Ortodoksja i reforma

Wielki ruch umyslowy opanowal od kilku lat zydostwo na Zachodzie. Podczas, gdy zydzi na wschodzie z wyjatkiem niewielu sekciarzy /tak zwanych Karaitów/, po dawnemu w wiekszej czesci na Talmud jak i na Biblie przysiegaja. Rozlega sie tu, w Europie od czasu do czasu pomiedzy synami Jakuba, glos do postepu pod wzgledem religijnym. Wszyscy chcieliby sie zdac ortodoksami, ale starzy ortodoksi widza w postepowcach tylko zlych reformatorów. Jedni „czynia Talmud odpowiedzialnym za wszelkie dolegliwosci, których zydzi dawniej doznawali. Ci mówia: Talmud byl wszystkim, on musi stac sie niczym". Wolaja oni do starowierców: „Wasze zwyczaje juz sie przezyly, one przeszkadzaja zydom w pozyskaniu dobrej opinii u obcych". I system stary, który bledy Talmudu chce utrzymac wstrzymuje przyszlosc zydostwa i musi byc uchylonym. Ida oni jeszcze dalej i oswiadczaja, ze przyjecie trzech dogmatów - Jednego Boga, jego niesmiertelnosci i niesmiertelnosc duszy - wystarcza, aby byc Izraelita. Dodaja dalej: kazdy z nas jest najwyzszym sedzia w rzeczach wiary i wzywaja zydów, chrzescijan i Turków, aby porzucili zewnetrzne formy swego wyznania, a polaczyli sie pod godlem wyznania jednego Boga i ogólnej milosci braterskiej. Tamci drudzy zachowuja sie wyczekujaco. Nie nazywaja oni juz wiecej talmudyzmu boskim, ale poszanowania godnym; talmudyzm nie jest dla nich wiecej „prawem" zydów, ale „ksiega cenna dla zydów" i staraja sie oczyscic go z wszelkiej skazy przed swiatem, chociaz w dzielach scisle naukowych przyznaja, ze on „wzniosle i pospolite rzeczy zydostwa i poganstwa obok siebie zawiera oraz niektóre nieprzyjemne zadania i ustanowienia przeciw innym narodom i wyznawcom wiary; nie zaprzeczaja oni wyraznie wlasciwego znamienia objawienia Biblii i oznaczaja „ogólna milosc blizniego" jako „idee zydowska". Obie zasady nie moga sie utrzymac. Druga jest polowiczna i dojdzie pierwej lub pózniej do pierwszej, która w sobie miesci sila konsekwencji. Obie pochodza z jednego zródla i do obydwóch odzywa sie przeto glos jednego ortodoksy w Univers Israelite: „Mojzesz i Talmud nie sa juz wiecej wedlug gustu waszego; zydostwo nie jest juz wiecej religia, ale tylko staroswiecka martwa rzecza; stoicie na gruncie poganstwa, zamiast trzymac straz na Jerozolima". Zydzi ortodoksi uznali slusznie, ze raz dane objawienie wymaga nieomylnego nauczycielstwa, które by we wszystkich generacjach trwalo wiecznie, aby badalo i wykladalo prawdziwe znaczenie slowa Bozego i jego ciagle odpowiednie zastosowanie w rozlicznych stosunkach zycia zmiennego przeciw osobistemu zapatrywaniu indywidualnemu, namietnosciami i uprzedzeniami zagrozonemu. Jako strózów wiary otrzymala stara synagoga prócz zwyczajnego nauczycielstwa, calego kaplanstwa, nadzwyczajna droge i proroków, a arcykaplan posiadal osobiscie wladze w rzeczach dotyczacych ogólnego dobra teokracji, przez Urim i Tummim wole Najwyzszego wykladac nieomylnie. Synagoga /zakon zydowski/ po Chrystusie zachowala zasade zywej zwierzchnosci; ale rozszerzyla takowa na osobe kazdego pojedynczego ze swych nauczycieli zarówno i zapuscila sie tak daleko, ze nawet zwykle swieckie mowy i wszelkie nawet najbardziej sprzeczne zdania tychze, uznawala jako slowo Boze i jako nieomylnie prawdziwe. Dusza takiej niepojetej nauki byla pycha bez granic i jak sie zwykle dzieje, ze z pycha napietnowana, najwiekszy upadek moralny w teorii i praktyce wspólnie chodza. Wiec i rabinizm rozwinal taka o moralnosci nauke, która tylko w moralnosci upadlego poganstwa ma swoja rówiesniczke. Jest ona systematycznie polaczona z caloscia, w której klamstwo i oszustwo, kradziez, morderstwo i cudzolóstwo, sa scisle ze soba zlaczone. Faryzeusze sa rodzicami, tego przerazenie wzbudzajacego dziecka i pojmujemy potem tak okropna nazwe tych ludzi jako plód padalców, syczacych zmij i dzieci szatana, która im nadal Zbawiciel; jak znowu nie mozna pojac, jak moze zapoznawac zyd myslacy, ze zydzi odrzucajac Chrystusa, odrzucili sama prawde. To sa wnioski, które sie z natury rzeczy nasuwaja, rozpatrujac pisma zydowskich medrców otworem przed nami lezace - przyznajemy, ze zyd dochodzi do zaparcia sie w ogóle nawet Starego Testamentu, do nieszczescia racjonalizmu /tak zwanej wiary rozsadku/, jezeli go prad, który obecnie naród jego ogarnal, nie pcha do prawdziwego kosciola Nazarejczyka.

