Home Random Page


CATEGORIES:

BiologyChemistryConstructionCultureEcologyEconomyElectronicsFinanceGeographyHistoryInformaticsLawMathematicsMechanicsMedicineOtherPedagogyPhilosophyPhysicsPolicyPsychologySociologySportTourism






Pedro ihuan niknih Maria mahuiltiya ompa ixtlahuatk. Ompa kuale na kon tazke miyik yolkameh. Xkon pohuaka keskime kahte ihuan xkon ihkuiloka in tlahpohuali ipan cakajastzin.

Escribe el nombre de los Numeros y el nombre de los colores en Náhuatl.

COLORES: Amarillo_____________________   Azul________________________   Naranja_____________________   Morado_____________________   Gris_________________________   Rojo_________________________   Verde________________________   Blanco_______________________   Rosa_________________________

 

APPENDIX 8: activity of body parts applied

             
 
   
 
   
 
 
 

                 
   
 
 
   
 
   
 
     
 
   
 

 

 


APPENDIX 9: Activity of numbers and colors applied

¿Tlono ti kon Ita?

Pedro ihuan niknih Maria mahuiltiya ompa ixtlahuatk. Ompa kuale na kon tazke miyik yolkameh. Xkon pohuaka keskime kahte ihuan xkon ihkuiloka in tlahpohuali ipan cakajastzin.

1. ¿Keski tochtle t’kon ita?

2. ¿keski chochokotzitzin t’kon ita?

3. ¿keski mazame t’kon ita?

4. ¿Keski michime t’kon ita?

5. ¿keski yoyolkatzitzi t’kon ita?

6. ¿keski auitsome t’kon ita?

7. ¿keski tekuanotl t’kon ita?

 

APPENDIX 10: Legend of the lagoon of Xochiltepec in Spanish and Nahuatl

La laguna de Xochiltepec

(Cuento transcrito en náhuatl y español por Araceli Corril Carvente, Teopantlán Puebla)

El Agua es fuente de vida y al igual que cualquier ser vivo también merece respeto. Nuestros antepasados siempre han creído y han dicho que el agua también tiene vida propia y prueba de ello es la siguiente historia que les voy a contar. Cuando era niña mi padre me contó una historia sobre una laguna que se encuentra entre San Felipe Xochiltepec y San Juan Epatlán en el estado de Puebla. Esta laguna siempre ha abastecido a dichos pueblos con abundantes pescas. Sin embargo, dicen que hace muchos años ambos pueblos comenzaron a notar que la laguna se estaba secando.

Habitantes de pueblos vecinos comenzaban a murmurar sobre la aparición de una mujer desconocida, cargando a dos aves y buscando un nuevo lugar donde vivir. Todos asociaron a esa mujer con la laguna, ya que para los habitantes de estos pueblos era muy raro ver a una mujer con rasgos físicos completamente diferentes a los nuestros, sola, cargando sólo a sus animalitos, hablando nuestra lengua y buscando un hogar. Estos rumores alertaron a los habitantes de Xochiltepec y Epatlán, así que comenzaron una búsqueda incansable de un nahual blanco.



Se dice que los nahuales poseen poderes sobrenaturales para poder hacer el bien o también para hacer el mal. Uno de esos poderes era el don de poder hablar con cada ser vivo; sin embargo, sólo los nahuales blancos poseían el don de poder hablar con la fuente de vida, es decir el Agua. Así que los habitantes de Xochiltepec y Epatlán no descansaron hasta encontrar uno. Al dar con él le rogaron para que hablara con la laguna y le preguntara del porqué se estaba secando, el chamán accedió y comenzó su trabajo.

Al término de la charla y ansiosos de escuchar la respuesta de la laguna, los habitantes comenzaron con el interrogatorio hacia el nahual, el cual respondió:

— La laguna está molesta con cada uno de ustedes. Dice que no la valoran y mucho menos la respetan, es por eso que ella ha comenzado la búsqueda de un nuevo hogar para vivir.

Los habitantes, anonadados del porqué la laguna se sentía de esa forma le volvieron a suplicar al nahual hablar nuevamente con la laguna, pedir disculpas a nombre de ellos y suplicar que no se fuera, ya que ella significaba todo para ellos; ella era su principal fuente de vida y de trabajo. El nahual accedió y así lo hizo. Al término de la charla regresó con la respuesta de la laguna.

— La laguna dice que acepta quedarse en este lugar siempre y cuando ustedes también acepten tres de sus condiciones:

La primera es que no quemen su cabello, ya que en él se encuentran los nidos de diferentes aves como pájaros y patos. Ella aprecia y ama la fauna que crece dentro y fuera de ella.

Segunda: ella quiere una gran fiesta de bodas. Ella desea casarse de blanco, por lo cual desea un vestido de novia acompañado de una gran celebración por su causa.

La tercera y última condición fue tener a un novio… es decir una vida humana como ofrenda.

Los habitantes en un principio aceptaron inmediatamente cada condición. Prometieron no volver a quemar el cabello de la laguna, compraron un hermoso vestido de novia y comenzaron con los preparativos de la fiesta. Sin embargo, faltaba algo y eso preocupaba a todos los habitantes. Con tristeza y miedo pidieron al nahualque entregara el vestido de novia, pero al mismo tiempo le pidieron entregar la respuesta sobre la tercera condición. Ellos ofrecieron a la laguna elegir a su propia ofrenda en el momento que ella lo deseara, ya que ellos no tenían el valor de escoger a esa vida humana. El nahual cumplió con el deseo de los habitantes, y para la tranquilidad de ellos la laguna aceptó su condición. La boda se llevó a cabo junto con una gran celebración, la mejor que se haya visto en años.

Al otro día inexplicablemente comenzaron fuertes lluvias las cuales duraron por tres días seguidos, ayudando así a subir el nivel del agua de la laguna. Los habitantes, felices por el regreso de la laguna, le volvieron a agradecer por haberse quedado con ellos disculpándose de nuevo por no haber podido cumplir con su tercera condición. Sin embargo, la laguna no olvida esa ofrenda. Desde ese día la laguna ha tomado varias vidas que han pasado por ella y curiosamente todas las víctimas han sido hombres.

Desde entonces, para cada habitante de ese lugar no le cabe la menor duda de que el agua tiene vida y que al igual que cada ser vivo también merece ser valorada y, sobre todo, respetada.

 

Amanali in Xoxhiltepec

In Atl is in to aostotl ke xan kehka no in piya nin yolistli yeh noyihki mo niki ni tlaixtililistli. To huecauhtatas nochipa ohk niltokake ihuan nochipa ohk kihtohke tla in atl ki pia nin yolo, nah na mech ilhuiz se nemiliskayotl i hua na kon itaske tlia in kihtohua. Kuak on atka se xpacapicil no tahtzi nech ilhui se nemiliskayotl kan Amanali, nin amanali kah tlahkohya San Felipe Xochiltepec ihuan San Juan Epatlán in Puebla. Nin nochipa kin makatika nin altepeme miyike michime, tel kihtohua ya sequi xihuit nin altepeme ohk take tla amanali ya mo huakiyaia.

Nemini non chanti in tepeua o pehke kihtohuaya tla mo neshtiyaia se cihuatl, yeh kin napalohuaya ome que totomej ihua kon temohuaya se tlal kani mo chantis. Kehkate sanima ohk nimilihke tla yen amanali, tla nin xpacatl mach opma ohk tlahtlachiyaia mach ayi kah que xan yeh, tehua okse tlahtlachiya, ihuan san yen yeh isel o atka kin napalohuaya nin yoyolkatzitzi, ihuan no yihki o tlahtohuaya to tlahtolli. Nin tetlahtol kin mohmohti non o chantiyaia in Xochiltepec ihual Epatlan ka no o pehke temohuaya se nahual non kuale.

Kihtohua nahualme kon pia nihuellitiz, yehua kon mati keni kon chihuaske no cuale ihuan noyihki non amo cuale. Se non ni nihuellitiz yehjoh non huilli tlahtoa can kehka non yoltok, tel san yehn non cuale nahualme huilli tlahtoa can atzintle. Ka no kehkate non chanti Xochiltepec ihuan Epatlán mach kema o mo cecehuihke asta kuak ok kasike se. Kuak ok kasike o mo tlatlauhuike ma on tlahto can amanali ihuan mah tlahtlanika tlia o mo huakiyaia, nahual ok kihto kema ihuan ope ni tikitl.

Kuak otlami ni tlahtol, kehkate kon nikiya kakiske tlono ok konihto aminali kano o pehke tlahtlaniliyaia, nahual ok kin ilhui:

—In amanali sapanohua cualani ka kehka namehua. Yeh kihtohua namuehua amo nan con ipati o uelkamati ihuan mach na con ixtilia ka no yope kon tehtemohua se tlal yanhuik tla ompa chantis.

Kehkate mach ok huilia niltokaske non tlia amanali ihko ohk nimiliayaia, kue ohk mo tlatlauhuike kan nahual ma on tlahto okcipa can amanali, ihuan no yihki ma kon ilhuika ma kin ilcahua ihuan amo ma on mahyo tla yehua san yen amanali kon pia, yeho nin yolistli ihuan kani kana nin tikilt. Nahual kue ohk kihto kema ihuan ok kichi. Kuak ohk tlami, yeh kue ohk kin ilhui non tlono ohk kihto in amanali.

—In amanali kihto kema mo kahuas nah tel tla namehuantzitzi noyihki na kon uelkaki yeyi huelkakis.

Axto amo xcon tlahtlatika ni tzon tla ompa kin pia miyick yoyolkatzitzi ihuan kahkanahuistzitzi. Yeh sapanohua kin yeckita kehkate non ompa chanti kan yeh tlatihk ihuan kiyahuac.

Inik ome: yeh ki niki se huelli iluitsintli. In amanali ki niki mo namiktis kano ki niki se iztak kueyitl ihuan nochi se yehui ilhuitl nia o mo namiktiz.

Tlayecayotia ihuan satlatsonko yeh koh niki se tlaixnamik… tel yeh kon kini se tekatl keh tlamanalis.

Axto Kehkate o kihtohke kema ka nochi tlin oh kihto in amanali. Ok kihtoke tla machok kema kon tlahtlatiliske ni tzotle, ok kohke se kuakualtzi iztak kueyitl non kexan cihuatlaixnamik ihuan o pehke kehka non mo nikis para nin ilhuitl. Tel polohuaya se tlamantli ihuan no kehkate kin nimilihtikahtzino. Ka tequipacholiztli ihuan mahuiliztli yehua o kon ilhuihke nahual ma kon te maka ni kueyitl ihuan o mo cuitlahuiltihke ma on teilhui non tlayecayotia. Yehua ok ilhihke amanali tlah kon niki se tlacatl ma kana kuak yeh con nikis tla yehua mach huili con temozque se ihuan sipa con temacaske. Nahual ok kon chi non ok nikiya non ompa chanti ihuan ka paquilis nahual ok kin ilhui tla amanali kema ohk ki nik. Nemiktilistli o mochi ca se hueyi hueyi ilhuitzintle amokema aca o motak se kexan non o mo panolti.

Kinonka ipan okse tonal ope killahui, yeyi tonal o mo killahuihticatca kano kue ote n’atl keh kuak o atka amanali. Kehkate o pahcke nia kue o huala amanali, yehua kue ok tlazokamahke ni atzintle nia o moka kan yehua ihuan noyihki mo tlayolpachohke nia amo o con makake nin tlamanalis. Tel amanalis mach kilkahua, in iuikpa non tonal amanali yaka yo kon kanak miyic yolotzitzi non ompa oyahke huan na con matizke kehkate non o mo mikilihke tel non o kin kitzki kekahte oyacke chokome o tlacame.

Kuak non tonal kehkate non ompa chanti ti con mati in atl ki pia ni yolo ihuan kexan nokzikime non yoltoke in atl noyihki mo niki mo uelkakis ihuan noyicki moniki mo tlaixtililistli.

 

Appendix 11 translation of the interview in Nahuatl

 

TRANSLATION INTERVIEW FOR PARENTS.

1. ¿Cuatle tlahtol ton tlahtoa?

2. ¿Tlono Nahuatl para in tehuatzi?

3. ¿Tok huil importa Nahuatl para in tehuatzi? ¿ Tlia?

4. ¿Ti kon Mati in Nahuatl ya mo polihuia?

5. ¿Ti kon nimilia huil importa tok tlahtoske nin tlahtol? ¿Tlia?

6. ¿Tlono ti kon chihuaskia para amo mo polihuis in Nahuatl?

7. ¿Para in tehuatzi tlono se Escuela Bilingüe Indígena?

8. ¿Cuale kate ninken Tlamachticalme? ¿Tlia?

9. ¿Na kon yek ita in Escuela Bilingüe indígena na in Teopantlán?

10. ¿Keni na con nimilia Cualika ma ika ninke escuelas? Tlia?

11. ¿Na kon pia n amo chokotzitzi huan n amo pakatzitzi ompa ni escuelas?

 

 

INTERVIEW TRANSCRIPT

Audio 1 time: 9 minutes First Part:

Entrevistador: ¿Tlono tlahtol ton tlahtohua?

Sra. esperanza: Tlono nehuatl tlono in kihtos tel nehuatl tzon ilhuis ipan mexicano itla que shani mas san itla, nehuatl nech ilhuia itla man kihto ipan castilla mach in huili nochi can mexicano in teh nankilia.

Entrevistador: Tlono kon nimilya cosh tok cualika Nahuat o a mo?

Sra. Esperanza: Pos in nehuatl tel in cueni ne in quilcahuas nehuatl mach in quilcahuas nehuatl mach in huili in tlasalohua can español , siki in huili in quin mita siki mach cosh amo ihki o kema in yeh yon kihto, pos kihyohua mach ihki in kihtohua, pos mach tel cuah ko machok i niki in tla nankilis ia, nehuatl can mexicano mo mamantzi nech notza ia in nankilia in mexicano, pos no apa kemaniya nech ilhuia , por eso mitz hual notza Claudia in te xnankili pan español , ahhh sha amo in huili sha amo ihki in kilhuia? Mach ihki in kihtos haber.. mejor tel masqui ihko in kihtoa nech notza…

Entrevistador: In tehuatzi lon ihtoa tok importa Náhuatl?

Sra. Esperanza: Pos in nehuatl de porsi ia in tlahtos tel hasta menos in mo mikilis tel mach in kilcahuas tel , nehuatl mach huili in tlahtoa can español , por si nehuatl ia in tlahtos can mexicano, tlono cacchi in kihtos tel can spañol hua mach in huili, mach huili in yolo-ana take siki in huili in hual kihtoa ihuan siki mach tel, non de hualcatzitzi tel veces tel cox ihki in nankilia amo ihki in kilhui in yeh yon tlapohui…

Entrevistador: Tlia con nimilia nasha in chocome ihuan ichpacame machok niki tlahtoske Náhuatl?

Sra. Esperanza: Ahhhh xan tlia xa hua na nika moscaltia hua machok niki… no keh xcon ihui Kani tiyo?.. o Buenos Días o Buenas tardes yaka yo mitzon nankilito mach niki tel huan tel in yehua deporsí nia nan tlah estudiarohua can escuela pos on po tel, nia nochi kin notza pan español no ke tehname, naxa ya tel tla yot mo mikilihke tlamati machok tlahtoske ia Nahuatl, tlahtoske nochi in español porque ya ya moskaltia nochi ia ya kin notza, yehua deporsi ya moskaltia ipa no pos machok tlahtoske ka mexicano machok no huili, machok huiliske tel hua nochi ya mo notza ia, nochi ya yahue escuela , nuahuatl mach on iya escuela yeho tel san cuale naxa mach in tlahtohua, quera mom huili itla amatl mach in lerohua, tla cox que cualani carta nehuatl yon con itak…

Entrevistador: Que ni con ita cah ne tlatzintla escuela Federal?

Sra. Esperanza: Xan cueni mach ke amo tel , amo cualika ok ompa yahtillahue coconetzitzi tel, xan mach que amo vale , amo cuale kin mititiya? sanka tel yahtikate compik tel, cuani cachi vale? No machok mati nehuatl, kihtohua cialka ompa ya yahtikate mo machtia kínder mo machtiya primaria ompa yehnon tel…

Entevistador: Xan tlono que con ihtoa tlia siki cihuatzitzi kihtoa ompa mach cuale tla yek machtia tla cachi mejor ne Oficial?

Sra. Esperanza: Aja tel.. kihtohua non cachi mejor in oficial tla na mach tla yek titia… mach ke milahuak san por no tel deporsí tel mach non huili siki in cocone, sa malhuitia machok non llahué in escuela tel, nochi ne in maquinita itijak… mach yeh yeh yas haber huan milahuak in tehua kin titlania huan mach kera tiahue keh ti mahkokui mat kimitati cox milahuak calaki o amo ti mo confiarohua…. Haber cueni queh non tlasalos?

Entrevistador: Tlono con ihtoa can maestros?

Sra. Esperanza: Tel siki kihtoa mach kin yeck-titia, mach kin yeck tzahtzilia, kana tlahuana maestrohme…mach tla yeck-tamachtia… mati deporsi yenyehua mach kiniki yolo-anaske… cox yenyehua mach kiniki tla estudiarosque yejo san mahuiltia… siki tel kihtoa mach kin yekita maestros tla mach tla yektlamachtia.. huan nehuatl kera non huili mach in huili in kitilia cox amo ihki chihua tlono i tarea o keni mach kema on kin palehui.

Entrevistador: Amo kiniki tlahtoske ipa Nahuatl?

Sra. Esperanza: Kema machok tlatohua tel nochi ia nahutal … ia español nochi tlatohua cachi non tzitzikitzitzi cachi yejo ia oskaltia… tlia pinahua tel amo huilli se tlahtohua …

Entrevistador: Te pinahtik se tlatos ipan nahuatl?

Sra. Esperanza: Ahh non kema tel kana tiahue tel tech kahkaki tel huan yehua no mach huili mach kera que mati tel san tech ijita.. hua mach huili tel mo tlapohuia ia… hua siki tel cox yekita tech tlahtlani tel tlono no kihtoa... tlono no quisasniki kihtoa…

 

 


Date: 2015-12-18; view: 884


<== previous page | next page ==>
The risks of swimming | TASK for “The Adventures of Tom Sawyer” by Mark Twain
doclecture.net - lectures - 2014-2024 year. Copyright infringement or personal data (0.01 sec.)