Gandalf na prezydenta!

Mamy tedy pierwszy korzeń, root fantasy - jest nim archetyp legendy arturiańskiej. Ale fantasy nie jest drzewem o jednym korzeniu. Nie zdobyła popularności tylko dlatego, że grała na dźwięcznych strunach legendy, splecionej z kulturą. Zdobyła popularność, bo była gatunkiem określonego CZASU.

A dokładniej - czasów. Sposobu, w jaki autorzy fantasy odreagowywali na czasy, w których przyszło im żyć. Przypomnijmy - eksplozja fantasy na przełomie lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych, gdy literatura ta została zaakceptowana i podniesiona do rangi symbolu na równi z Beatlesami, dziećmi-kwiatami, Woodstock, była reakcją na strzały w Dallas i na Wietnam, na technicyzację, zatrucie środowiska, na rozkwit religii welfare state, lansowanej przez filisterską część społeczeństwa, na kult leniwej konsumpcji przed ekranem telewizora, z którego sączy się „Bonanza”, „Dynastia” czy inny pean na cześć American Way of Life. W tym to czasie rodzi się inny kult - kult buntu. Na murach stacji metra pojawiają się optymistyczne napisy „FRODO LIVES” i „GANDALF FOR PRESIDENT!”. Notka prasowa o bezmyślnym niszczeniu środowiska zostaje zatytułowana „Another Bit of Mordor!”

Oczywiście w tym samym czasie następuje eksplozja drapieżnej, buntowniczej lub ostrzegawczej SF, ale daleko jej do popularności fantasy. Bo czytelnik zaczyna rozumieć i czuć tlące się w nim pragnienie ucieczki od ohydnej i przerażającej codzienności, od otaczającej go bezduszności i znieczulicy, od alienacji. Chce uciec od „postępu”, bo to wszak nie jest postęp, ale „Road to Hell”, jak zaśpiewa wiele lat później Chris Rea. Zejść z tej drogi choćby na kilka chwil, zagłębić się w lekturze, uciec do Krainy Nigdy-Nidgy, by razem z bohaterami uda się w Szare Góry, gdzie złota, jak wiadomo nie ma. By u boku wiernych druhów stoczyć bój z Siłami Ciemności, bo owe Siły Ciemności, ów Mordor, który na kartach powieści zagraża fantastycznemu światu, symbolizuje i uosabia te siły, które w świecie realnym zagrażają indywidualności - i marzeniom.

Promieniujący z takich pragnień eskapizm jest wszak eskapizmem melancholijnym. Wszakże tego, co się dookoła nas wyrabia, marzeniami ani powstrzymać, ani zmienić się nie da. I tu wracamy ponownie do Legendy Okrągłego Stołu. Bo archetyp arturiański przenosi żywcem do fantasy szczególną, poetycką melancholię, właściwą temu gatunkowi. Bo legenda o Arturze jest przecież legendą smutną i melancholijną, jest - jak zapewne powiedziałby Lem - legendą o „sumie niezerowej”. Pamiętamy: Arturowi śmierć zadana ręką Mordreda uniemożliwia stworzenie Królestwa Dobra, Światła i Pokoju. Graal, zamiast zintegrować, rozprasza i antagonizuje Rycerzy Okrągłego Stołu, dzieli ich na godnych i niegodnych dotknięcia Świętego Kielicha. A dla tego, który jest najgodniejszy, dla Galahada, zetknięcie z Graalem oznacza pożegnanie tego świata. Lancelot wariuje, Merlin daje się ogłupić i uwięzić Nimue. Coś się kończy, kończy się epoka. Starszy Lud Dużej i Małej Brytanii, elfy i inne rasy muszą odpłynąć na Zachód, do Avalonu lub Tir-Nan-Ogu, bo w naszym świecie nie ma już dla nich miejsca.

W samej rzeczy, niezbyt czujemy tu „homeostat bajki”.

A walka Dobra ze Złem? W legendzie Zło nie tryumfuje bezpośrednio i w sposób oczywisty - Morded ginie, Morgan Le Fay przegrywa. Ale śmierć Artura musi - wiemy to przecież - spowodować załamanie się wspaniałych planów króla. Brak następcy musi spowodować chaos, walkę o władzę, anarchię, mrok.

Ale równocześnie Merlin jest wieczny i wróci kiedyś - jako Gandalf? A zatem - GANDALF FOR PRESIDENT. Wróci również z Avalonu Artur, który jest wszakże The Once and Future King. A wróci wtedy, gdy z naszym światem będzie już naprawdę źle, oczyści nasz świat z resztek Mordoru i wówczas zapanują pokój, zgoda i szczęśliwość wieczna, viribus unitis przy boskich (czarodziejskich ?) auxiliach.

Date: 2015-12-11; view: 682