front of, because of;
í -- in, at;
með -- with;
undir -- under;
við -- at, against, by, near;
yfir -- above, over, across.
Prepositions Governing the Genitive.
án -- without;
auk -- besides;
austan -- East of;
innan -- inside, within;
í staö -- instead of;
meðal -- among;
megin -- on the side of;
milli/millum -- between;
neðan -- below;
norðan -- North of;
ofan -- above;
sakir -- on account of;
sunnan -- South of;
sökum -- on account of;
til -- to, till, for;
utan -- outside;
vegna -- on account of;
vestan -- West of;
NOTE: When preceded by fyrir, these prepositions require the Accusative case.
Prepositional Phrases.
There are eleven principle and very common prepositions in Icelandic:
á, að, af, eftir, frá, fyrir, í, með, til, um, and við.
This section gives some examples of their use.
á
á can take either the Accusative of the Dative case, usually depending on whether motion or a change of state is involved, e.g.
að leggja á borðið -- to put on(to) the table (ACC.);
að liggja á borðinu -- to be lying on the table (DAT.).
á götunni -- in the street;
á ensku -- in English;
á morgnana -- in the mornings;
á kvöldin -- in the evenings/of an evening;
á veturna -- in the winter;
á jólunum -- at Christmas;
á þessum stað -- in this place;
á sama stað og ... -- in the same place as ... ;
á miðnætti -- at mignight;
á sunnudag -- on Sunday;
á sunnudags kvöldið -- on Sunday evening;
á þennan hátt -- in this way;
á dansleik -- at a dance;
á minn kostnað -- at my expense;
á þeim tíma -- at that time;
tvísvar á dag -- twice a day;
mér er kalt á fótunum -- my feet are cold;
á leið -- on the way;
á beit -- grazing;
á sundi -- swimming;
á lífi -- alive/living;
á laun -- in secret;
giska á -- to guess at;
þreifa (taka) á -- to touch;
bragða á -- to taste;
Að
Að takes only the Dative case.
að vera að + VERB -- to be (busy) doing something;
að lokum -- at last;
að eilífu -- forever (and ever);
að sumri -- in the Summer/next Summer;
að vetri -- in the Winter/next Winter;
að láni -- as a loan;
tvítugur að aldri -- 20 years old;
að lögum -- by law;
spyrja að ... -- to ask for ... ;
hljæja að ... -- to laugh at ... .
Af
Af takes only the Dative case.
tíu pör af sköm -- 10 pairs of shoes;
af hendingu -- by chance, accidentally;
af öllu afli -- with all one's might;
hver af öðrum -- one after the other;
mynd af mér -- a picture of me;
Hvað hefur þú gert af bökinni? -- What have you done with the book?;
Hvað er orðið af honum? -- What has become of him?;
fljúga af stað -- to take off;
bera af sér -- to ward off (a blow);
detta af baki -- to fall off a horse;
af því -- because;
láta peningana af hendi -- to shell out;
virtur af öllum -- respected by all;
vera af sér kominn (af þreytu) -- to be worn out (with fatigue);
koma af stað -- to get away;
deyja af -- to die of;
af heilum hug -- with all one's heart;
koma ... af sér -- to get rid of ... .
Eftir
Eftir takes the Accusative case in a temporal context and also when it refers to something done or left by somebody. Otherwise the Dative is indicated. The third group listed here gives some adverbial expressions which use eftir.
vor kemur eftir vetur -- Spring comes after Winter;
eftir jól -- after Christmas;
árið 1959 eftir Krists burð -- the year 1959AD;
dag eftir dag -- day after day;
taka arf eftir -- to inherit from someone;
koma til ríkis eftir -- to succeed to the throne;
vera eftir sig -- to be exhausted;
þessi bók er eftir ... -- this book is by ... .
eftir hundunum -- after the dogs;
senda eftir -- to send for;
spyrja eftir -- to ask for;
taka eftir -- to notice, take notice of;
telja eftir -- to grudge something to someone;
niður eftir hæðinni -- down the hill;
eftir endilöngu -- from end to end;
eftir málavöxtum -- as the case may be;
eftir því sem -- according as.
daginn eftir -- the following day;
árið eftir -- the next year;
tveim dögum eftir -- 2 days later;
að hafa skilið eitthvað eftir -- to have left something behind;
eftir á -- later on;
eftir á að hyggja -- on second thoughts.