Stosunki te juz same przez sie usprawiedliwiaja, aby przez wykazanie bledów zydowskiego rabinizmu przemówic do sumienia uczciwie myslacego. Jezeli zyd reformator zarzuci, ze rabinizmu nie uwaza za dzielo boskie, to mu odpowiemy: w synagodze chcesz przeciez szukac zbawiciela twej duszy, ale po owocach poznaje sie drzewo, musisz wiec wiedziec, z waszymi ortodoksami /starowiercami/, ze synagoga - poniewaz w lonie swoim miescila i wychowala, wypielegnowala takie potwory piekielne - tak malo zabezpieczyc moze zbawienie twej duszy, jak ten nedzny medrzec, który naprzód czcil Herkulesa, a potem balwany - nie znalazlszy Przedwiecznego, w ogien rzucil z tymi slowy: „teraz Herkulesie wykonaj twoje trzynaste dzielo i pomóz mi gotowac moja rzepe!" Albowiem oboje, tak ów medrzec przez swoja czesc dla balwanów, jak i synagoga przez swe poganskie doktryny /medrkowania/ okazuje sie jak omylne, bledom oddane zwierzchnictwa, a wiec jako niezdolne, wszedzie i zawsze, jak tego sumienie wymaga, nieskalana i czysta podawac prawde. A uwazajac sie ciagle jak przedtem za najwyzszych w rzeczach wiary sedziów, nie przedsiebiora oni nic innego, jak tylko bozyszcze swoje w ogien wrzucone znowu pod nowym wskrzeszac imieniem. Nowe to imie zwie sie ludzkoscia, a istota wewnetrzna tego imienia jest cala nedznosc rodu ludzkiego, tj. czlowieczenstwa sobie samemu wystarczajacego, siebie samego ubóstwiajacego i przeto w niewole bledu i grzechu zaprzedanego. Po wtóre musisz uznac, ze synagoga wlasnie przez pogarde Nazarejczyka w bledy popadla, gdyz istotnie odtad wydala ona nauke bluznierstwa wiary i obyczajów, która w ich zawiera sie ksiazkach. - Dalej uwazaj kochany czytelniku, ze zyd - informator mówi wprawdzie, ze Talmud nie jest zadnym dla niego prawem, ale jezeli nadarzy sie sposobnosc wyraznie znowu na te ksiege, jako na prawo przysiega i nawet ja nad Biblie przenosi. Wspomniany bowiem juz dziennik francuskich zydów - reformatorów oswiadcza doslownie: „Co sie tyczy Talmudu, to uznajemy bezwzgledna jego wyzszosc nad ksiega Mojzesza", a dr Kroner wpada tak samo w te stara nauke, ze Talmud stoi ponad Biblia, gdyz on powtórnie uznaje to calkiem za sluszne, co Talmud w krzyczacej sprzecznosci z Biblia ustanawia. Sadzi on przeciez - poniewaz Talmud tak mówi - ze obrabowanie niezyda przez zyda, czy tez zbeszczeszczenie goji, czyli niezydówki przez zyda, przed sadem zydowskim slusznie uwaza sie za cos, czego nie trzeba karac. W tym wypadku twierdzi on jeszcze z góry o zydach, iz z tego widac jak oni zachowuja Biblie, czyli Talmud! Zaprawde, jest to piekne zachowanie, które pojecie blizniego /które wobec Boga, a przeto pod kazdym wzgledem takze i wobec prawa Mojzeszowego od Boga wydanego kazdemu czlowiekowi naprzeciw kazdemu z swych bliznich przysluza/, kiedy sad musialby zydowi dla goja siegnac do kieszeni lub nawet na zycie jego nastawac - nagle tylko na zydach wobec zydów sie ogranicza. Spoczywa tu zarazem rzeczywisty dowód, ze jest potrzeba konieczna nieomylna boska nauka dla ludzi, aby mysl Biblii, co do nauki wiary i moralnosci objasniac dokladnie, uchronic przed falszowaniem; byloby tez bez tego takze dziwacznie gdyby dzielo ludzkie strzec mialo dziela Bozego /pisma sw./.

2

Talmud

Dzisiejsza synagoga jest rodzona córa szkoly faryzeuszów, prawowita dziedziczka wszystkich tych nauk, które faryzeusze za zycia Zbawiciela, lub wkrótce po jego smierci rozszerzali pomiedzy zydami. Aby nauki te zachowac od zniszczenia pewien rabin imieniem Judasz w 450 roku po narodzeniu Chrystusa, ulozyl ksiazke, która nazwal „Miszna", co znaczy „powtórzony, czyli drugi zakon" /prawo/, poniewaz zakon pierwszy czyli zakon objety piecioma ksiegami Mojzesza powtarza sie tutaj pewnym sposobem; Miszny bowiem jest zadaniem, trudne ustepy pierwszego zakonu we wlasciwym znaczeniu wyjasnic i mniemane próznie wypelnic.
W nastepnych stuleciach szkoly zydowskie w Palestynie i Babilonie pomnazaly Miszne róznymi objasnieniami. Te objasnienia, czyli „Gemara" razem z Miszna, a niekiedy i bez tej ostatniej nazywano Talmudem, tj. ksiega nauki wiary i obyczajów zydowskich. Ukonczony w Palestynie w 230 roku naszej ery stanowi „Talmud Jerozolimski"' Gemara babilonska zas takze z Miszna lub bez niej, nazwana zostala „Talmudem babilonskim" i ukonczona w 500 roku naszej ery. Obejmuje ona 15 ksiag, czyli folialów. Talmud babilonski najbardziej zajmuje zydów, te ksiege nalezy tez rozumiec zawsze pod tym mianem, jezeli nie ma wyraznej mowy o Talmudzie Jerozolimskim.
Wziawszy do reki Talmud wydany w przeciagu ostatnich stuleci, kazdy sie zdziwi, ze znajduje mnóstwo kartek, na których cale ustepy sa wyrzucane lub zakreslone kólkiem. W starych wydaniach np. Wenecja r. 1520 i Amsterdam 1600, których to wydan uzylem do mej pracy, znajduja sie w ustepach obelgi na Chrystusa, Maryje i Apostolów. Tam tez dokladnie wyjasnia sie, co Talmud rozumie pod slowem goj i „odszczepieniec". Gdy chrzescijanie dowiedzieli sie o tym i wyrazili jawnie swój protest, synod zydowski nakazal w Polsce w 1631 r. w przyszlosci wypelniac te miejsca próznia, biala przestrzenia albo kólkiem, a rzeczy takie np., ze chrzescijanie sa bardzo wystepni i ze nie potrzeba dla nich wykonywac sprawiedliwosci i milosci blizniego, tylko ustnie uczyc w szkole. Harwig Radowski naznacza jako doswiadczenie siegajace do dnia dzisiejszego, ze „na 100 zydów rzadko który widzial Talmud, ale zgubne zasady Talmudu rozszerzali znajacy je zydzi, jako przepisy boskie miedzy swoimi wspólwyznawcami, którzy w nie chetnie wierzyli i bardzo czesto czynnie wypelniali".

Date: 2015-12-18; view: 752