POLITYKA FISKALNA PAŃSTWA

Polityka fiskalna – obejmuje wszystkie posunięcia rządu w sferze wpływów i wydatków budżetowych w celu uzyskania kontroli i oddziaływania na podział dochodów oraz na ogólny poziom aktywności gospodarczej w kraju. Głównym sferą oddziaływania polityki fiskalnej jest popyt.

Instrumenty polityki fiskalnej:

- stopy podatkowe

- wydatki budżetu państwa łącznie z transferami

Budżet:

Budżet – zestawienie wszystkich dochodów i wydatków niezależnie od szczebla struktury polityczno-administracyjnej państwa.

- rzeczywisty – rejestruje rzeczywiste, wyrażone w jednostkach pieniężnych wydatki, przychody i deficyt w danym okresie.

- strukturalny – ukształtowany poprzez aktywną, uznaniową politykę (taką jak określenie stawek podatkowych, świadczeń opieki społecznej lub wielkości armii). Budżet strukturalny oblicza, jakie byłyby rządowe dochody, wydatki i deficyt, gdyby gospodarka osiągnęła produkt potencjalny.

koniunkturalny – oblicza wpływ cyklu koniunkturalnego na budżet, mierząc zmiany w dochodach, wydatkach i deficycie powstające, gdy produkcja różni się od potencjalnej, a gospodarka jest w okresie boomu lub recesji. Jest to różnica miedzy budżetem rzeczywistym a strukturalnym.

Przychody rządowe:

- podatki bezpośrednie od zysków przedsiębiorstw

- podatki bezpośrednie od zysków indywidualnych obywateli

- podatki pośrednie płacone w cenie nabywanych towarów (VAT), oznaczone łącznie symbolem T

- cła (importowe, eksportowe) – mają na celu obronę interesów producentów krajowych

- opłaty skarbowe – pobierane za świadczenie usług przez urzędy państwowe (znaczki skarbowe)

Wydatki rządowe:

- obrona narodowa, wojsko, sądownictwo

- szkolnictwo, służba zdrowia

- wyrównanie nierówności społecznych: wydatki transferowe (emerytury, renty), subsydia

odsetki płacone od długu wewnętrznego i zadłużenia zewnętrznego

Deficyt budżetowy:

Deficyt budżetowy – niedobór środków pieniężnych spowodowany przerostem sumy wydatków budżetowych nad sumą dochodów. Wyróżnia się deficyt:

- rzeczywisty – różnica między deficytem strukturalnych a koniunkturalnym

- strukturalny – zakładany już w momencie planowania budżetu

- koniunkturalny – ukształtowany pasywnie (tzn. bez możliwości wpływu rządu) przez stan cyklu koniunkturalnego.

Źródła finansowania deficytu budżetowego:

- drastyczne cięcia w budżecie - co w praktyce powoduje pogorszenie zarobków strefy budżetowej, prowadzi do obniżenia efektywnego popytu i tym samym do zahamowania wzrostu lub wręcz spowodowania spadku dochodu narodowego.

- zaciąganie kredytu w bankach komercyjnych – powoduje jednak zmniejszenie możliwości kredytowych dla sektora prywatnego i może spowodować podniesienie stopy oprocentowania kredytu, co wpływa niekorzystnie na rozmiary inwestycji w sektorze prywatnym.

- Zwiększanie długu publicznego – polega na emisji przez skarb państwa obligacji (głównie krótkoterminowych o 3-miesięcznym okresie wykupu) i sprzedaży ich na wolnym rynku bankom komercyjnym, instytucjom ubezpieczeniowym, przedsiębiorstwom i indywidualnym osobom.

Dług publiczny – całkowita kwota zadłużenia rządu w formie należnej zapłaty z tytułu sprzedanych papierów wartościowych skarbu państwa w celu pokrycia deficytu w budżecie (suma deficytów budżetowych z poprzednich lat). Do długu publicznego zalicza się dług zagraniczny, powstały w wyniku zaciągania kredytów (np.: w Klubie Paryskim, Banku Światowym) oraz

Rola polityki fiskalnej w gospodarce krajowej:

Głównym celem oddziaływania polityki fiskalnej jest globalny popyt. Dzieje się to za sprawą możliwości kształtowania przez Rząd deficytu lub nadwyżki budżetowej. Te dwa czynniki w wyraźny sposób wpływają na poziom globalnego popytu w państwie. Wzrost deficytu budżetowego strukturalnego powoduje napływ do gospodarki środków pieniężnych a co za tym idzie wzrost popytu. Natomiast zmniejszenie deficytu strukturalnego lub w skrajnym przypadku osiągnięcie nadwyżki powoduje zmniejszenie ilości środków pieniężnych w gospodarce oraz zmniejszenie popytu. Zatem można wydzielić dwie tendencje polityki fiskalnej:

- polityka restrykcyjna – mająca na celu zmniejszenie popytu globalnego poprzez:

o zmniejszenie konsumpcji (C) i zwiększenie podatków

o zmniejszenie inwestycji (I) i zwiększenie podatków

o zmniejszenie wydatków

polityka mająca na celu zwiększenie popytu globalnego poprzez:

- polityka pasywna – prowadzona przez automatyczne stabilizatory gospodarki

Automatyczne stabilizatory gospodarki:

- progresywna skala podatkowa

- zasiłek dla bezrobotnych – dzięki zasiłkom konsumpcja bezrobotnych nie spada do zera i popyt globalny jest sztucznie podtrzymywany

Efekt wypychania – zjawisko występujące, gdy w wyniku reakcji rynku pieniężnego efektywność polityki fiskalnej zmniejsza się. Wzrost deficytu strukturalnego (w wyniku obniżek podatków lub zwiększenia wydatków rządowych) może prowadzić do wzrostu stopy procentowej, a przez to do mniejszych inwestycji. Tak więc część indukowanego wzrostu PNB może być zrównoważona, gdy większy deficyt wypycha inwestycje. Wypychanie jest związane z wpływem deficytu strukturalnego.

Podatki

Podatek – przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenie pieniężne przekazane przez podatnika na rzecz budżetu państwa, miasta lub gminy:

- podatek bezpośredni od dochodów przedsiębiorstw – ma charakter liniowy, tzn. stopa podatku dochodowego płaconego od zysku brutto jest jednakowa dla wszystkich producentów niezależnie od wysokości osiąganego dochodu. Progresywne opodatkowanie zysku zniechęcałoby do zwiększania produkcji i obniżania kosztów wytwarzania, gdyż przy wyższym poziomie zysku obowiązywałaby odpowiednio wyższa stopa podatku dochodowego. W Polsce podatek od dochodów przedsiębiorstw wynosi 30%.

- podatek bezpośredni od dochodów indywidualnych – we wszystkich krajach zbudowany jest na zasadzie progresji podatkowej. Najniższa stopa podatku, płacona od najniższych dochodów, stopniowo wzrasta, aż osiąga górną granicę sięgającą czasami 50 czy też 60% od dochodów najwyższych. W Polsce dochody indywidualne opodatkowane są według stopy najniższej 21% i najwyższej 45%. Progresywna stopa podatków zmniejsza rozpiętości występujące między dochodami i zgodna jest z zasadą sprawiedliwości społecznej. W Polsce rozpiętość podatku od dochodów osób fizycznych wynosi 19%, 30% i 40%.

- podatek pośredni od wartości dodanej (VAT – Value Added Tax) – opodatkowaniu w wysokości 22% podlegają wszystkie ogniwa produkcji i obrotu. W Polsce stosowane są dwie stawki podatkowe: podstawowa - 22% i preferencyjna - 7% (również występują stawki: 0% i 3%). Wszystkie towary objęte eksportem są wolne od podatku.

- specjalny podatek pośredni – akcyza – stopa podatku od takich towarów, jak: alkohol, paliwa, samochody, zapałki, sól (produkty o dużej sztywności popytu – tzn. zmiana cen nie wpłynie znacznie na zmianę popytu), jest znacznie wyższa i bardzo zróżnicowana, co zapewnia łatwe i duże dochody do budżetu państwa.

Typy podatków:

- progresywny – istnieją różne stopy podatkowe rosnące w zależności od wzrostu dochodów

- liniowy – wszyscy płacą według tej samej stopy podatkowej

- degresywny – stopy podatkowe maleją wraz ze wzrostem dochodów

- ryczałtowy – wszyscy płacą taką samą sumę podatku

Krzywa Leffera

Krzywa Leffera – ilustruje zależność między stopą opodatkowania dochodów a wpływami do budżetu państwa. Krzywa ta opiera się na założeniu, że wpływy do budżetu (z podatków T) zależą od dwóch wielkości:

- podstawy opodatkowania (czyli wysokości dochodów)

- wysokości stóp podatkowych: h=T/Y

Kształt krzywej wynika ze sposobu reagowania podatników na wzrost lub spadek stóp podatkowych. Przy niskich podatkach przedsiębiorcy wykazują wyższą skłonność do inwestowania i wzrostu produkcji, wykazując jednocześnie niską skłonność do unikania podatków i prowadzenia działalności nielegalnej. Z wykresu wynika, że zwiększenie stopy opodatkowania poza punkt optymalny b prowadzi do zmniejszenia łącznego dochodu fiskalnego, gdyż producenci nie wykażą chęci do zwiększenia produkcji (nie widząc w tym opłacalnego celu), a zaczną szukać alternatywnych, nielegalnych rozwiązań ominięcia podatków.

Date: 2015-12-24; view: 1045