Frá
Frá takes the Dative case. The second group listed here gives some adverbial expressions which use frá.
segja frá ... -- to speak about ...;
dag frá degi -- day after day;
heyra frá ... -- to hear from ...;
hindra mann frá að koma -- to hinder someone from coming.
til og frá -- to and fro;
þaðan í frá -- from then on, thenceforward;
heðan í frá -- from now on, henceforth;
Fyrir
Fyrir takes the Dative or the Accusative case. With the Dative case, fyrir tends to have the meanings before, infront of; for or because of:
fyrir skömmu -- a short time ago, recently;
fyrir löngu -- a long time ago;
fyrir fimm dögum -- 5 days ago;
fyrir því -- therefore;
flýja fyrir -- to flee from;
vera fyrir (fremri) ... -- to be before (superior to) ... ;
biðja fyrir -- to pray for; ask (someone) to look after;
gera fyrir ... -- to make allowances for ... ;
vægja fyrir ... -- to yield to ... ;
frammi fyrir ... -- before, in the presence of ... ;
hún þoldi ekki við fyrir verkjum -- she could not rest for the pain;
verkur fyrir brjóstinu -- pains in the chest.
With the Accusative case, fyrir has the sense of for, on behalf of; for, on account of, and instead of:
koma fyrir ekki -- to come to nothing;
fyrir sólarlag -- before sunset;
fyrir Krists burð -- B.C.;
fyrir mitt minni -- before I can remember;
fyrir hvern mun -- by all means;
fyrir engan mun -- by no means;
fyrir framan dyrnar -- in front of the door;
fyrir austan ána -- East of the river;
fyrir neðan brúna -- under the bridge;
stefna ... fyrir dómstól -- to summon ... to court;;
hlaupa fyrir borð -- to jump overboard;
taka fyrir kverkar ... -- to take ... by the throat.
Õ
Õ takes the Dative or the Accusative case and usually means in or into, depending on whether motion is involved. With the Dative case, í means in (a place, a state, etc.) with no sense of change:
í fyrstu -- at first;
í kafi -- under water;
í vikunni, sem kemur -- next week;
í sumum greinum -- in some ways;
í öllum greinum -- in every way;
í þessu efni -- in this respect;
allt í einu -- suddenly;
rjóður í andliti -- red in the face;
With the Accusative case, í carries the sense of motion or change of state:
í bráð/ina -- at present;
í bráð og lengd -- forever;
ganga í garð -- to enter, set in;
taka í höndina á ... -- to shake someone by the hand;
taka í hönd ... -- to shake someone's hand;
í nokkra daga -- for some days;
í margar vikur -- for many weeks;
gefa ... í afmælisgjöf -- to give something as a birthday gift.
The following expressions are very common:
í dag -- today;
í gær -- yesterday;
í nótt (sem var) -- last night;
í nótt (sem fer í hönd) -- tonight;
í kvöld -- this evening;
í fyrramálið -- tomorrow morning;
í myrkri -- in the dark.
Með
Með takes the Dative or the Accusative case and usually means with. Examples of its use with the Dative case:
með öllu -- quite, altogether;
með réttu -- rightly;
með röngu -- wrongly;
margarfalda með þremur -- to multiply by three;
deila með þremur -- to divide by three;
það var siður með ... -- it was the custom among ... ;
vera með hinnum fyrstu -- to be among the first;
vakna með sólu -- to get up with the sun.
With the Accusative case, með has the meaning of keeping or bringing something:
að koma með bókina -- to bring the book;
að vera með bókina -- to have the book;
að vera anægður með ... -- to be satisfied with ... ;
að versla með ... -- to deal in ... .
Til
Til takes the Genitive case and usually means to/towards or till/until. Some examples of its use:
til gamans -- for fun/amusement/pleasure;
að fara til Reykjavíkur -- to go to Reykjavík;
til dæmis (t.d.) -- for example (e.g.);
til hægri handar -- on the right hand;
til lítils gagns -- of little use;
til merkis um -- as a token of;
til minningar um -- in memory of;
til reynslu -- by way of experiment;
til skiftis -- in turns, alternately;
til sölu -- for sale;
frá morgni til kvölds -- from morning till night;
til skamms tíma -- until a short time ago;
hestur til reiðar -- a horse for riding;
búast til ófriðar -- to prepare for war;
ljúga til einshvers -- to lie to a purpose;
muna til einshvers -- to remember something;
vita til einshvers -- to know of/about something;
koma til vits og ára -- to reach the age of discretion (?);
koma til ríkis -- to come to the throne.
Um
Um takes the Accusative case and may have many meanings: about, around, of; across over; during, by for, at (time). Some examples of its use:
hugsa/tala/vita um -- to think/speak/know about;
um nóttina -- in the night;
um mitt sumar -- by midsummer;
um sumarið -- during the summer;
um daga/nætur/kvöld -- during the day/at night/in the evening;
um allan aldur -- forever;
um allan hluti fram -- above all;
um leið -- at the same time;
að ganga um staðinn -- to walk about the place;
um háls sér -- around one's neck;
detta um stein -- to fall over a stone;
um allt landið -- throughout the country;
spila um peninga -- to gamble;
$50 um mánuðinn -- $50 a month;
mér er um og ó -- I'm in two minds;
mér er ekki mikið um hann -- I'm not very taken with him.
Við
Við takes the either the Accusative or the Dative case. Here are some examples of the use of Við with the Accusative case, where it usually means at, next to, near, with:
